علت تلخی دهان چیست؟ بررسی کامل علل، علائم، روش های تشخیص و درمان

وقتی قهوه یا چای می‌خوریم در دهان طعمی تلخ حس می‌کنیم و انتظار چیزی غیر از این را هم نداریم. اما اگر صرف نظر از آنچه می‌خورید طعم تلخ ماندگاری در دهان دارید ماجرا فرق خواهد کرد. حس چشایی یک حس پیچیده است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله بهداشت ضعیف دندان، خشکی دهان یا بارداری قرار گیرد.

درک علت تلخی دهان به تشخیص و درمان صحیح آن کمک می‌کند. به همین دلیل در این مقاله می‌خواهیم درباره علت تلخی دهان یا دیسگیوزیا  صحبت کنیم. تا انتها با ما همراه باشید.

تلخی دهان یا دیسگیوزیا چیست؟

تغییر مداوم طعم دهان در پزشکی به عنوان دیسگیوزیا شناخته می‌شود. این طعم، ناخوشایند توصیف می‌شود و می‌تواند تا زمانی که علت اصلی درمان نشود تا مدت ها ادامه داشته باشد.

افراد مبتلا به دیسگیوزیا معمولا به صورت مداوم طعم بدی را در دهان خود احساس می‌کنند. این طعم می‌تواند متفاوت باشد اما یکی از این موارد است: تلخ، فلزی، ترشیده یا بد بو و شور.

علائم دیسگیوزیا

اختلال چشایی یا دیسگیوزیا یک بیماری جدی پزشکی نیست، اما می‌تواند بر اشتها و کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. دیسگیوزیا افراد را به روش‌های مختلفی تحت تأثیر قرار می‌دهد به طور کلی طعم غذا دیگر آن طعمی نیست که به یاد دارید. برخی علائم رایج آن عبارتند از:

• همه غذاها طعم فلزی یا تلخ دارند.
• غذاهایی که ذاتاً شیرین یا شور هستند دیگر طعم شیرین یا شور ندارند.
• غذاهایی که قبلاً طعم خوبی داشتند اکنون طعم بدی دارند و گاهی اوقات طعم فاسد شدگی می‌دهند.
• حتی اگر چیزی نخورده باشید طعم بدی در دهانتان احساس می‌کنید.

این طعم می‌تواند حواس ‌پرت‌ کننده باشد و حتی ممکن است چشیدن چیزهای دیگر را هنگام خوردن یا آشامیدن دشوار کند. فرد ممکن است حتی پس از مسواک زدن دندان‌های خود هنوز این طعم را حس کند همچنین ممکن است بسته به علت علائم دیگری را تجربه کند.

علت تلخی دهان

بسیاری از علل طعم تلخ دهان جدی نیستند. با این حال علائم می‌توانند آزاردهنده باشند و ممکن است در رژیم غذایی منظم فرد یا لذت بردن از زندگی روزمره اختلال ایجاد کنند. علت تلخی دهان می‌تواند یکی از این موارد باشد:

خشکی دهان

خشکی دهان زمانی اتفاق می‌افتد که دهان به اندازه کافی بزاق ترشح نمی‌کند. از آنجا که بزاق به کاهش باکتری‌های دهان کمک می‌کند، داشتن بزاق کمتر به این معنی است که باکتری‌های بیشتری می‌توانند زنده بمانند.

افراد مبتلا به خشکی دهان ممکن است احساس چسبندگی و خشکی در دهان خود داشته باشند. این می‌تواند نتیجه عواملی مانند موارد زیر:

داروهایی مانند:

• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ادرار آور
• شل کننده های عضلانی
• آنتی هیستامین ها

بیماری های زمینه ای مانند:

• دیابت
• اچ آی وی یا ایدز
• بیماری شوگرن
• لوپوس
• بیماری تیروئید
• پرتو درمانی
• شیمی درمانی
• تنفس دهانی
• آسیب عصبی

افرادی که پیوسته با مشکل خشکی دهان دست و پنجه نرم می‌کنند باید به متخصص مراقبت های بهداشتی مراجعه کنند.

مشکلات دندانی

یکی از علت های تلخی دهان، رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان است. مشکلات مربوط به دندان عبارتند از:

• بیماری لثه یا التهاب لثه
• حفره دندانی

بسیاری از مشکلات دندانی را می‌توان با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن حل کرد. مراجعه منظم به دندان پزشک نیست باید انجام بپذیرد. استفاده از دهان شویه ضد باکتری بین مسواک زدن می‌تواند باکتری های بد بو و مضر را از بین ببرد.

