خواص فسفر چیست و کمبود آن چه عوارضی دارد؟ + مواد غذایی حاوی فسفر کدامند؟

شاید فقط یکی از خواص فسفر، توانایی درخشش آن در تاریکی یا به اصطلاح شب‌رنگ بودنش باشد، اما واقعیت این است که خواص فسفر فراتر از اینهاست و این ماده معدنی به همراه کلسیم به ساخت استخوان‌ها کمک می‌کند. در واقع 85 درصد از فسفر بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها ذخیره می‌شود و علاوه بر کمک به رشد و ترمیم سلول‌ها و سایر بافت‌ها، تعادل سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، ید، منیزیم و روی بدن را نیز تامین می‌کند. ما در این نوشتار به نقش فسفر در بدن، فواید و عوارض کمبود و زیاده‌روی در مصرف آن پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

فسفر چیست؟

می‌گویند کیمیاگران عرب در قرن دوازدهم به طور تصادفی عنصری جامد، بی‌رنگ، نیمه شفاف و مومی شکل را کشف و جداسازی کردند و نام آن را فسفر گذاشتند فسفر، دومین ماده معدنی فراوان در بدن انسان پس از کلسیم است. بدن، برای بسیاری از عملکردها مانند تصفیه مواد زائد و ترمیم بافت و سلول‌ها به فسفر نیاز دارد. علاوه بر این، فسفر نقش مهمی در حفظ سلامتی انسان داشته و بخش ارزشمندی از رژیم غذایی متداول را تشکیل می‌دهد. به طور مثال یکی از وظایف اصلی فسفر این است که به عنوان یک بلوک ساختمانی برای استحکام دندان‌ها و استخوان‌ها عمل کند و در حقیقت، کلسیم برای تقویت دندان‌ها و استخوان‌ها به وجود فسفر نیاز دارد.

فسفر همچنین موجب تقویت اعصاب و عضلات می‌شود. بدون وجود فسفر، سلول‌های عصبی و ماهیچه‌ای قادر به انجام وظیفه نیستند. علاوه بر این، فسفر با نقش بافری خود سطح pH خون را متعادل نگه می‌دارد و کمک می‌کند تا چربی، کربوهیدرات و پروتئین در بدن به انرژی تبدیل شود. اکثر افراد مقدار فسفر مورد نیاز خود را از طریق رژیم غذایی روزانه خود دریافت می‌کنند و نیازی به مصرف مکمل نیست. واقعیت این است که اغلب اوقات احتمال وجود فسفر اضافه در بدن بیشتر از کمبود آن است. ابتلا به بیماری‌های کلیوی یا مصرف بیش از حد فسفر و کمبود کلسیم می‌تواند منجر به افزایش فسفر بدن شود. با این حال، برخی از مشکلات جسمی (مانند دیابت و اعتیاد به الکل) یا داروها (مانند برخی از آنتی اسیدها) می‌توانند باعث شوند سطح فسفر در بدن به میزان زیادی دچار افت شود. سطوح فسفر خیلی زیاد یا خیلی کم در بدن می‌تواند باعث عوارض پزشکی مانند بیماری قلبی، درد مفاصل یا خستگی شود.

فسفر، دومین ماده معدنی فراوان در بدن انسان پس از کلسیم است.

نقش و خواص فسفر در بدن

عملکرد اصلی فسفر در بدن، کمک به تشکیل استخوان و دندان است که در صورت کمبود آن، ستون فقرات و استخوان‌ها دچار مشکل می‌شود و در درجه دوم نقش مهمی در نحوه استفاده بدن از کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها دارد. همچنین برای ساخت پروتئین موثر در رشد عضلات و نگهداری و ترمیم سلول‌ها و بافت‌ها نیز مورد‌ نیاز است. از دیگر خواص فسفر نقش ساختاری مهم آن در تولید اسیدهای نوکلئیک و غشای سلولی است و از این منظر در تولید انرژی بدن نیز نقش دارد. لازم به ذکر است بدن به طور معمول فسفر کمتری را زمانی که سطح کلسیم بالا باشد جذب می‌کند و بالعکس. یعنی این دو عنصر شیمایی علیرغم همبستگی با یکدیگر، مثل کفه‌های ترازو در بدن عمل می‌کنند و بالا رفتن یکی با کاهش دیگری همراه است. گذشته از تمام این موارد، برای جذب مناسب فسفر به ویتامین D نیاز است و کمبود ویتامین D به خودی خود باعث کمبود فسفر در بدن می‌شود.

