اختلال تغذیه نوعی بیماری است که فرد را به سمت پرخوری، گرسنگی دادن به خود یا دیگر رفتارهای ناسالم تغذیه‌ای که مربوط به غذا و وزن بدن می‌شود، سوق می‌دهد. اختلال در خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی و بولیمیا عادات غلط و پیچیده‌ای هستند. این مشکلات با زندگی روزانه تداخل دارند و درمان نکردن آنها مشکلاتی جدی برای سلامت فرد به دنبال دارد، اما درمان اختلال خوردن چیست؟ در این مقاله همه چیز درباره اختلال خوردن از جمله انواع آن و روش‌های درمانی آن را بررسی می‌کنیم.
- انواع اختلال خوردن
- نشانه‌های اختلال تغذیه پرخوری
- تشخیص اختلال پرخوری
- درمان اختلال تغذیه پرخوری
- نشانه‌های اختلال تغذیه بولیمیا
- تشخیص اختلال تغذیه بولیمیا
- درمان اختلال تغذیه بولیمیا
- نشانه‌های بی‌اشتهایی عصبی (آناروکسیا)
- تشخیص اختلال تغذیه بی‌اشتهایی عصبی
- درمان اختلال تغذیه آناروکسیا
- اختلال تغذیه در خوردن با پرخوری چه تفاوتی دارد؟
- پرخوری با اختلال تغذیه بولیمیا چه تفاوتی دارد؟
- چگونه از اختلال خوردن پیشگیری کنیم؟
- چه کسانی در خطر ابتلا به اختلال خوردن قرار دارند؟
- سوالات متداول درباره اختلال خوردن
انواع اختلال خوردن
1- اختلال خوردن؛ اختلال پرخوری
مشخصه اختلال پرخوری، غذا خوردن به مقدار بسیار زیاد است و یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه به حساب می‌آید. افرادی که درگیر چنین اختلالی هستند، معمولا اضافه وزن دارند. این بیماری در مقایسه با بولیمیا، باعث نمی‌شود فرد غذایی که خورده است را بالا بیاورد، به خود گرسنگی بدهد و یا بیش از حد ورزش کند. اختلال پرخوری در هر سنی می‌تواند بروز کند، اما شایع ترین زمان آن میان‌سالی است. این بیماری فرد را در خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی قرار می‌دهد.
2- اختلال خوردن؛ اختلال بولیمیا
پرخوری و سپس بالا آوردن، نشانه‌های اصلی پرخوری عصبی یا بولیمیا هستند. هر کس در هر سنی می‌تواند دچار بولیمیا شود. ۸۵% تا ۹۰% کسانی که دچار بولیمیا هستند را زنان تشکیل می‌دهند. این اختلال اکثرا در سنین نوجوانی و جوانی رخ می‌دهد. عواملی که در ابتلا به این اختلال نقش بازی می‌کنند عبارتند از حوادث استرس‌زا در زندگی، بیولوژی، فرهنگ و عادات یک خانواده و فشارهای اجتماعی برای لاغر شدن. خبر خوب این است که بولیمیا اختلالی دائمی نیست و با درمان، چرخه‌ی پرخوری و بالا آوردن متوقف می‌شود.
3- اختلال خوردن؛ بی‌اشتهایی عصبی (آناروکسیا)
افرادی که بی‌اشتهایی عصبی یا آناروکسیا دارند به صورت غیرعادی از اضافه کردن وزن وحشت دارند. این حالت باعث می‌شود به طرز خطرناکی لاغر شوند. این اختلال بیشتر میان دختران و زنان شایع است، اما پسران و مردان نیز ممکن است دچار آن شوند. این اختلال پس از یک تغییر در زندگی مانند یک حادثه‌ی تلخ یا میل به برتری در ورزش‌هایی مثل ژیمناستیک یا دوندگی رخ می‌دهد. آناروکسیا یک اختلال جدی و خطرناک است، اما با مراقبت و درمان فرد می‌تواند بهتر شود.