بارداری

بارداری نیز می‌تواند علت تلخی دهان باشد. تحقیقات نشان داده خانم های باردار ممکن است در طول این دوره طعم فلزی و تلخ در دهان حس کنند. این احساس معمولاً به مرور زمان خود به خود برطرف می‌شود.

تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند بر حس بویایی فرد تأثیر بگذارد در نتیجه ممکن است نسبت به بوهای خاص حساس تر شود. احساس طعم فلزی و تلخی نیز دقیقا به همین دلیل است.

سندروم سوزش دهان

سندروم سوزش دهان وضعیتیست که باعث می‌شود فرد در دهان احساس سوزش کند. علاوه بر سوزش ممکن است طعم تلخ یا ترشیدگی را نیز حس کنید. علائم سندروم سوزش دهان ممکن است به صورت پراکنده یا مزمن خود را نشان دهد و برای طولانی مدت ادامه پیدا کند.

برخی افراد مبتلا به این سندروم ممکن است با خوردن و آشامیدن مشکل پیدا کنند و برخی نیز متوجه می‌شوند خوردن و آشامیدن علائمشان را بهبود می‌بخشد.

یائسگی

خانم ها در دوران یائسگی ممکن است طعم تلخی را در دهان خود تجربه کنند. دلیل این اتفاق می‌تواند کاهش سطح استروژن در بدن باشد که منجر به یک بیماری ثانویه مانند سندروم سوزش دهان می‌شود.

خشکی دهان هم در میان خانم های یائسه زیاد اتفاق می‌افتد و می‌تواند یکی از دلایل احساس طعم تلخی باشد.

رفلاکس اسید یا GERD

علت تلخی دهان ممکن است بیماری رفلاکس معده به مری یا GRED باشد. در این شرایط محتویات معده به مری بازمی‌گردد. رفلاکس اسید معمولا موقتی است در حالی که GRED معمولا مزمن و طولانی است.

هم رفلاکس معده هم GRED هر دو می‌توانند مری را تحریک کنند و باعث احساس سوزش در قفسه سینه یا شکم شوند. همچنین می‌تواند طعم بد یا تلخی در دهان ایجاد کنند و ممکن است تا زمانی که سایر علائم وجود دارند ادامه یابد.

برفک دهان

برفک دهان نوعی عفونت دهان است که در نتیجه نوعی مخمر به نام کاندیدا ایجاد می‌شود. برفک دهان می‌تواند علائم مختلفی از جمله موارد زیر را ایجاد کند:

• لکه‌های سفید روی زبان، داخل گونه، سقف دهان یا گلو
• احساس پنبه مانند در دهان
• درد یا قرمزی
• احساس درد هنگام غذا خوردن و بلعیدن
• ترک خوردن یا تغییر رنگ در گوشه های دهان
• از دست دادن حس چشایی

برخی افراد ممکن است طعم تلخ یا ناخوشایندی را در دهان خود تجربه کنند.

سندروم دانه کاج

این سندروم حاصل یک اتفاق غیر معمول است که می‌تواند در برخی افراد 12 تا 48 ساعت پس از مصرف دانه کاج رخ بدهد. سندرم دانه کاج عموماً با طعم تلخ یا فلزی در دهان مشخص می‌شود. این طعم ممکن است با مصرف دیگر غذاها تشدید شود. سندروم دانه کاج ممکن است 2 تا 4 هفته طول بکشد.

استرس و اضطراب

سطح بالای استرس و اضطراب می‌تواند واکنش استرس را در بدن تحریک کند در نتیجه ممکن است حس چشایی دچار تغییر شود. همچنین اضطراب باعث خشکی دهان هم می‌شود و همانطور که می‌دانید خشکی دهان می‌تواند علت تلخی دهان باشد.

آسیب عصبی

جوانه های چشایی مانند دیگر عصب ها به اعصاب مغز متصل هستند. اگر این عصب ها آسیب ببینند ممکن است تجربه طعم ها دچار تغییر شود. آسیب عصبی می‌تواند ناشی از آسیب رسیدن به سر یا شرایطی باشد که شامل موارد زیر است:

• صرع
• ام اس
• تومورهای مغزی
• فلج بل
• زوال عقل

داروها و مکمل های خوراکی

گاهی مصرف برخی از داروها و مکمل ها می‌تواند باعث ایجاد طعم تلخ و فلزی در دهان شود. مواد شیمیایی موجود در برخی از داروها روی بزاق تاثیر می‌گذارند. برای فهمیدن اینکه آیا دارو و مکملی که استفاده می‌کنید می‌تواند موجب طعم تلخی در دهان شود یا خیر باید با پزشک داروساز صحبت کنید.