خواص فسفر برای بدن

فسفر یک ماده معدنی است که 1% وزن کل بدن انسان را تشکیل می‌دهد و همان‌گونه که گفته شد دومین ماده معدنی فراوان در بدن است که در تمام سلول‌های بدن وجود دارد، اما بیشترین میزان فسفر موجود در بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها یافت می‌شود. بنابراین، مشخص است که باید فواید مهمی برای بدن به همراه داشته باشد که به برخی از آن‌ها در بالا اشاره شد و علاوه بر فواید مذکور، فسفر به بدن در ساخت ATP (مولکولی که بدن برای ذخیره انرژی از آن استفاده می‌کند) نیز کمک می‌کند. قابل توجه است که فسفر علاوه بر ویتامین D با ویتامین B نیز همبستگی مستقیم دارد و همچنین در کارکرد اندام‌های مهم بدن مانند موارد زیر نیز موثر است:

• عملکرد کلیه
• انقباضات عضلانی
• ضربان قلب طبیعی
• سیگنال‌دهی عصبی

همچنین هر فرد سالم در موارد زیر نیز به فسفر نیاز دارد:

• دندان‌ها و استخوان‌های قوی و سالم
• تامین انرژی و رفع خستگی مزمن
• تحرک عضلات
• ذخیره انرژی و مدیریت آن
• کاهش درد عضلانی بعد از ورزش
• تولید DNA و RNA – بلوک‌های ژنتیکی بدن
• تعادل مواد معدنی از قبیل ید، منیزیم و روی
• ضربان منظم قلب
• تسهیل هدایت عصبی

بیشترین میزان فسفر موجود در بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها یافت می‌شود.

فسفر در کدام مواد غذایی وجود دارد؟

اگرچه یافتن غذاهایی با محتوای فسفر بالا کار سختی نیست، چرا که اغلب غذاها حاوی فسفر هستند، اما فسفر حیوانی راحت‌تر جذب بدن می‌شود. با این وجود اغلب توصیه می‌شود که افراد در هنگام تمایل به صرف غذاهای بسیار فرآوری‌شده مراقب باشند، چرا که مصرف زیاد این نوع اغذیه می‌تواند باعث شود بدن به طور متوالی و مستمر این ماده معدنی را بیش از حد جذب کند. پنج ماده غذایی زیر منبع سالم فسفر و سایر مواد مغذی ضروری هستند:

1- غذاهای دریایی: غذاهای دریایی منبع عالی فسفر رژیمی هستند، اما مقدار مصرف آن به نوع غذای دریایی بستگی دارد. به عنوان مثال، ماهی سالمون حاوی حدود 315 میلی‌گرم فسفر در هر وعده است، در حالی که حلزون حدود 244 میلی‌گرم و صدف حدود 201 میلی‌گرم فسفر دارد. غذاهای دریایی همچنین سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند که برای سلامت قلب و مغز مهم هستند.

2- لبنیات: لبنیات دارای مقدار زیادی مواد مغذی مهم مانند ویتامین D، ویتامین A، کلسیم و پتاسیم و همچنین سرشار از فسفر است، در حالی که هر وعده شیر یا ماست به طور متوسط ​​250 میلی‌گرم از این ماده معدنی داراست، پنیر کمی کمتر و حدود 197 میلی‌گرم در هر وعده را ارائه می‌دهد.

3- عدس: عدس در همه حال منبع خوبی از فسفر و همچنین سرشار از فولات، فیبر، منیزیم و مس است. یک وعده متوسط ​​عدس حاوی حدود 356 میلی‌گرم فسفر است که این مقدار 26 درصد از مصرف روزانه توصیه شده فسفر برای هر فرد است.

4- گوشت مرغ و ماکیان: مرغ یکی دیگر از منابع عالی فسفر است. در حالی ‌که هر وعده بوقلمون حدود 217 میلی‌گرم فسفر دارد، مرغ با 180 میلی‌گرم در رتبه دوم قرار می‌گیرد. علاوه بر این، افرادی که به خوردن گوشت مرغ و ماکیان‌ها علاقه نشان نمی‌دهند، می‌توانند از مصرف روزانه زرده تخم مرغ که حاوی حدود 86 میلی‌گرم فسفر در هر عدد است، لذت ببرند.

