کم کاری تیروئید، که به آن تیروئید کم کار یا هیپوتیروئیدیسم نیز گفته می شود، اختلالی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند. این غده کوچک اما بسیار مهم، در گردن قرار دارد و هورمون‌هایی تولید می‌کند که تقریباً بر تمام سلول‌های بدن تأثیر می‌گذارند.

هورمون‌های تیروئید برای تنظیم بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن از جمله متابولیسم، ضربان قلب، دمای بدن و خلق و خو ضروری هستند. اگر این هورمون‌ها به درستی کار نکنند و دچار کم کاری شوند، بدن ما را با اختلالاتی رو به رو خواهند کرد. در این مقاله هر آنچه باید در مورد کم کاری تیروئید بدانید را برای شما بیان کرده‌ایم تا انتها با ما همراه باشید.

منظور از کم کاری تیروئید چیست؟

کم کاری تیروئید به وضعیتی گفته می‌شود که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های تیروکسین (T4) و تری‌ یدوتیرونین (T3) تولید نمی‌کند. هنگامی که غده تیروئید به درستی کار نکند، بدن با سرعت کمتری از انرژی استفاده می‌کند و منجر به طیف وسیعی از علائم می‌شود.

بیشتر بخوانید: اختلال تیروئید چیست؟

اگر فرصت مطالعه مقاله را ندارید، می‌توانید به فایل صوتی آن گوش دهید:

انواع کم کاری تیروئید

به صورت کلی، سه نوع کم کاری تیروئید در افراد با طیف سنی مختلف وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

نوع اولیه: در این نوع کم کاری، غده تیروئید شما به درستی تحریک می‌شود، اما قادر به تولید هورمون‌های تیروئید T3 و T4 به منظور عملکرد صحیح بدن نیست. به بیان ساده‌تر، تیروئید شما خودش منبع مشکل است. شایع‌ترین علت این کم کاری، بیماری خود ایمنی هاشیموتو است. 

نوع ثانویه (مرکزی): نوع ثانویه زمانی رخ می‌دهد که غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) تولید نمی‌کند. در این نوع کم کاری، مشکل تیروئید شما نیست؛ بلکه عملکرد غده هیپوفیز است. 

نوع سوم (Tertiary): در این نوع، غده هیپوتالاموس به اندازه کافی هورمون آزاد کننده تیروتروپین ترشح نمی‌کند. در نتیجه، هیپوفیز، TSH کافی برای تولید هورمون‌های T3 و T4 به بافت‌ها و اندام‌های بدن نمی‌فرستد و در نهایت، عملکرد تیروئید دچار مشکل می‌شود. این نوع کم کاری بسیار نادر است. اما غالبا به دلیل وجود تومور یا توده در نزدیکی و یا روی هیپوتالاموس مغز به وجود می‌آید.

علائم کم کاری تیروئید؛ نشانه‌هایی که باید گوش به زنگ آنها باشید!

هنگامی که غده تیروئید به درستی کار نکند، بدن با سرعت کمتری از انرژی استفاده می‌کند و منجر به طیف وسیعی از علائم می‌شود. حتی ممکن است بیماری میکسدما یا میگزدم را ایجاد می‌کند که می‌تواند علائم شدیدی ایجاد کند.

مهم ترین علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:

خستگی

احساس خستگی مداوم، حتی پس از خواب کافی، یکی از شایع ترین علائم این بیماری است. این خستگی به دلیل کمبود هورمون‌های تیروئید رخ می دهد که باعث می‌شود سلول‌های بدن شما انرژی کمتری تولید کنند.

افزایش وزن

تیروئید کم کار باعث می‌شود حتی زمانی که کالری دریافتیتان را ثابت نگه داشته اید، به طور ناخواسته وزن اضافه کنید. این امر به دلیل کند شدن متابولیسم و ذخیره بیشتر کالری به صورت چربی است.

بیشتر بخوانید: علائم پیری زودرس پوست و نقش تغذیه در پیشگیری از آن

حساسیت به سرما

افراد مبتلا به تیروئید کم کار اغلب احساس سرما می‌کنند، حتی زمانی که دمای محیط گرم است. علت آن هم کاهش تولید گرما در بدن به دلیل کمبود هورمون‌های تیروئید است.

