دیابت کودکان؛ با نشانه‌های خطر دیابت نوع 1 در کودکان آشنا شوید!

دیابت کودکان اختلالی است که به موجب آن بدن نمی‌تواند به درستی از گلوکز به عنوان منبع انرژی استفاده کند. در دیابت نوع 1، بدن به اندازه کافی هورمون انسولین تولید نمی‌کند. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های بتای تولیدکننده انسولین در لوزالمعده به دلیل یک فرآیند خودایمنی (که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه اندام‌ها یا بافت‌های خود را تخریب می‌کند)، از بین می‌روند. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 به تزریق روزانه انسولین نیاز دارند. این نوع دیابت در کودکان شایع‌تر است. در دیابت نوع 2، لوزالمعده انسولین کافی تولید می‌کند، اما بدن نمی‌تواند به طور موثر از آن استفاده کند که به آن مقاومت به انسولین گفته می‌شود. در این مقاله ما به انواع دیابت در کودکان، علائم، علل و عوارض آن و روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری پرداخته‌ایم. لطفا با ما همراه باشید.

علائم دیابت کودکان

داشتن برخی از علائم دیابت در کودک به این معنی نیست که وی قطعاً مبتلا به این بیماری است، اما با این وجود تماس و مشورت با پزشک در این مورد الزامی است، چرا که تشخیص و درمان مناسب حیاتی بوده و می‌تواند احتمال بروز عوارض جدی را کاهش دهد. پزشکان با کمک آزمایش خون متوجه می‌شوند آیا کودک مبتلا به دیابت است یا خیر. علائم شایع دیابت عموما شامل موارد زیر هستند:

• تکرر ادرار، مخصوصا در شب
• عطش زیاد
• احساس خستگی بیشتر از حد معمول
• کاهش وزن غیرمنتظره
• خارش یا برفک ناحیه تناسلی
• طولانی شدن روند بهبود بریدگی‌ها و زخم‌ها
• تاری دید
• افزایش اشتها
• سردرد
• دهان خشک

البته لازم به ذکر است که علائمی که یک نفر تجربه می‌کند دقیقاً با علائم شخص دیگر مطابقت نخواهد داشت. با این حال، شایع‌ترین علائمی که بسیاری از افراد مبتلا به دیابت تجربه می‌کنند، افزایش تشنگی، افزایش ادرار، احساس خستگی و کاهش وزن است. باید توجه شود که با وجود این‌که دیابت نوع 1 ممکن است سال‌ها طول بکشد تا خود را نشان دهد، اما شروع علائم آن نسبتاً ناگهانی و سریع است و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، فرد مبتلا به دیابت نوع 1 ممکن است به کمای دیابتی مرگبار (کتواسیدوز) فرو رود. علائم دیابت نوع 2 نیز مانند علائم دیابت نوع 1 است، اما برخلاف دیابت نوع 1، علائم به آرامی و به تدریج ایجاد می‌شوند.

درسته که عامل اصلی دیابت نوع 1 ژنتیکه اما دیابت نوع 2 کاملا به سبک زندگی شما و دلبندتون بستگی داره، پس فاجعه‌ی کودکان چاق رو جدی بگیرید و ویدئوی دکتر کرمانی در این خصوص رو از دست ندید:

انواع دیابت کودکان

دیابت شیرین یک بیماری مزمن پزشکی است که باعث ایجاد اختلال در توانایی بدن برای تبدیل غذا – به ویژه قندها (کربوهیدرات‌ها) – به سوخت می‌شود. تجمع گلوکز خون ناشی از عدم درمان مناسب دیابت می‌تواند طی سالیان متمادی به قلب، عروق خونی، کلیه‌ها، چشم‌ها و سیستم عصبی آسیب برساند. دو نوع رایج دیابت در کودکان، دیابت نوع 1 و 2 نامیده می‌شوند. هر دو شکل ممکن است در هر سنی بروز کنند، اما احتمال ابتلای کودکان به دیابت نوع 1 بیشتر است.