5- نخود فرنگی: نخود فرنگی نیز همانند عدس، منبع خوبی از فسفر غذایی است و در هر وعده حدود 94 میلی‌گرم فسفر به بدن می‌رساند که بدن انسان تقریباً 50 درصد آن را به راحتی جذب می‌کند. علاوه بر این، نخود فرنگی سرشار از ویتامین K، منگنز، فولات، فیبر، ویتامین C و مس و همچنین منبع خوبی از مواد مغذی گیاهی ضد‌التهابی مانند کاتچین، اپی کاتچین و اسیدهای چرب امگا 3 آلفا-لینولنیک است.

غذاهای دریایی منبع عالی فسفر رژیمی هستند.

سایر منابع غنی از فسفر که نشان دهنده خواص فسفر در بدن هر فرد است، به طور عمده شامل موارد زیر می‌شوند:

• شیر و سایر محصولات لبنی
• غلات کامل
• سیب زمینی
• سیر
• شکلات
• پودینگ‌ها
• میوه‌های خشک شده (خشکبار)
• نوشیدنی‌های گازدار (اسید فسفریک برای تولید کربنات در این نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود)
• غلات کامل (غلات کامل حاوی فسفر بیشتری نسبت به آرد سفید هستند)

با این حال، فسفر موجود در آجیل، دانه‌ها و لوبیا به فیتات متصل است که جذب ضعیفی دارد، اما در مقابل وقتی رژیم غذایی فرد به لحاظ پروتئین‌های حیوانی حاوی کلسیم و پروتئین کافی باشد، احتمالاً فسفر کافی را جذب خواهد نمود، چرا که بسیاری از غذاهایی که کلسیم بالایی دارند، فسفر بالایی نیز دارند. همچنین، با وجود این‌که فسفر به طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد و مصرف مواد مغذی گفته شده برای استفاده از خواص فسفر موجود در آن‌ها بسیار پسندیده است، اما برخی از غذاهای فرآوری شده نیز حاوی مقادیر زیادی از این ماده هستند که باید در مصرف آن‌ها احتیاط شود. افزودنی‌های حاوی فسفات تقریباً 100٪ قابل جذب هستند و می‌توانند از 300 تا 1000 میلی‌گرم فسفر اضافی در روز را شامل شوند.

قابل توجه است که مصرف بیش از حد فسفر نیز با کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر مرگ مرتبط است، بنابراین مهم است که خیلی بیشتر از مقدار توصیه شده مصرف نشود. غذاها و نوشیدنی‌های فرآوری شده‌ای که اغلب حاوی افزودنی فسفات هستند عبارتند از:

• گوشت‌های فرآوری شده: گوشت گاو، بره و آلایش مرغ به همراه افزودنی‌های فسفات برای لطافت و آبدار شدن سوسیس، کالباس و همبرگر استفاده می‌شود.
• نوشیدنی‌های کولا: نوشابه‌های کولا اغلب حاوی اسید فسفریک هستند که منبع مصنوعی فسفر است.
• شیرینی‌های صنعتی و خانگی: بیسکویت‌ها، پنکیک‌ها، شیرینی‌های تر و کیک‌ها ممکن است حاوی افزودنی‌های فسفات به عنوان عوامل تخمیر باشند.
• فست فودها: طبق یک مطالعه بر روی 15 زنجیره اصلی فست فود آمریکایی، بیش از 80 درصد از اقلام منو حاوی فسفات اضافه بود.
• غذاهای آماده: فسفات‌ها اغلب به غذاهای آماده، مانند ناگت مرغ منجمد اضافه می‌شوند تا به آن‌ها کمک کند سریع‌تر بپزند و ماندگاری را بهبود بخشد.
• کنسروها: کنسروهایی از قبیل تن ماهی نیز حاوی مقادیر بالای فسفات هستند.

غذاهای آماده و کنسرو‌ها، حاوی مقادیر بالای فسفات هستند.

