تیروئید یکی از غده‌های درون ریز و بسیار حیاتی در بدن است که در جلوی گردن و زیر حنجره به صورت پروانه‌ای شکل قرار گرفته. کم کاری تیروئید در کودکان نیز همانند بزرگسالان یکی از بیماری‌های شایع است که اگر به موقع درمان نشود ممکن است موجب کند ذهنی، کوتاهی قد و دیگر مشکلات سلامتی برای کودکان و نوجوانان شود.
در مقاله امروز به بررسی علل، عوامل، روش های تشخیص و درمان قطعی کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان می‌پردازیم. با مجله سلامتی دکتر کرمانی همراه باشید تا در این زمینه اطلاعات بیشتری به دست آورید.
علل کم کاری تیروئید در کودکان
همان‌طور که گفتیم، غده تیروئید نقش بسیار مهمی در عملکرد صحیح سایر اندام‌های بدن برعهده دارد. رشد جسمانی و ذهنی کودک شما یکی از تاثیرات مهم عملکرد صحیح غده تیروئید است. در ادامه به شایع ترین دلایل بروز کم کاری تیروئید در نوزادان، کودکان و نوجوانان می‌پردازیم:
مشکلات مادرزادی
تعداد کمی از نوزادان بدون غده تیروئید یا با غده نیمه تشکیل شده تیروئید به دنیا می‌آیند. از طرفی، این احتمال هم وجود دارد که قسمتی از غده تیروئید آن‌ها در محل نامناسبی قرار گرفته باشد. در برخی نوزادان هم سلول‌های تیروئیدی به درستی کار خود را انجام نمی‌دهند.
در حالی که این بیماری به طور معمول در بزرگسالی ایجاد می شود، اما بروز آن با افزایش سن افزایش می یابد – کم کاری تیروئید مادرزادی می تواند در کودکان و حتی نوزادان رخ دهد. از هر ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ هزار نوزاد متولد شده در ایالات متحده، یک نفر به کم کاری تیروئید مبتلا است.
اگر در خانواده خود و یا اطرافیان به مشکل کم کاری تیروئید مبتلا هستید لازم است که در دوران بارداری و دو تا سه سال اول زندگی کودک خود حتما آزمایشات مربوط به تیروئید را انجام دهید تا متخصصان، علت را هرچه زودتر تشخیص دهند. مشکلات مادرزادی که موجب کم کاری تیروئید در کودکان می شوند عبارتند از:
۱- درمان نشدن بیماری تیروئید مادر در دوران بارداری
گاهی اوقات مادر نوزاد، مبتلا به بیماری کم کاری تیروئید است و در دوران بارداری این بیماری یا به خوبی تشخیص داده نمی‌شود و یا خود مادر در خوردن دوز مصرفی داروها دقت کافی به خرج نمی‌دهد.
از طرفی، اگر در دوران بارداری رژیم غذایی شما دارای میزان ید پایینی باشد، در بدو تولد نوزاد شما نیز سطح هورمون تیروئید پایینی خواهد داشت.
۲- غده هیپوفیز غیرطبیعی
به ندرت مشکل اصلی این است که غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئید را ترشح نمی‌کند. غده هیپوفیز هورمون‌های بسیار مهمی را به داخل جریان خون ترشح می‌کند. این غده به هورمون تیروئید می‌گوید که دقیقا چه مقدار هورمون را تولید کند! اما اگر آسیب دیده باشد و دیگر نتواند به تیروئید دستور دهد، تیروئید ترشح هورمون کافی را در بدن متوقف خواهد کرد.
دلایل اکتسابی
کم کاری تیروئید اکتسابی معمولا در کودکان و نوجوانان اتفاق می‌افتد که در اکثر موارد به دلیل بیماری‌های مربوط به سیستم خود ایمنی و یا عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود.
یکی از بیماری‌های مربوط به ضعف سیستم ایمنی بیماری هاشیموتو است که در دوران بلوغ بسیار شایع است. هاشیموتو یک اختلال خودایمنی در بدن است که در آن سیستم ایمنی بدن به جای حمله به ویروس‌ها به غده تیروئید حمله می‌کند.