نشانه‌های اختلال تغذیه پرخوری
بسیاری از ما گاهی پرخوری می‌کنیم، اما اختلال پرخوری با این حالت فرق دارد. افرادی که این اختلال را دارند، هنگام پرخوری کنترل خود را از دست می‌دهند. به همین دلیل کسانی که پرخوری می‌کنند با سرعت بیشتری نسبت به حالت عادی غذا می‌خورند. این افراد ممکن است آنقدر پرخوری کنند که به شکل آزار دهنده‌ای سیر شوند و یا زمانی پرخوری کنند که اصلا گرسنه نیستند. افرادی که این مشکل را دارند ممکن است با احساس استرس، خستگی و افسردگی به پرخوری رو بیاورند.
1- اختلال خوردن؛ احساس گناه
احساس گناه، شرمندگی و یا افسردگی پس از پرخوری برای کسانی که اختلال پرخوری دارند، حس آشنایی است. این احساسات که یک چرخه نادرست را برای فرد ایجاد می‌کند. به این صورت که فرد پس از پرخوری، دچار افسردگی و احساس گناه می‌شود. همین پریشانی روحی، دوباره فرد را به سمت پرخوری بیشتر سوق می‌دهد. احساس شرم و گناه در افرادی که اختلال پرخوری دارند، ممکن است باعث شود این کار را مخفیانه انجام دهند که در این حالت تشخیص بیماری سخت می‌شود.
2- اختلال خوردن؛ تغییر وزن
اینکه فردِ دچار اختلال پرخوری نوسانات وزن پیدا کند عجیب نیست، چون فرد در بین پرخوری‌ها، سعی می‌کند رژیم نیز بگیرد. تا زمانی که فرد تحت کنترل اختلال پرخوری باشد، تلاشش برای رژیم گرفتن و کاهش وزن ادامه‌دار نخواهد بود.
تشخیص اختلال پرخوری
بسیاری از کسانی که اختلال پرخوری دارند، این کار را حتی از نزدیک‌ترین افراد خانواده پنهان می‌کنند. پس تشخیص این اختلال کمی سخت است. یک نشانه این است که فرد تاریخچه‌ای از پرخوری مثلا دوبار در هفته به مدت شش ماه داشته باشد. تشخیص توسط یک معاینه بالینی و بحث در مورد الگوهای غذا خوردن، تاریخچه پزشکی و سابقه خانوادگی انجام می‌شود.
درمان اختلال تغذیه پرخوری
یک درمان موفق می‌تواند ترکیبی از چند روش باشد. صحبت با یک درمان‌شناس، درمان شناختی- رفتاری، می‌تواند کمک کند عادات نادرست و الگوی رفتاری تغییر کند. آموزش تغذیه و مشاوره خانواده نیز می‌تواند به درمان این اختلال کمک کند. برنامه‌های کاهش وزن هم به کنترل پرخوری کمک می‌کنند. اگر مشکل افسردگی باشد، پزشک می‌تواند دارو نیز تجویز کند.
نشانه‌های اختلال تغذیه بولیمیا
1- اختلال خوردن؛ پرخوری و بالا آوردن
فرد دچار پرخوری عصبی یا بولیمیا مقدار زیادی غذا را با سرعت بالا می‌خورد و سپس برای جبران اشتباهی که کرده، هر چه خورده را بالا می‌آورد. خوردن قرص‌های مسهل یا ورزش کردن بسیار شدید، طوری که به بدن آسیب وارد شود از دیگر کارهایی است که این‌گونه افراد انجام می‌دهند. پرخوری و بالا آوردن ممکن است چند بار در هفته و یا حتی چند مرتبه در یک روز اتفاق بیافتد. کسانی که از چنین اختلالی رنج می‌برند، می‌گویند وقتی به پرخوری روی می‌آورند کنترل‌شان از دست می رود و به خاطر شرم از این اتفاق آن را پنهانی انجام می‌دهند.