در مجموع، برای تشخیص این‌که آیا غذاها یا نوشیدنی‌های آماده و فرآوری شده حاوی فسفر هستند یا خیر، بهتر است روی برچسب آن‌ها عبارت “فسفات” جستجو شود و در مقابل، غذاهایی نیز وجود دارند که فسفر کمی دارند. به عنوان مثال تقریبا تمام میوه‌ها و سبزیجات تازه که بخش مهمی از رژیم غذایی روزانه را تشکیل می‌دهند، فسفر چندانی ندارند و علاوه بر این، برخی از مواد غذایی دیگر نیز حاوی سطوح بسیار پایینی از فسفر هستند که عبارتند از:

• ذرت بو داده
• نمک‌ها
• برشتوک
• نان
• سفیده تخم مرغ

برای سهولت بیشتر در مقایسه غذاها و بهره‌گیری بیشتر از خواص فسفر، در جدول زیر، نمونه‌هایی از غذاهای کم فسفر در ستون سمت راست نشان داده شده که می‌توان آن‌ها را جایگزین غذاهای غنی از فسفر در ستون سمت چپ نمود و یا بالعکس.

مکمل‌ها و داروهای فسفر

اگرچه عموما برای بهره‌مند شدن از خواص فسفر نیازی به استفاده از مکمل نیست، اما گاهی ممکن است بسته به نیاز بدن، پزشک استفاده از آن‌ها را تجویز کند. مکمل‌ها و داروهای فسفر را می‌توان به روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار داد. استفاده از آن‌ها معمولا برای کاربردهای زیر پیشنهاد می‌شود:

• به عنوان ملین
• درمان عفونت‌های دستگاه ادراری و سنگ‌های ادراری
• استفاده از سطوح پایین این ماده معدنی در افراد مبتلا به سوء تغذیه پیشرفته
• برای کمک به ترمیم استخوان و درمان سطوح بیش از حد کلسیم در بدن به دلیل فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید

علل کمبود فسفر در بدن

فسفر بدن عمدتا از طریق غذاها تامین می‌شود، اما اگر رژیم غذایی فرد با کمبود فسفر روبرو بوده و یا فرد از نظر جسمی در شرایطی باشد که توانایی ذخیره و استفاده از این ماده معدنی را نداشته باشد، ممکن است دچار کمبود فسفر (هیپوفسفاتمی) شود. کمبود فسفر عمدتا به دلایل زیر ممکن است رخ دهد.

خواص فسفر و تاثیر گرسنگی بر کمبود فسفر بدن

کمبود فسفر در اثر گرسنگی یکی از موارد نادر است، چرا که حتی زمانی که افراد به اندازه کافی از این ماده معدنی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند، باز هم بدن می‌تواند با جذب آن‌چه که از قبل در جریان خون است، این کمبود را جبران کند؛ اما گفته می‌شود گرسنگی‌های شدید و طولانی می‌تواند منجر به هیپوفسفاتمی شود. همچنین، توجه شود که کمبود سایر ویتامین‌ها (مانند ویتامین D) نیز ممکن است در جذب فسفر و سایر مواد معدنی مانند کلسیم اختلال ایجاد کند.

تاثیر دیابت بر کمبود فسفر بدن

دیابت نیز می‌تواند منجر به کمبود فسفر شود و این موضوع به خصوص برای افرادی که از یک دوره کتواسیدوز دیابتی بهبود می‌یابند، رخ می‌دهد. این بدان معناست که بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند و نمی‌تواند چربی را به عنوان سوخت تجزیه کند. در نتیجه اسیدها در خون انباشته شده و می‌توانند باعث کمبود فسفر شوند.

خواص فسفر و تاثیر اعتیاد به الکل بر کمبود فسفر بدن

الکلیسم ممکن است منجر به سوء تغذیه و کمبود فسفر شود. در نتیجه افراد مبتلا به الکل ممکن است دچار کمبودهای تغذیه‌ای از جمله هیپوفسفاتمی شوند. کمبود فسفر می‌تواند یکی از نشانه‌های سوءمصرف الکل در افرادی که به این دلیل در بیمارستان بستری می‌شوند باشد.

تاثیر بی‌اشتهایی بر کمبود فسفر بدن

افرادی که تحت درمان اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی هستند، ممکن است در حال گذراندن یک دوره درمانی همراه با رژیم غذایی ویژه باشند. اگر این رژیم‌ها کالری بالا اما فسفر بسیار کمی داشته باشند، ممکن است کمبود این ماده در بدن ایجاد شود.