داروهایی که می‌توانند باعث بروز تلخی در دهان شوند عبارتند از:

• برخی آنتی ‌بیوتیک‌ها
• برخی داروهای قلبی
• ویتامین‌هایی که حاوی مواد معدنی یا فلزاتی مانند مس، آهن یا روی هستند
• داروهای لیتیوم

بیماری

برخی بیماری‌ها، از جمله عفونت‌های سینوسی یا سرماخوردگی می‌توانند با طعم تلخ در دهان همراه باشند. در طول این بیماری‌ها بدن پروتئین‌های التهابی را برای جذب سلول‌های مضر ارسال می‌کند. این پروتئین‌ها همچنین ممکن است بر زبان و جوانه‌های چشایی تأثیر بگذارند. بنابراین در طول این بیماری ها ممکن است طعمی را در دهان تجربه کنید که تلخ تر از حالت عادی است.

درمان سرطان

فردی که تحت درمان سرطان است ممکن است هنگام خوردن یا آشامیدن طعم تلخ یا فلزی را در دهان خود تجربه کند. شیمی درمانی و پرتو درمانی ممکن است جوانه‌های چشایی را در برخی افراد تحریک کند. در این حالت ممکن است حتی نان معمولی یا آب نیز برایتان طعم تلخ داشته باشد.

روش های درمان تلخی دهان

برای درمان باید ابتدا علت تلخی دهان را جویا شویم. یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند با پرسیدن در مورد سایر علائم و داروها و انجام آزمایش‌ها مشکل را تشخیص دهد و درمان مناسبی را تجویز کند.

اگر دچار عفونت ویروسی مانند کووید-۱۹ هستید که بر حس بویایی و چشایی شما تأثیر گذاشته است، پزشک شما ممکن است درمان توانبخشی بویایی را توصیه کند.

مطالعات نشان می‌دهد که حس بویایی شما مسئول حدود 80 درصد از آنچه می‌چشید است. بینی و گلوی شما مجرای تنفسی مشترکی دارند، بنابراین جویدن برخی غذاها به رایحه غذا اجازه می‌دهد تا از طریق پشت دهان شما به بینی‌تان برسد. درمان با تمرین بویایی شامل قرار گرفتن روزانه در معرض بوهای مختلف به مدت چندین هفته است. با گذشت زمان، آنچه بو می‌کنید سیستم بویایی شما را در مغز تحریک کرده و خاطرات شما را از آن بو دوباره برقرار می‌کند.

my.clevelandclinic.org

درمان‌های خانگی ممکن است به برخی افراد کمک کند تا در حین جستجوی یک راه حل دائمی تسکین موقت علائم خود را پیدا کنند اگرچه ممکن است برای همه مؤثر نباشد.

درمان های خانگی عبارتند از:

• مراقبت منظم از دندان مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و استفاده از دهانشویه ضد باکتری.
• جویدن آدامس بدون قند برای حفظ حرکت بزاق در دهان.
• نوشیدن مایعات فراوان در طول روز.
• اجتناب از عوامل خطر رفلاکس اسید، مانند خوردن غذاهای چرب یا تند و کاهش یا حذف محصولات دخانی و الکل.
• شستشوی دهان با یک قاشق چای خوری جوش شیرین اضافه شده به یک لیوان آب.

کلام آخر:

تلخی دهان (دیسگیوزیا) می‌تواند شما را از چشیدن طعم غذاهای مورد علاقه‌تان محروم کند. این عارضه می‌تواند باعث شود که مزه هر چیزی شبیه به فلز به نظر برسد یا خوراکی‌های شیرین، ترش مزه شوند. عوامل زیادی باعث دیسگیوزیا می‌شوند.

اگر متوجه شدید که طعم غذاها مانند گذشته نیست، با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید. ممکن است نتوانید از برخی از علل این اختلال جلوگیری کنید، اما می‌توانید اقداماتی را برای کاهش تأثیر آن بر حس چشایی خود انجام دهید که در این مطلب به آن اشاره شده است.

سوالات متداول مقاله علت تلخی دهان:

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.