2- اختلال خوردن؛ وسواس روی وزن
کسانی که اختلال بولیمیا دارند، برخلاف مبتلایان آناروکسیا معمولا وزن‌شان ثابت است و شاید کمی اضافه وزن داشته باشند. اما آنها عمیقا از اضافه کردن وزن وحشت دارند. کسانی که در چنگ این اختلال گرفتارند با اینکه شاید وزنی طبیعی داشته باشند حس می‌کنند به طرز وحشتناکی چاق هستند. ممکن است اشتیاق به کاهش وزن، این افراد را به مصرف داروهای لاغری نیز بکشاند.
3- اختلال خوردن؛ افسردگی
بولیمیا فراتر از مشکل داشتن با غذا است. برای بسیاری از افراد چرخه پرخوری و بالا آوردن روشی است تا احساسات منفی خود را کنترل کنند. در کسانی که دچار بولیمیا هستند افسردگی، اضطراب و سوء‌مصرف مواد مخدر شایع است. این افراد معمولا احساساتی و تحریک‌پذیر هستند. همچنین ممکن است از خانواده و دوستان، خود را جدا کنند.
از دیگر نشانه‌های اختلال تغذیه بولیمیا میتوان موارد زیر را نام برد:
- درد مزمن گلو
- فرسوده شدن مینای دندان
- تورم غدد بزاقی گردن
- سوزش معده
- یبوست و دیگر مشکلات گوارشی
- کم شدن آب بدن
- دوره‌های عادت ماهانه نامنظم
- متعادل نبودن مواد معدنی خون (الکترولیت ها) که به مشکلات قلبی منجر می‌شود.
تشخیص اختلال تغذیه بولیمیا
برای تشخیص اختلال بولیمیا پزشک سوالاتی را درباره سابقه پرخوری و بالا آوردن می‌پرسد. بسیاری از افراد این رفتار خود را انکار و پنهان می‌کنند که روند تشخیص و درمان را مشکل می‌کند. اگر این مشکل را دارید و یا به یکی از اعضای خانواده یا دوستان شک دارید حتما با پزشک صحبت کنید. درمان هرچه سریعتر صورت بگیرد به همان اندازه فرد، سریعتر ریکاوری می‌شود.
درمان اختلال تغذیه بولیمیا
1- درمان اختلال خوردن؛ مشاوره و درمان تغذیه‌ای
درمان بولیمیا زمانی موفق خواهد بود که ترکیبی از درمان‌ها روی فرد انجام شود. فرد با مشاوره و درمان تغذیه‌ای، عادات سالم را جایگزین عادات غلط و رابطه‌ای سالم و بهتر با غذا می‌کند. تحقیقات نشان داده است که داروهای ضدافسردگی چرخه پرخوری و بالا آوردن را می‌شکند و از عود کردن آن جلوگیری می‌کند.
2- درمان اختلال خوردن؛ صحبت و پشتیبانی
اگر عزیزان شما از اختلالات تغذیه‌ای رنج می‌برند از صحبت کردن با آنها دریغ نکنید. احساس گناه و شرم نداشته باشید. اجازه دهید بداند نگران او هستید. اگر فکر می‌کنید نمی‌توانید باعث شوید آن فرد تغییر کند، حداقل کاری کنید که درک کند شما پشتیبانش هستید و سلامتی او برایتان مهم است.
نشانه‌های بی‌اشتهایی عصبی (آناروکسیا)
1- اختلال خوردن؛ کاهش وزن سریع
افرادی که این اختلال را دارند، وزن خود را با کم خوردن پایین نگه می‌دارند. حتی ممکن است خود را مجبور به انجام ورزش‌های شدید و یا خوردن قرص‌های لاغری کنند. خوردن قرص‌های ادرارآور (دیورتیک) و یا تحریک کننده روده (مسهل) از دیگر استراتژی‌های ناسالمی است که این گونه افراد پیش می‌گیرند. چنین افرادی با وجود احساس ضعف و گرسنگی به کاهش وزن ادامه می دهند. آنها بدن خود را که کاملا استخوانی شده با پوشیدن لباس‌های گشاد و شل پنهان می‌کنند.