اگر رژیم‌های غذایی کالری بالا اما فسفر بسیار کمی داشته باشند، ممکن است کمبود این ماده در بدن ایجاد شود.

خواص فسفر و تاثیر اختلالات ارثی بر کمبود فسفر بدن

اختلالات ژنتیکی خاصی وجود دارد که بر توانایی بدن در ذخیره فسفر و استفاده از خواص فسفر تأثیر می‌گذارد. این اختلالات اغلب نتیجه دفع بیش از حد فسفر از طریق ادرار یا عدم جذب ماده معدنی از غذاها است.

کمبود فسفر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک می‌تواند سطح فسفر خون را از طریق آزمایش خون یا آزمایش ادرار ارزیابی کند. برای اکثر بزرگ‌سالان سالم، محدوده فسفر خون باید بین 2.5 تا 4.5 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. زمان ویزیت، پزشک از فرد می‌خواهد که علائم خود را توضیح داده و سابقه پزشکی خانوادگی خود را نیز ارائه دهد. او همچنین ممکن است جزئیاتی در مورد سبک زندگی مانند برنامه غذایی او بپرسد و سپس احتمالاً یک معاینه فیزیکی انجام دهد. درصورت نیاز، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را نیز برای تشخیص بهتر شرایطی که باعث کمبود فسفر می‌شوند تجویز کند.

کمبود فسفر چه عوارضی به دنبال دارد؟

کمبود فسفر یک موضوع غیرمعمول و غیرطبیعی است و زمانی اتفاق می‌افتد که بدن سطوح پایینی از این ماده معدنی و حیاتی را در اختیار داشته باشد که عموما به علت وجود رژیم غذایی نامناسب یا اختلالات جسمی اتفاق می‌افتد. علاوه بر این، کمبود فسفر می‌تواند با مشکلات مرتبط با استخوان نیز همراه شود. برای مثال فرد ممکن است از درد استخوان رنج ببرد یا استخوان‌هایی چنان پوک داشته باشد که به راحتی بشکنند. کمبود فسفر در صورت عدم درمان ممکن است منجر به عوارض زیر شود، به خصوص اگر عدم تعادل کلسیم نیز وجود داشته باشد:

کمبود فسفر و راشیتیسم

بیماری راشیتیسم بیشتر در کودکان دیده می‌شود و با کمبود ویتامین D مرتبط است که توانایی بدن برای جذب کلسیم و فسفر را مهار می‌کند و علائم آن شامل تاخیر در رشد، درد ستون فقرات، ضعف عضلانی و بدشکلی‌های اسکلتی است.

کمبود فسفر و استئومالاسی

این وضعیت هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‌شود و به نرم شدن استخوان‌ها در اثر کمبود کلسیم و ویتامین D اشاره دارد و از آن‌جا که کمبود ویتامین D نیز می‌تواند به نوبه خود منجر به مشکلات جذب فسفر و کلسیم شود، ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامتی را نشان ندهد، اما با پیشرفت آن ممکن است فرد درد مبهم و دردناکی را در استخوان‌های خود، به ویژه در ناحیه کمر، لگن، لگن، پاها یا دنده‌ها تجربه کند.

کمبود ویتامین D نیز می‌تواند به نوبه خود منجر به مشکلات جذب فسفر و کلسیم و در نتیجه استئومالاسی شود.

خواص فسفر و میزان فسفر مورد نیاز برای بدن

اگرچه خواص فسفر ثابت است، اما مقدار فسفر مورد نیاز در رژیم غذایی به سن فرد بستگی دارد. بزرگسالان نسبت به کودکان 9 تا 18 ساله به فسفر کمتر و نسبت به کودکان زیر 8 سال به فسفر بیشتری نیاز دارند. مقدار دوز مجاز توصیه شده (RDA) روزانه فسفر به شرح زیر است:

• بزرگسالان (سن 19 سال و بالاتر): 700 میلی‌گرم
• کودکان (9 تا 18 سال): 1250 میلی‌گرم
• کودکان (4 تا 8 سال): 500 میلی‌گرم
• کودکان (1 تا 3 سال): 460 میلی‌گرم
• نوزادان (سنین 7 تا 12 ماه): 275 میلی‌گرم
• نوزادان (سن 0 تا 6 ماه): 100 میلی‌گرم