نبودن ید کافی در رژیم غذایی کودک نیز از دلایل اکتسابی کم کاری تیروئید در کودکان محسوب می شود. در برخی از کشورها، یُد کافی در نمک‌های خوراکی وجود ندارد. از طرفی، با توجه به تاکید پزشکان به کاهش مصرف نمک در غذاها و به دنبال آن نبودن ید کافی در نمک موجب می‌شود که کودک دلبند شما در دوران رشد و بلوغ خود بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کم کاری تیروئید قرار داشته باشد.
شایع‌ترین علائم کم کاری تیروئید در کودکان
با توجه به اینکه بیماری کم کاری تیروئید به طور معمول در دوران بزرگسالی ایجاد می‌شود، بروز علائم آن با بالا رفتن سن، تشدید پیدا می‌کند. اما علائم و نشانه‌های این بیماری در نوزادان و کودکان تا حدودی متفاوت است و در زندگی روزمره ما معمولا نادیده گرفته می‌شود.
لازم به ذکر است که برخی از علائم و نشانه‌ها به صورت یکسان در تمام دوران این بیماری خودش را نشان می‌دهد. شایع‌ترین علائم این بیماری در دوران سنی متفاوت بدین شرح است:
| نوزادان | کودکان خردسال | نوجوانان |
| یبوست | یبوست | یبوست |
| زردی پوست یا سفیدی چشم | کاهش فعالیت و احساس خستگی مفرط | صدای کلفت و خش‌دار |
| رشد جسمانی ضعیف یا کند | تاخیر در رشد دندان‌های دائمی | گفتار آهسته |
| اشتهای ضعیف | کند شدن رشد جسمانی و ذهنی | صورت پف کرده و متورم |
| زبان بزرگ و متورم | پف کردن بخشی از صورت | ریزش مو و شکننده بودن ناخن‌ها |
| شکم بزرگ یا ناف بیرون زده | ریزش مو | فراموشی |
| خواب آلودگی زیاد یا بیش از حد معمول | کوتاهی قد در مقایسه با هم‌سالان | افسردگی |
| تورم دور چشم | عدم تمرکز | |
| وجود یک نقطه نرم بر روی سر | نوسانات خلقی و رفتاری زیاد | |
| گریه‌های خش‌دار یا گریه‌هایی که صدای نوزاد در آن گرفته به نظر می‌رسد | چاقی و افزایش وزن مفرط | |
| تاخیر در تکلم | درد و ضعف شدید عضلانی و سفت شدن مفاصل | |
| کند شدن رشد سینه‌ها در دختران | ||
| خونریزی‌های شدید و نامنظم در دختران | ||
| پرخاشگری | ||
| بزرگ‌شدن سایز بیضه‌ها در آقایان | ||
| تاخیر در شروع دوران قاعدگی در دختران | ||
| کمبود انرژی و عدم تحرک | ||
| خستگی مفرط در زمان انجام یک فعالیت کوچک | ||
| تاخیر در رسیدن به دوران بلوغ |
روش های تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان
در صورت وجود چندین مورد از علائم فوق، پزشک به کم کاری تیروئید مشکوک خواهد شد. با این حال، با آزمایش سطح یک هورمون هیپوفیز به نام هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) می توان به راحتی تشخیص قطعی را داد. اگر تیروئید سطوح طبیعی هورمون های تیروئیدی را تولید کند، TSH در محدوده طبیعی خواهد بود.
با این حال، اگر تیروئید کم کار باشد، هیپوفیز شروع به ترشح TSH بیشتری می کند تا تیروئید کم کار را فعال کند. بنابراین، سطح بالاتر از حد طبیعی TSH نشان دهنده کم کاری تیروئید است.
علاوه بر این در همه کشورها برای سنجش میزان کم کاری تیروئید مادرزادی یک آزمایش خون از پاشنه پای کودک قبل از چهار یا پنج روزگی او گرفته می‌شود. این آزمایش میزان هورمون محرک تیروئید را در خون اندازه گیری می‌کند که معمولا درمان و تجویز دارو بعد از انجام این آزمایش در صورت وجود بیماری انجام می‌شود.