2- اختلال خوردن؛ وسواس غذایی
در این نوع اختلال، غذا خوردن تبدیل به وسواس می‌شود. فرد با اینکه بسیار کم غذا می‌خورد دائم به غذاها و مواد غذایی فکر می‌کند. مقدار بسیار کمی از غذاهای محدود می‌خورد. دائما کالری شماری کرده و غذایی که می‌خورد را وزن می‌کند. کسانی که این اختلال را دارند حتی ممکن است فقط با غذای درون بشقاب خود بازی کنند و اصلا از آن نخورند.
3- اختلال خوردن؛ تصور غلط از اندام
با اینکه بیمار مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی بسیار لاغر است، اما باز هم خود را چاق می‌بیند. آنها اغلب بسیار روی خود حساس هستند. بی‌اشتهایی عصبی بخشی از کمال‌گرایی در این افراد است. اما این حرکت به سمت کامل شدن، گاهی از کنترل خارج شده و باعث بروز رفتارهای ناسالم و خطرناک می‌شود که حتی حیات فرد را به خطر می‌اندازد.
از دیگر نشانه‌های اختلال تغذیه آناروکسیا میتوان موارد زیر را نام برد:
- زرد شدن پوست
- رشد موی نازک در سراسر بدن
- حساسیت به سرما
- یبوست
- واکنش آهسته و یا بی‌حالی
- از دست دادن عادت ماهانه
به طول انجامیدن این نشانه‌ها باعث کم خونی، نازک شدن استخوان‌ها، صدمه به قلب، از دست دادن اعضای بدن و در نهایت مرگ می‌شود.
تشخیص اختلال تغذیه بی‌اشتهایی عصبی
از آنجا که آناروکسیا یا بی‌اشتهایی عصبی زندگی فرد را به خطر می‌اندازد بسیار مهم است که سریع تشخیص داده شود. به طور کلی بی‌اشتهایی عصبی را میتوان زمانی کامل تشخصی داد که فرد ۸۵% کمتر از وزن طبیعی خود داشته باشد.
اگر فرد به اضافه کردن وزن با ترس پاسخ بدهد و یا از اندام خود تصوری غلط داشته باشد، پزشک ابتدا باید قبل از تایید آناروکسیا از او تست بگیرد و مطمئن شود بیماری دیگری ندارد.
افرادی که دچار بی‌اشتهایی عصبی هستند ممکن است دچار افسردگی، اضطراب و یا تلاش برای استفاده از مواد مخدر شوند و یا حتی ممکن است به فکر خودکشی بیافتند. اگر افکاری مبتنی بر خودکشی دارید و یا نگران شخص خاصی هستید که در خطر چنین افکاریست، حتی یک لحظه هم صبر نکنید و با روانشناس و یا مشاوری متخصص تماس بگیرید. نشانه‌های خطر خودکشی شامل صحبت از مرگ و خودکشی، جدا شدن از خانواده و دوستان و درگیر شدن با رفتارهای پر خطر است.
درمان اختلال تغذیه آناروکسیا
1- درمان اختلال خوردن؛ بستری شدن
بستری شدن برای کسانی که دچار مشکلات جدی جسمانی و لاغری بیش از اندازه و خطرناک شده‌اند، همچنین برای کسانی که ممکن است به خود صدمه بزنند، ضروری است. بستری شدن در بیمارستان معمولا زیاد طول نمی‌کشد، باقی مداوا به صورت سرپایی و خارج از بیمارستان انجام می‌شود. معمولا بیمار روزها برای معاینه به دکتر مراجعه می‌کند و شب را در خانه می‌گذراند.
2- درمان اختلال خوردن؛ روان درمانی
درمان بی‌اشتهایی عصبی سه هدف دارد:
- بازگرداندن وزن سلامت به فرد
- درمان آسیب‌های فیزیکی
- کاهش افکار و رفتارهای ناسالم که باعث عود کردن اختلال می‌شود.