سطح خواص فسفر بالاتر از حد مجاز در بدن

در صورت اختلال در عملکرد کلیه، احتمالاً فسفر اضافی در جریان خون جمع شده و از حد مجاز بالاتر می‌رود. در هنگام رویارویی با این مشکل، اجتناب از غذاهای دارای فسفر بالا مانند شیر، آجیل، لوبیا و جگر می‌تواند به کاهش سطح فسفر بدن کمک کند. با این حال، گاهی اوقات ممکن است نیاز به مصرف دارو برای جلوگیری از جذب فسفر در بدن باشد که باید به پزشک مراجعه شود. همچنین، علاوه بر کاهش عملکرد کلیه، سطوح بالای فسفر ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

• مصرف برخی داروها، مانند ملین‌های حاوی فسفات
• مشکلات رژیم غذایی، مانند مصرف بیش از حد فسفات یا ویتامین D
• کتواسیدوز دیابتی که زمانی رخ می‌دهد که انسولین بدن تمام شده و به جای آن شروع به سوزاندن اسیدهای چرب می‌کند.
• هیپوکلسمی یا سطوح پایین کلسیم
• کم‌کاری پاراتیروئید یا اختلال در عملکرد غده پاراتیروئید که منجر به سطوح پایین هورمون پاراتیروئید می‌شود.
• بیماری کبد

سطح خواص فسفر پایین‌تر از حد مجاز در بدن

سطوح پایین فسفر، علاوه بر عللی که در مبحث کمبود فسفر بدن ذکر شد ممکن است به دلیل طیف وسیعی از مشکلات تغذیه‌ای و شرایط پزشکی از جمله موارد زیر ایجاد شود:

• استفاده مزمن از آنتی اسیدها
• هایپرکلسمی یا سطوح بالای کلسیم

پرکاری پاراتیروئید یا پرکاری غدد پاراتیروئید که منجر به سطوح بالای هورمون پاراتیروئید می‌شود.

• سوختگی شدید

سطح خواص فسفر پایین‌تر از حد مجاز در بدن، باعث پر کاری پاراتیروئید می‌شود.

علائم کمبود فسفر کدام است؟

فسفر ناکافی در بدن، هیپوفسفاتمی نامیده می‌شود. هیپوفسفاتمی زمانی رخ می‌دهد که سطح فسفر در خون فرد بسیار کم شود که در این صورت سطح انرژی وی نیز کاهش خواهد یافت. کمبود فسفر می‌تواند با علائم زیر نیز اعلام شود:

• ضعف عضلانی
• خستگی
• تحمل کم برای ورزش
• تغییرات در وضعیت روانی (به عنوان مثال اضطراب، تحریک پذیری، یا سردرگمی)
• خستگی
• تنفس نامنظم
• تحریک پذیری
• سفتی مفصل
• بی‌حسی
• ضعف
• تغییرات در وزن بدن

علاوه بر این، کمبود فسفر همراه با سطوح پایین کلسیم و ویتامین D می‌تواند منجر به ضعیف‌تر شدن و نرم‌تر شدن استخوان‌ها در طولانی مدت شود که باعث درد مفاصل و عضلات خواهد شد. همچنین، کودکانی که فسفر کافی در بدن خود ندارند، ممکن است الگوهای رشد ضعیف یا مشکلات رشد استخوان و دندان را تجربه کنند. در هر صورت، اگر پزشک مشکوک باشد که سطح فسفر بدن فرد به شدت کاهش یا افزایش یافته است، ممکن است آزمایش فسفر سرم را تجویز کند، چرا که هر دو حالت افراطی می‌تواند منجر به بروز مشکلات سلامتی شود.

یک نکته مهم دیگر این است که اگر سطح فسفر در خون فرد بیش از حد بالا باشد، ممکن است رسوبات فسفر – همراه با کلسیم – در شریان‌های وی تشکیل شوند که گاهی اوقات، این رسوبات ممکن است در عضلات ظاهر شود. البته این مساله به ندرت رخ می‌دهد و فقط در افرادی که جذب کلسیم شدید یا مشکلات کلیوی دارند، اتفاق افتاده و منجر به بیماری قلبی عروقی یا پوکی استخوان می‌شود. باید توجه شود که بدن نیاز به حفظ تعادل ظریف بین سطوح کلسیم و فسفر برای حفظ و استفاده از خواص فسفر دارد و هر نتیجه غیرطبیعی در آزمایش فسفر سرم ممکن است علامت خطر محسوب شود.