علائم کم کاری تیروئید
یکی از علائم کم کاری تیروئید، حساسیت به سرما است.

خشکی پوست

تیروئید کم کار می تواند باعث خشکی، پوسته پوسته شدن و خارش پوست شود. دلیل این امر کاهش تولید چربی در پوست است که به حفظ رطوبت آن کمک می‌کند.

ریزش مو

کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدسیم اغلب منجر به نازک شدن موها و ریزش موی بیشتر از حد معمول می‌شود. دلیل آن نیز اختلال در چرخه رشد مو به دلیل کمبود هورمون‌های تیروئید است.

یبوست

از دیگر علائم تیروئید کم کار، یبوست است. کم کار شدن تیروئید می تواند باعث کند شدن حرکات روده و ایجاد مشکلات گوارشی مثل یبوست شود. دلیل آن هم این است که هورمون‌های تیروئید بر روی سیستم گوارش تاثیر می‌گذارند.

عوارض کم کاری تیروئید
کم کار شدن تیروئید می‌تواند موجب مشکلات گوارشی مثل یبوست شود.

درد عضلانی و مفصلی

کمبود هورمون‌های تیروئید در بدن ممکن است شما را به دردهای عضلانی و مفصلی دچار کند. به همین دلیل اغلب کسانی که از این بیماری رنج می‌برند به دردهای عضلانی مبتلا می‌شوند.

افسردگی و تغییرات خلقی

هورمون‌های تیروئید مستقیما بر روی سطح سروتونین مغز و در نتیجه خلق و خو تاثیر دارند. به همین دلیل است که افراد مبتلا، اغلب به مشکلاتی همچون افسردگی دچار می‌شوند.

اختلال در تمرکز

افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار مشکل در تمرکز، حافظه و وضوح ذهنی شوند. دلیل آن هم همانطور که گفته شد، تأثیر هورمون‌های تیروئید بر عملکرد مغز است.

نشانه های تیروئید
اگه تیروئیدتان کم کار باشد، احتمال دارد به اختلال در تمرکز دچار شوید.

نامنظم شدن قاعدگی

کم کار شدن غده تیروئید می‌تواند تعادل هورمون‌های جنسی را نیز بر هم بزند. به همین دلیل است که فرد مبتلا، اغلب دوره‌های قاعدگی نامنظم،خونریزی شدید یا لکه بینی بین قاعدگی را تجربه می‌کند. 

خشکی پوست

خشکی پوست یکی از عوارض شایع کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) است که به دلایل مختلفی از جمله کاهش تولید چربی، اختلال در عملکرد سد پوستی، التهاب و کمبود ویتامین‌ها رخ می دهد.

در موارد شدید، کم کاری تیروئید می تواند منجر به موارد زیر شود:

  • گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
  • کم کاری تیروئید مزمن (cretinism) در نوزادان
  • میگزدم

کم کاری غده تیروئید پیشرفته بندرت سبب میگزدم (کم کاری شدید تروئید همراه با تورم صورت و پوست) می‌شود اما وقتی رخ دهد می‌تواند زندگی را تهدید کند.

بنابراین توجه به علائم کم کاری تیروئید خطرناک، درمان آن و توجه به نحوه عملکرد این غده و هورمون‌های حیاتی آن ضروری است و باید  آن را جدی بگیرید!

این ویدئوی دکتر کرمانی در مورد تیروئید کم کار را از دست ندهید:

بیشتر بخوانید: پرمویی در زنان

آیا علائم کم کاری تیروئید در زنان و مردان متفاوت است؟

کم‌ کاری تیروئید، یک اختلال شایع غدد درون‌ ریز است که هم زنان و هم مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این حال، برخی تفاوت‌ها در شیوع، علائم و نحوه بروز این بیماری در دو جنس وجود دارد:

  • کم‌ کاری تیروئید در زنان، به ویژه در سنین یائسگی، شایع‌تر است و احتمالا دلیل آن به عوامل هورمونی و خود ایمنی مربوط است. اما این بیماری در مردان کمتر شایع است و با افزایش سن شیوع آن بیشتر می‌شود.
  • برخی علائم ممکن است در زنان و مردان متفاوت باشد. به عنوان مثال، در زنان، اختلالات قاعدگی و کاهش میل جنسی شایع‌تر است، در حالی که در مردان، اختلال نعوظ و کاهش میل جنسی بیشتر دیده می‌شود.