خانواده درمانی یکی از انواع این درمان‌هاست که با کمک پدر و مادر و اعضای خانواده برای کمک به فرد، زیر نظر یک متخصص انجام می‌شود. درمان بی‌اشتهایی عصبی در بزرگسالان سخت‌تر است. شاید به ترکیب چند نوع درمان نیاز داشته باشد. در هر روش درمانی، کلید کار تغذیه و مواد مغذی است.
3- درمان اختلال خوردن؛ دارو
معمولا داروهای ضدافسردگی و دیگر داروهای مشابه را برای درمان روحیه کسانی که درگیر چنین اختلالی هستند، تجویز می‌کنند. نتایج متفاوت است بعضی با تجویز چنین داروهایی بهتر می‌شوند، در حالی که ممکن است روی دیگر بیماران تاثیر خاصی نداشته باشد. متخصصان معتقدند ترکیب شیوه‌ی دارو درمانی و روان‌درمانی بهتر از انجام تنها یک روش درمانی است.
اختلال تغذیه در خوردن با پرخوری چه تفاوتی دارد؟
اختلال پرخوری با آنچه پرخوری معمولی می‌دانیم متفاوت است. بسیاری از مردم ممکن است هر چند وقت یک‌بار دست به پرخوری بزنند و شاید در طول یک دوره سه ماهه یا بیشتر هفته‌ای یک بار دچار پرخوری شوند. اما کسانی که این اختلال را دارند مرتب درگیر پرخوری هستند. کسانی که دچار اختلال پرخوری هستند، این احساس را دارند که نمی‌توانند مقدار و یا نوع غذایی را که می‌خورند، کنترل کنند. آنها معمولا تا جایی غذا می‌خورند که احساس مریضی کنند. گناه، شرم، انزجار و یا حتی ناراحتی، احساس‌هایی هستند که بعد از پرخوری به سراغشان می‌آیند. این افراد ممکن است به خاطر این رفتارشان بسیار خجالت‌زده شوند و به همین دلیل این کارشان را از دوستان و خانواده پنهان می‌کنند.
پرخوری با اختلال تغذیه بولیمیا چه تفاوتی دارد؟
بولیمیا و اختلال پرخوری یک موضوع واحد نیستند، با این حال برخی نشانه‌ها بین این دو مشترک است. افرادی که بولیمیا دارند نیز دچار پرخوری می‌شوند و آنها نیز ممکن است این احساسات منفی از جمله از دست دادن کنترل، شرم و احساس گناه را تجربه کنند. تفاوت کلیدی این دو مشکل آنجاست که در بولیمیا فرد بعد از این احساس، غذا را بالا می‌آورد. یعنی این افراد ممکن است خود را مجبور به بالا آوردن کنند، از دیورتیک‌ها یا مسهل‌ها استفاده کرده و یا بیش از حد ورزش کنند. تلاش برای از بین بردن آنچه خورده شده قسمتی از اختلال خوردن نیست.
چگونه از اختلال خوردن پیشگیری کنیم؟
اگر در خطر اختلال پرخوری قرار دارید، می‌توانید برای پیشگیری از آن کاری کنید. حواستان به احساساتی مانند، گناه، خجالت یا همیشه اطراف غذا بودن یا کمبود اعتماد به نفس باشد. اگر از این نوع مشکلات دارید و یا اختلال پرخوری در خانواده شما شایع است، با یک پزشک یا درمانگر صحبت کنید.
چه کسانی در خطر ابتلا به اختلال خوردن قرار دارند؟
صرف نظر از نژاد، جنس، سن و یا وزن، هر کسی ممکن است دچار اختلال پرخوری شود. مردان بیشتر در میان‌سالی دچار اختلال پرخوری می‌شوند. البته درصدی از جوانان نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند.