یکی از علائم کمبود فسفر در بدن خستگی و ضعف عضلانی است.

عوارض مصرف بیش از اندازه فسفر

افرادی که سطح فسفر بالایی دارند، ممکن است دچار خارش و قرمزی چشم شوند. عوارض شدیدتر مصرف بیش از حد فسفر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یبوست
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال

البته لازم به یادآوری است که تنها پزشک می‌تواند به تعیین علت سطوح بالا یا پایین فسفر در بدن و همچنین بهترین روش درمانی کمک کند.

خواص فسفر و مصرف بیش از حد فسفر بر کلیه‌ها

کلیه‌ها به حذف فسفر اضافی از خون کمک می‌کنند و سطح فسفر بدن را متعادل نگه می‌دارند، اما وقتی آن‌طور که انتظار می‌رود کار نکنند، احتمال این‌که سطح فسفر خون افزایش یابد به شدت بالا می‌رود که می‌تواند باعث افزایش سطح کلسیم در کلیه و رسوب سنگ کلیه شود. رسوبات خطرناک کلسیم نیز علاوه بر کلیه می‌توانند قلب، عروق خونی، چشم‌ها و ریه‌ها را نیز تحت تخریب قرار دهند و این همبستگی بین فسفر و کلسیم در بدن ممکن است به قدری حاد شود که افراد مبتلا به بیماری کلیوی برای پاکسازی فسفر اضافی نیاز به دیالیز پیدا کنند.

چگونه می‌توان میزان فسفر دریافتی و خواص فسفر را کنترل نمود؟

اگر به دلیل بیماری کلیوی نیاز به کاهش میزان فسفر در سیستم بدن باشد، فرد باید با کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده شروع کند. باید توجه داشت که خون تقریباً تمام فسفر اضافه شده در غذاهای فرآوری شده و فقط حدود 20 تا 50 درصد فسفر موجود در غذاهای طبیعی مانند گوشت و لوبیا را جذب می‌کند. بنابراین باید از مواد غذایی آماده‌ای که روی برچسب آن‌ها کلمات کلسیم فسفات، اسید فسفریک و سدیم اسید پیروفسفات درج شده خودداری شود. همچنین، پزشکان ممکن است بایندرهای فسفات را برای کاهش سطح فسفر تجویز کنند که همراه با وعده‌های غذایی و یا در میان وعده‌ها مصرف شده و میزان فسفر قابل جذب بدن را محدود می‌کنند. علاوه بر این موارد، انتخاب سبک زندگی سالم و رعایت موارد زیر نیز می‌تواند به تعادل سطوح بالای فسفر کمک کند:

• ورزش کافی
• آبرسانی بدن
• داشتن یک رژیم غذایی متعادل و کم فسفر

خواص فسفر که یک ماده مغذی ضروری برای سلامت استخوان و بسیاری از عملکردهای دیگر بدن است، متعدد هستند. فسفر را می‌توان در بسیاری از غذاها یافت، اما به خصوص در پروتئین‌های حیوانی، محصولات لبنی، آجیل‌ها و مغزها، غلات کامل و حبوبات وجود دارد. در حالی که وجود فسفر به اندازه متعادل برای بدن مفید است، مصرف بیش از حد فست فودها و غذاهای آماده و کنسروی ممکن است موجب افزایش بیش از حد آن در بدن شود. از سوی دیگر، کمبود فسفر شدید ممکن است منجر به مرگ شود. بنابراین لازم است با مشاهده علائم کمبود فسفر حتما به پزشک مراجعه شود. البته افراد کمی نیاز به مصرف مکمل‌های فسفر پیدا می‌کنند و اغلب می‌توانند مقدار لازم فسفر را از طریق غذاهایی که مصرف می‌نمایند دریافت کنند، اما اگر فردی مشکوک به کمبود فسفر باشد، بهتر است با پزشک تماس بگیرد؛ چرا که ممکن است مبتلا به یک بیماری زمینه‌ای باشد که بر توانایی وی در ذخیره فسفر تأثیر می‌گذارد.

منبع +++++