روش های درمان کم کاری تیروئید در کودکان
اولین گام برای درمان بیماری کم کاری تیروئید تشخیص زودهنگام و به موقع آن است. این موضوع در تمام دوران سنی صدق می‌کند و در جلوگیری از علائم و حتی عوارض ناشی از این بیماری تاثیرگذار می‌باشد.
معمولاً درمان با قرص ها یا قطره های خوراکی جایگزینی هورمون (مصنوعی) تیروئید به شکل روزانه انجام می شود. هورمون های تیروئید برای رشد طبیعی مغز در نوزادان و کودکان حیاتی هستند، بنابراین درمان با دوز صحیح هورمون مصنوعی بسیار مهم است.
از آنجایی که بدن در طول زمان ممکن است به دوزهای بالاتری از هورمون مصنوعی نیاز داشته باشد، کودک باید به طور دوره ای مورد آزمایش مجدد قرار گیرد تا مطمئن شود مقدار مناسب هورمون داده شده و دوز آن در صورت نیاز تنظیم می شود.
بهترین زمان مصرف قرص لووتیروکسین نیم ساعت قبل از صبحانه و با معده خالی است. از طرفی، لازم است که این قرص را به روشی ثابت میل کنید و اگر احیانا مصرف آن را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را در روز بعد جبران نمایید.
آیا تغذیه به پیشگیری یا درمان کم کاری تیروئید در کودکان کمک می‌کند؟
به صورت کلی، تغذیه و داشتن یک رژیم غذایی مناسب در بهبود و کنترل بیماری‌ها از جمله بیماری کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان بسیار تاثیرگذار است:
- به همین خاطر، اگر کودک یا نوجوان شما در رژیم غذایی خود از غذاهای منحصر به فرد که دارای میزان یُد کافی است استفاده کند و در عین حال به صورت ماهانه تحت نظر پزشک متخصص غدد برای چکاب ماهیانه و تجویز دارو قرار بگیرد، تا حد زیادی به عملکرد طبیعی تیروئید خود کمک کرده است.
- استفاده از غذاهایی مانند سویا، بادام زمینی، خانواده کلم‌ها و… می‌تواند عملکرد طبیعی تولید و ترشح هورمون‌های تیروئیدی را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین، اجتناب از افراط در مصرف مجموعه‌ای از غذاها، سلامت تیروئید را تضمین می‌نماید.
- اطمینان حاصل کنید که کودک شما یک رژیم غذایی سالم با کلسیم فراوان دارد. غذاهایی که سرشار از کلسیم هستند عبارتند از شیر، ماست، پنیر و سبزیجات سبز تیره.
دیگر مواد مغذی ضروری برای درمان قطعی کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان:
- سلنیوم
- رژیم غذایی کم کاری تیروئید
- ویتامین B
- پروبیوتیک‌ها
- رژیم غذایی فاقد گلوتن
رژیم غذایی کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید
یکی از عوارض شایع کم کاری تیروئید چاقی و اضافه وزن است و داشتن رژیم منحصر به فرد کم کاری تیروئید در افزایش میزان متابولیسم بدن افراد به خصوص کودکان و نوجوانان نقش مهمی را ایفا می‌کند.
رژیم غذایی که مخصوص به این دسته از افراد باشد، بسیار کم و نادر است. اما گروه تغذیه و رژیم دکتر کرمانی مفتخر است که چنین امکانی را برای بیماران تیروئیدی فراهم کرده و رژیمی منحصر به فرد برای کاهش وزن در در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ارائه کرده است. این رژیم که کتوویژن نام دارد برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید مناسب است، هرچند شرایط سنی خاصی دارد.