عوارض کم کاری تیروئید 

اگر تیروئید کم کار درمان نشود، منجر به مشکلات مختلفی می‌شود. مهم‌ترین این عوارض عبارتند از:

  • گواتر: بزرگ شدن غده تیروئید
  • مشکلات قلبی: افزایش کلسترول، فشار خون بالا و نارسایی قلبی
  • پوکی استخوان: کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی
  • مشکلات باروری: مشکل در باردار شدن
  • افسردگی: تغییرات خلقی و افسردگی
  • کاهش عملکرد ذهنی؛
  • نوروپاتی محیطی (درد، بی حسی و سوزن سوزن شدن در مناطقی که آسیب عصبی وارد شده و همچنین ضعف عضلات و یا از دست دادن کنترل عضلانی)؛
  • نقص تولد نوزادان: (مشکلات جسمی و فکری)
  • ناباروری و …

علت کم کاری تیروئید چیست؟

عوامل مختلفی موجب می‌شود که تیروئید شما دچار کم کاری شود. از جمله:

به غیر از مواردی که بالاتر در اینفوگرافیک ذکر شد، عوامل دیگری نیز منجر به این بیماری می‌شوند. مثل:

  • تیروئیدیت هاشیموتو: شایع ترین علت تیروئید کم کار، هاشیموتو است؛ یک بیماری خودایمنی که به غده تیروئید حمله می‌کند.
  • بیماری گریوز: یک بیماری خودایمنی دیگر است که باعث می‌شود غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید کند.
  • درمان با ید رادیواکتیو: این روش درمانی برای پرکاری تیروئید استفاده می‌شود و گاهی اوقات می تواند منجر به کم کاری تیروئید شود.
  • تیروئید مادرزادی: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که نوزاد با غده تیروئید کم کار یا بدون غده تیروئید به دنیا می‌آید.
  • کمبود ید: ید یک ماده معدنی ضروری برای تولید هورمون‌های تیروئید است. کمبود ید می‌تواند در برخی از نقاط جهان که ید به نمک خوراکی اضافه نمی‌شود، رخ دهد.

آیا می توان کم کاری تیروئید را تشخیص داد؟

بله. تشخیص تیروئید کم کار به شکل‌های مختلفی امکان پذیر است. از جمله:

آزمایش خون

آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون‌های تیروئید (TSH و T4) اولین قدم در تشخیص کم کاری تیروئید است. برای تفسیر نتایج آزمایش تیروئید می توانید مقاله ی آن را مطالعه کنید.

تشخیص کم کاری تیروئید
یکی از روش‌های تشخیص تیروئید کم کار، آزمایش خون است.

معاینه فیزیکی

در معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است غده تیروئید را از نظر وجود تورم یا ندول بررسی کند. همچنین ضربان قلب، خشکی پوست، فشار خون، تورم صورت و مواردی از این قبیل را مورد معاینه قرار دهد.

آزمایشات تصویربرداری

در برخی موارد، ممکن است از آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی یا اسکن تیروئید برای بررسی بیشتر غده تیروئید استفاده شود.

انواع مختلفی از آزمایشات تصویربرداری برای غده تیروئید وجود دارد، از جمله:

  • اسکن تیروئید: این آزمایش از ید رادیواکتیو برای ایجاد تصویری از غده تیروئید شما استفاده می‌کند. ید رادیواکتیو توسط سلول‌های تیروئید جذب می‌شود و سپس یک اسکنر ویژه برای ایجاد تصویری از غده تیروئید شما، میزان ید رادیواکتیو جذب شده توسط هر قسمت از غده را اندازه‌ گیری می‌کند.
اسکن تیروئید
یکی از روش‌های تشخیص تیروئید کم کار، اسکن تیروئید است.
  • اسکن SPECT تیروئید: این نوع اسکن تیروئید مشابه اسکن تیروئید معمولی است، اما از تصاویر دقیق‌تری استفاده می‌کند. این امر می‌تواند به پزشک شما در تشخیص ندول‌های کوچک یا سایر ناهنجاری‌های غده تیروئید کمک کند.
  • سونوگرافی تیروئید: این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از غده تیروئید شما استفاده می‌کند. سونوگرافی می‌تواند به پزشک شما در بررسی اندازه، شکل و ساختار غده تیروئید و همچنین بررسی وجود ندول یا سایر ناهنجاری‌ها کمک کند.
  • بیوپسی تیروئید: در برخی موارد، ممکن است پزشک برای تشخیص قطعی، نمونه‌ای از بافت تیروئید را بردارد و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند. بیوپسی تیروئید معمولاً با استفاده از یک سوزن نازک انجام می‌شود که از طریق پوست وارد غده تیروئید می‌شود.