دیابت نوع 1 زمانی اتفاق می‌افتد که لوزالمعده به اندازه کافی هورمون انسولین تولید نکند که همین این امر باعث می‌شود بدن توانایی استفاده از قند را از دست داده و قند در جریان خون انباشته شود. این قندهای غیرقابل استفاده از طریق ادرار از بدن خارج می‌شوند و به همین دلیل به آن دیابت شیرین می‌گویند. قابل توجه است که دیابت نوع 1 می‌تواند در هر سنی شروع شود و دوره‌های اوج آن در سنین 5 تا 6 سالگی و سپس در سنین 11 تا 13 سالگی است. اولین علامت آن، معمولا افزایش دفعات ادرار کودک به خصوص در شب است و ممکن است باعث شب ادراری کودکانه شود. شناسایی زودهنگام علائم دیابت نوع 1 مهم است، چرا که سطح بالای قند خون و کم آبی ناشی از دیابت کنترل نشده خطرناک است و می‌تواند باعث شود کودکان به انسولین و تزریق وریدی در اورژانس اطفال یا بخش مراقبت‌های ویژه نیاز پیدا کنند.

دیابت نوع 2 در گذشته “دیابت بزرگسالان” نامیده می‌شد، زیرا کودکان به ندرت به آن مبتلا می‌شدند، اما هم اکنون با افزایش نرخ چاقی در دوران کودکی، تعداد فزاینده‌ای از کودکان مبتلا به این بیماری تشخیص داده می‌شوند. علاوه بر مشکلات وزنی، سایر عوامل خطر برای دیابت نوع 2 در کودکان شامل داشتن سابقه ژنتیکی و تولد از مادر مبتلا به دیابت بارداری یا سایر مشکلات پزشکی است. علائم دیابت نوع 2 مشابه دیابت نوع 1 و تدریجی است.

با افزایش نرخ چاقی در دوران کودکی، تعداد فزاینده‌ای از کودکان مبتلا به دیابت تشخیص داده می‌شوند.

کودکان به کدام دیابت ممکن است مبتلا شوند؟

دیابت نوع 1 شایع‌ترین شکل دیابت در کودکان است. دیابت نوع 1 یک وضعیت جدی است که در آن سطح گلوکز (قند) خون بسیار بالا است، زیرا بدن نمی‌تواند هورمونی به نام انسولین بسازد و مکانیسم آن به این صورت است که بدن به سلول‌های لوزالمعده که انسولین می‌سازند حمله می‌کند و دیگر اصلاً نمی‌تواند انسولین تولید کند. این در حالی است که همه انسان‌ها برای زندگی به انسولین نیاز دارند تا گلوکز خون وارد سلول‌ها شده و انرژی بدن را تامین کند.

در بدن کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 نیز کربوهیدرات‌های غذا و نوشیدنی تجزیه شده و به گلوکز تبدیل می‌شوند، اما وقتی گلوکز وارد جریان خون شد دیگر هیچ انسولینی وجود ندارد که مجوز ورود قند به سلول‌های بدن را صادر کند. بنابراین گلوکز بیشتر و بیشتری در جریان خون کودک جمع شده و منجر به افزایش سطح قند خون می‌شود، اما کودک برای زنده ماندن به انسولین نیاز دارد، بنابراین انسولین از دست رفته باید با تزریق یا پمپ انسولین جایگزین شود. دیابت نوع 1 در کودکان قبلاً به عنوان دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین شناخته می‌شد. تشخیص دیابت نوع 1 در کودکان ممکن است بسیار دشوار باشد، اما وقتی اثبات شد کودک باید خودش یاد بگیرد که چگونه تزریق کند، کربوهیدرات‌ها را بشمارد و قند خون خود را مدام کنترل کند.

علل و عوامل ابتلا به دیابت کودکان

علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است، اما در اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن – که به طور معمول با باکتری‌ها و ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند – به اشتباه سلول‌های تولیدکننده انسولین را در پانکراس از بین می‌برد. به نظر می‌رسد ژنتیک و عوامل محیطی در این فرآیند نقش دارند. هنگامی که سلول‌های جزایر پانکراس از بین می‌روند، بدن کودک انسولین کمی تولید می‌کند یا اصلا انسولین تولید نمی‌کند و وظیفه حیاتی انتقال قند (گلوکز) از جریان خون به سلول‌های بدن برای تامین انرژی عملا متوقف می‌شود که در صورت عدم درمان می‌تواند به عنوان تهدیدی برای زندگی کودک تلقی شود. سایر عوامل موثر بر ابتلا به دیابت نوع 1 در کودکان عبارتند از:

• سابقه خانوادگی: وجود والدین یا خواهر و برادرهای مبتلا به دیابت نوع 1 خطر ابتلا به این بیماری را کمی افزایش می‌دهد.
• ژنتیک: برخی از ژن‌ها عامل افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 1 هستند.
• نژاد: در ایالات متحده، دیابت نوع 1 در میان کودکان سفیدپوست غیراسپانیایی تبار بیشتر از کودکان سایر نژادها شایع است.
• ویروس‌های خاص: قرار گرفتن در معرض ویروس‌های مختلف ممکن است باعث تخریب و خودایمنی سلول‌های پانکراس شود.

وجود والدین یا خواهر و برادرهای مبتلا به دیابت نوع 1 خطر ابتلا به این بیماری را کمی افزایش می‌دهد.

عوارض دیابت کودکان چیست؟

پایین نگه داشتن سطح قند خون در اکثر مواقع می‌تواند خطر بسیاری از عوارض را به طور چشمگیری کاهش دهد. عمده عوارض این بیماری شامل موارد زیر است:

• بیماری‌های قلبی و عروقی: دیابت خطر ابتلای کودک به بیماری‌هایی مانند تنگی عروق خونی، فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته را در مراحل بعدی زندگی افزایش می‌دهد.
• آسیب عصبی: در طولانی مدت، قند اضافی می‌تواند به دیواره رگ‌های خونی مغذی اعصاب کودک آسیب برساند و باعث گزگز، بی‌حسی، سوزش یا درد شود.
• آسیب کلیه: دیابت می‌تواند به خوشه‌های متعدد رگ‌های خونی تصفیه کننده در کلیه‌های کودک آسیب برساند.
• آسیب چشم: دیابت می‌تواند به رگ‌های خونی شبکیه چشم و بینایی کودک آسیب برساند.
• پوکی استخوان: دیابت می‌تواند تراکم مواد معدنی استخوان را کاهش داده و خطر پوکی استخوان را در دوران بزرگسالی کودک افزایش دهد.

همچنین، والدین می‌توانند با رعایت نکات زیر به کودک خود در پیشگیری از عوارض دیابت کمک کنند:

• برای ثابت نگاه داشتن قند خون تا حد امکان با کودک خود تمرین کنند.
• اهمیت داشتن یک رژیم غذایی سالم و شرکت در فعالیت بدنی منظم را به کودک خود آموزش دهند.
• برنامه‌ریزی برای ویزیت منظم با متخصص دیابت کودک

دیابت کودکان را چگونه می‌توان تشخیص داد؟

تشخیص دیابت کودکان معمولاً با آزمایش گلوکز خون و اندازه‌گیری سطح قند در خون انجام می‌شود. برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند که بسته به نوع دیابت، می‌تواند به دلیل قومیت، ژنتیک یا حتی انتخاب سبک زندگی آن‌ها متفاوت باشد. این عوامل به عنوان عوامل خطر دیابت شناخته می‌شوند که آگاهی از آن‌ها بسیار مهم است، زیرا می‌تواند تصمیمات آینده فرد را تعیین کند.

اگرچه اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع 1 در دوران کودکی و اوایل بزرگسالی غربالگری می‌شوند، اما علائم بیماری در هر سنی یکسان است و در کل، پیشگیری از دیابت نوع 2 معمولا ساده‌تر است، زیرا کندتر پیشرفت می‌کند؛ اما تشخیص زودهنگام و مدیریت سطح قند خون می‌تواند به پیشگیری از عوارض هر دو نوع دیابت کمک کند.

تشخیص دیابت کودکان معمولاً با آزمایش گلوکز خون و اندازه‌گیری سطح قند در خون انجام می‌شود.