پزشکان درمانگر اختلال خوردن، معمولا درباره یک قانون صحبت می کنند. بدون درمان، یک سوم کسانی که اختلال تغذیه دارند مشکلشان خود به خود حل می‌شود. یک سومشان در طول زندگی دائما در حال دست و پنجه نرم کردن با این مشکل هستند و یک سوم دیگر نیز بر اثر این مشکل جان خود را از دست می‌دهند.
سوالات متداول درباره اختلال خوردن
1- چرا افرادی که وزن‌شان بالاست بیشتر در خطر اختلالات تغذیه‌ای قرار دارند؟
امروزه وجود چربی در بدن مانند یک ضعف اخلاقی دیده می‌شود و در میان افراد مورد قبول واقع نمی‌شود. افراد چاق در معرض تمسخر جامعه قرار دارند و هدفی آزاد برای تبعیض و تعصب هستند. عجیب نیست که بسیاری از این افراد هر راهی را برای کاهش وزن امتحان کنند. حتی اگر این روش درگیر شدن در عادات بد غذایی باشد که سلامت‌شان را به خطر بیاندازد. در بیشتر مواقع ابتدا فرد با رژیمی سالم کار را شروع می‌کند و به مرور به سمت اختلال تغذیه می‌رود.
2- آیا اختلال تغذیه حس چشایی را تغییر می‌دهد؟
بله، اختلال تغذیه‌ای می‌تواند حس چشایی را تغییر دهد. چند سال پیش، محققان متوجه شدند کسانی که به شدت چاق هستند ممکن است به خاطر تفاوت در گیرنده‌های مزه، شیرینی را کمتر حس کنند، بنابراین برای جبران این مشکل غذاهای شیرین بیشتری می‌خورند. علاوه بر ایجاد تغییر روی گیرنده‌های مزه، زبان آنها نیز ممکن است مزه‌ها را متفاوت با همیشه پردازش کند.
3- چرا درمان اختلال خوردن مشکل است؟
اختلال تغذیه مواد شیمیایی مغز را به روش‌های مختلف تغییر می‌دهد. درمان مناسب برای این بیماری بازگرداندن مواد شیمیایی مغز به همان حالت قبل از اختلال است. مسلما این روش دشوار است. محققان نشان داده‌اند که اختلال تغذیه می‌تواند:
- چندین ماده شیمیایی عصبی را که سیگنال‌ها را از یک عصب به عصب دیگر منتقل می‌کنند مختل نماید، در نتیجه الگوهای فکری و رفتاری تغییر کند.
- روش واکنش مغز به پاداش‌ها را تغییر دهد.
- اندازه کلی مغز را کوچک کند.
- تاثیر مضر روی مرکز احساسی مغز بگذارد که ممکن است منجر به افسردگی، تحریک‌پذیری و احساس تنهایی شود.
پرخوری می‌تواند باعث اضافه وزن شود و همچنین کاهش وزن را سخت می‌کند. افرادی که دچار نوعی اختلال تغذیه پرخوری هستند، قسمتی از درمانشان شامل برنامه کاهش وزن می‌شود. برنامه‌های غذایی متعادل می‌تواند به فرد کمک کند، اما بعضی به برنامه‌های بسیار سخت رو می‌آورند. اگر به اختلال خوردن دچار هستید، هرچه سریعتر برای درمان اختلال خود اقدام کنید. به یاد داشته باشید همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. پس اگر احساس می‌کنید در خطر ابتلا به اختلال تغذیه هستید به روانشناس مراجعه کنید.
نظرات شما
سارا س ۰۱ تیر ۱۳۹۶
سلام دختر ۲۱ ساله ای هستم .. از سال اول دبیرستان شروع به رژیم گرفتم ..۶۸ کیلو بودم و تو دو سال خودمو به ۴۳ کیلو رسوندم .. و الان دچار پرخوری عصبیم در واقع من ۶ سال این بیماری رو دارم و الان همینطور دارم وزن اضافه میکنم و انقدر تاامیدم که همش پرخوری میکنم کنترلش از دستم در رفته .شما میتونید کمکم کنید