پیشگیری از کم کاری تیروئید؛ چه کنیم تیروئیدمان کم کار نشود؟

در حالی که هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد، اقداماتی هست که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید:

مصرف ید کافی: ید برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است. کمبود ید شایع ترین علت این بیماری در سراسر جهان است. نمک ید دار، غذاهای دریایی و برخی از محصولات لبنی منابع خوبی از ید هستند.

مصرف غذاهای غنی از سلنیوم: سلنیوم یک ماده معدنی است که به عملکرد صحیح تیروئید کمک می‌کند. آجیل برزیلی، غذاهای دریایی، گوشت و غلات کامل منابع خوبی از سلنیوم هستند.

حفظ وزن سالم: چاقی خطر ابتلا به هیپوتیروئیدیسم را افزایش می‌دهد. حفظ وزن سالم با رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم می تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.

کال تو اکشن

کنترل استرس: استرس می‌تواند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارد. تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا تنفس عمیق می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به کم کاری تیروئید کمک کند.

معاینات منظم: اگر در معرض خطر تیروئید کم کار هستید، مانند سابقه خانوادگی این بیماری یا بیماری خودایمنی، مهم است که معاینات منظم را با پزشک خود انجام دهید. پزشک شما می تواند آزمایش‌های تیروئید را برای نظارت بر سلامت تیروئید شما انجام دهد.

از سیگار کشیدن خودداری کنید: سیگار کشیدن خطر ابتلا به کم کاری تیروئید را افزایش می‌دهد. اگر سیگار می‌کشید، ترک آن یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای سلامتی خود انجام دهید.

مصرف الکل را محدود کنید: مصرف زیاد الکل می‌تواند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارد. اگر الکل می‌نوشید، آن را در حد اعتدال مصرف کنید.

درمان کم کاری تیروئید 

اگر هیپوتیروئیدیسم دارید، درمان معمولاً شامل مصرف هورمون تیروکسین مصنوعی به صورت قرص است. این دارو به جایگزین هورمون‌هایی که غده تیروئید شما تولید نمی‌کند کمک می‌کند. اکثر افراد با مصرف دارو به طور مادام العمر می‌توانند علائم کم کاری تیروئید خود را به طور کامل کنترل کنند.

در برخی موارد، ممکن است درمان این بیماری شامل موارد زیر باشد:

  • ید رادیواکتیو: این درمان شامل بلعیدن ید رادیواکتیو است که به سلول های غده تیروئید شما آسیب می رساند و از تولید هورمون آنها جلوگیری می کند.
درمان کم کاری تیروئید 
یکی از روش‌های درمان کم کاری تیروئید، ید رادیو اکتیو است.
  • جراحی: اگر غده تیروئید شما خیلی بزرگ شده باشد یا به سایر درمان ها پاسخ ندهد، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن آن داشته باشید.

پس از شروع درمان کم کاری تیروئید، باید به طور منظم توسط پزشک خود معاینه شوید تا سطوح هورمون تیروئید شما بررسی شود و دوز دارو در صورت نیاز تنظیم شود. با درمان مناسب، اکثر افراد مبتلا می‌توانند زندگی سالم و پرباری داشته باشند.

در اینجا چند نکته اضافی در مورد نحوه مدیریت این بیماری آورده شده است:

  • مصرف منظم داروها: مهم است که داروهای خود را به طور منظم و در دوز تجویز شده مصرف کنید. مصرف دیرهنگام یا از دست دادن دوز دارو می‌تواند این بیماری را در شما تشدید می‌کند.