عدم درمان کم کاری تیروئید در کودکان چه عوارضی دارد؟
همان طور که پیش‌تر اشاره شد، کمبود تیروئید در بدن رشد جسمانی و ذهنی را در نوزادان و کودکان تحت تاثیر قرار می‌دهد و یکی از شایع‌ترین علل عقب ماندگی ذهنی است. چرا که به عنوان مانع در رشد و تکامل مغز عمل می‌کند. علاوه بر این کم کاری تیروئید عوارض و مشکلات زیر را برای نوزادان، کودکان و نوجوانان به همراه دارد:
- عقب‌ماندگی ذهنی
- کند شدن رشد جسمانی (در صورت تشخیص دیر هنگام در نوزادان)
- ایجاد اختلال در روند رشد فیزیکی و ذهنی کودک
- بیماری هاشیموتو و التهابات تیروئیدی
- پایین آوردن سطح گلبول‌های قرمز خون (کم خونی شدید)
- دمای پایین بدن
- نارسایی قلبی
- مختل شدن روند بلوغ جنسی (در نوجوانان)
- کم شدن توانایی‌های حرکتی
- کاهش بهره هوشی (IQ)
- اختلالات سیستم عصبی
- چاقی و افزایش وزن مفرط
آنچه از مقاله کم کاری تیروئید در کودکان آموختیم:
کم‌کاری تیروئید در کودکان، یک اختلال غدد درون ریز است که در آن غده تیروئید هورمون تیروئید کافی تولید نمی‌کند. این هورمون برای رشد طبیعی، متابولیسم و عملکرد صحیح بسیاری از اندام‌ها، از جمله مغز، ضروری است. کمبود هورمون تیروئید در کودکان می‌تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی، از جمله رشد کند، مشکلات یادگیری و اختلالات رفتاری شود.
تشخیص دیرهنگام کم کاری تیروئید در کودکان شایع ترین علت عقب ماندگی ذهنی است. از طرفی، کم کاری تیروئید در نوجوانان باعث به وجود آمدن علائم و مشکلاتی همچون چاقی، ریزش مو، کوتاهی قد، رشد جسمانی و ذهنی ضعیف در دوره بلوغ شده و مشکلات دیگری را برای کودک ایجاد می کند. اما خوشبختانه، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از عوارض کم کاری تیروئید در کودکان قابل پیشگیری است.
سوالات متداول کم کاری تیروئید در کودکان:
۱- آیا کم کاری تیروئید در کودکان درمان قطعی دارد؟
بله، خبر خوب این است که کم کاری تیروئید در کودکان با درمان مناسب قابل کنترل و مدیریت است. خوشبختانه با تشخیص زودهنگام و شروع درمان به موقع، کودکان مبتلا به این بیماری می‌توانند رشد طبیعی داشته و زندگی سالمی را تجربه کنند.
۲- عوارض قرص کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟
قرص لووتیروکسین که برای درمان کم کاری تیروئید در کودکان تجویز می‌شود، معمولاً عوارض جانبی جدی ندارد. با این حال، ممکن است برخی عوارض خفیف مثل مشکلات گوارشی، خستگی و تعریق را به دنبال داشته باشد.
۳- آیا کم کاری تیروئید در کودکان خطرناک است؟
کم کاری تیروئید در کودکان اگر به موقع تشخیص داده نشده یا درمان نشود، ممکن است عوارض طولانی مدتی را به دنبال داشته باشد.
منابع:
سلام دختر من ۱۰ سالش است و ۵ساله دارو مصرف می کنه و تیروییدش کنترل شده اما از نظر قد و وزن رشد نرمالی نسبت به همسن و سالاش نداره
سلام عزیزم حتما توسط پزشک معالج این مورد بررسی بشه اگر درنمودار رشد روند طبیعی داره که جای نگرانی نیست
جدا از ژنتیک انجام ورزش و فعالیت بدنی و تغذیه کاملی و داشته باشن
دختر من چهارسالشه اما قدش خیلی کوتاهه هر کی ببینه فک میکنه نهایت سه ساله اس .بردم متخصص غدد کودکان گفت چون توی آزمایش تیروییدش چیزی نشون نداده احتمال داره تیروئید پنهان داشته باشه .یعنی چی؟؟
عزیزم به این معنی هست که یکی از تستها بالا بوده وبقیه طبیعی و نرمال
دوره ای حتما چکاب انجام بدین وبا متخصص مشورت کنید
تاچندسالگی خوب میشه
عزیزم کنترل میشه کامل درمان نمیشه