پزشک حدود ۶ تا ۸ هفته پس از شروع مصرف دارو به شما آزمایش خون می‌دهد و در صورت نیاز دوز مصرفی شما را تنظیم می‌کند. هر بار که دوز شما تنظیم می شود، آزمایش خون دیگری خواهید داشت. هنگامی که به دوزی که برای شما مؤثر است رسیدید، پزشک آزمایش خون را در ۶ ماه و سپس یک بار در سال تکرار می کند.

www.niddk.nih.gov

  • معاینات پزشکی منظم: پزشک شما باید به طور منظم سطوح هورمون تیروئید را بررسی و دوز دارو را در صورت نیاز تنظیم کند.
  • پیروی از یک رژیم غذایی سالم (مثل رژیم کتوژنیک): پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل یا به اصطلاح رژیم تیروئید می تواند به شما کمک کند تا وزن خود را در حد سالم نگه دارید و احساس خوبی داشته باشید.
  • ورزش منظم: ورزش منظم می‌تواند به افزایش سطح انرژی و بهبود خلق و خوی شما کمک کند.
  • مدیریت استرس: استرس می‌تواند علائم کم کاری تیروئید را بدتر کند. تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا یا مدیتیشن را تمرین کنید.
  • هورمون درمانی جایگزین: درمان رایج تیروئید کم کار، هورمون درمانی جایگزین با لووتیروکسین است. این دارو هورمون تیروئید مصنوعی را به بدن شما تزریق و به تنظیم سطح هورمون‌های تیروئید شما کمک می‌کند.
  • تغییر در سبک زندگی: برخی از تغییرات در سبک زندگی مانند رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند به بهبود علائم تیروئید کمک کند.

آنچه از مقاله کم کاری تیروئید آموختیم:

کم کاری تیروئید یک بیماری شایع است که در آن تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید را در جریان خون شما ترشح نمی‌کند. این امر باعث می‌شود متابولیسم شما کند شود. کم کاری غده تیروئید می‌تواند باعث احساس خستگی، افزایش وزن و ناتوانی در تحمل دمای سرد شود که از جمله مهمترین علائم کم کاری تیروئید هستند.

بیشتر بخوانید: ورزش در هنگام بیماری

کم کاری تیروئید یک بیماری قابل کنترل است و با تشخیص زودهنگام و پیگیری منظم پزشک، می‌توان عوارض آن را به حداقل رساند. آگاهی از علائم این بیماری و مراجعه به پزشک در صورت بروز هرگونه نگرانی، نقش مهمی در تشخیص و درمان به موقع آن دارد.

سوالات متداول مقاله کم کاری تیروئید:

۱- آیا تیروئید کم کار باعث لاغری می‌شود؟

خیر؛ کم کاری تیروئید و لاغری رابطه معکوس دارند. به این معنی که بعید است که کم کاری تیروئید با کاهش وزن مرتبط باشد، زیرا متابولیسم را کند می‌کند، که می‌تواند منجر به افزایش وزن شود و برعکس پرکاری غده تیروئید باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود.

۲- آیا کم کاری تیروئید خطرناک است؟

تا حدودی. اگر بیماری کم کاری تیروئید به درستی تشخیص داده نشود و یا درمان آن به تعویق بیفتد، می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی از جمله بیماری‌های قلبی، چاقی مفرط، آسیب به سلامت روان و دستگاه عصبی شود و حتی مشکلات تنفسی ایجاد کند.

۳- چقدر بعد از شروع درمان، علائم تیروئید بهبود پیدا خواهد کرد؟

داروهایی مانند لووتیروکسین بلافاصله شروع به کاهش هورمون های شما می کنند. اما معمولاً چند هفته طول می کشد تا متوجه بهبود علائم شوید.
به یاد داشته باشید، احتمالاً باید تا آخر عمر از داروهای کم کاری تیروئید استفاده کنید. اگر مصرف آن را متوقف کنید، احتمالاً علائم شما برمی گردد.

۴- آیا کم کاری تیروئید می تواند باعث اضطراب شود؟

بله. هر گونه اختلال عملکرد غده تیروئید می تواند باعث اضطراب و افسردگی شود. اما کم کاری تیروئید شایع ترین مقصر است. از پزشک خود در مورد راه های کاهش استرس و تمرین ذهن آگاهی بپرسید.

منابع:

۴.۳