روش‌های پیشگیری از دیابت در کودکان

در حال حاضر هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از دیابت نوع 1 (دیابت کودکان) وجود ندارد، اما پژوهش‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد. آنتی بادی‌های مرتبط با دیابت نوع 1 در کودکانی که در معرض خطر بالای این اختلال هستند را می‌توان ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل از ظهور اولین علائم دیابت نوع 1 شناسایی کرد و همین امر به تسریع شروع روند درمان کمک قابل توجهی می‌کند. در مورد دیابت نوع 2 هم چیزی به نام رژیم خاص وجود ندارد. این‌که کودک چه چیزی و چه مقدار باید بخورد، به عواملی مانند میزان تحرک او، لذت بردن از آن غذا یا فعالیت و انگیزه او برای کاهش وزن بستگی دارد. با این حال، مهم است که والدین مراقب باشند و به یاد داشته باشند که یک رژیم غذایی سالم و متعادل، شامل انواع میوه‌ها و سبزیجات، غلات کامل، لبنیات و ترکیبی از انتخاب‌های سالم از گروه‌های غذایی مختلف برای پیشگیری از دیابت در کودکان بسیار کمک کننده است.

علاوه بر این، دغدغه ایجاد تغییرات در رژیم غذایی خانواده ممکن است طاقت فرسا به نظر برسد که در این صورت باید از متخصص تغذیه کمک گرفته شود. همچنین، بسیاری از کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 نیاز به مصرف برخی داروها دارند و درمان معمول، استفاده از متفورمین و انسولین است و در همین راستا شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 که تحت نظر پزشکان متخصص دیابت اطفال هستند، برای مدیریت دیابت خود از حمایت بهتری برخوردار شده و خانواده‌های آنان نیز کمتر دچار استرس می‌شوند.

البته طبیعی است که گاهی والدین کودکان دیابتی، احساس ناراحتی، ترس یا حتی عصبانیت کنند و به همین دلیل مهم است که مراقب خود باشند و زمانی برای استراحت داشته باشند تا بتوانند انرژی جسمی و روانی خود را مجددا بازیابی کنند. به همین دلیل مشورت گرفتن از یک روانشناس نیز در کنار این موارد می‌تواند احساس امنیت خاطر بیشتری به والدین و کودک بدهد.

در کنار این موارد، پیشنهاد می‌شود اولیای مدرسه کودک در جریان بیماری وی قرار بگیرند تا بتوانند با مراقبت از وی و تشویق او به یک رژیم غذایی سالم و متعادل به همراه ورزش به کودک کمک کنند. همچنین، اگر کودک دچار اضافه وزن است، تغییراتی از این قبیل به او کمک می‌کند وزن خود را کاهش دهد.

درمان دیابت کودکان

همان‌گونه که گفته شد برای دیابت نوع 1 یا دیابت کودکان، هنوز راه پیشگیری یا درمانی وجود ندارد، اما رعایت برخی نکات می‌تواند به کودک در کنترل اوضاع کمک کند:

• تزریق روزانه انسولین
• تغییر سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی و ورزش
• چک کردن مکرر قند خون برای کنترل سطح گلوکز خون
• آزمایش منظم قند خون
• مصرف داروی خوراکی طبق تجویز پزشک

علاوه بر این، معاینات فیزیکی منظم برای افراد مبتلا به هر دو نوع دیابت برای نظارت و درمان هر گونه عارضه ناشی از آن مانند مشکلات چشمی، بیماری کلیوی، بیماری قلبی عروقی و نوروپاتی (آسیب به اعصاب) ضروری است. فراموش نشود که یکی از عوامل موثر بر کنترل دیابت کودکان، فعالیت بدنی و ورزش است. فعالیت بدنی به تمام حرکاتی گفته می‌شود که ماهیچه‌های اسکلتی را درگیر می‌کند، در حالی که ورزش نوعی فعالیت بدنی ساختار یافته است که شامل تمرین و توسعه مهارت‌های مشخصی مانند ورزش‌های تیمی، دو و میدانی و ژیمناستیک است. کودکان دیابتی می‌توانند بسته به نظر پزشک از هر دو این موارد بهره‌مند شوند.

بیشتر بخوانید:  چگونه در طول روز، سطح قند خون مان را متعادل نگه داریم؟

رژیم دکتر کرمانی تنها رژیمیه که حسرت هیچ غذایی رو به دلت نمی‌ذاره کافیـه همیـن الان تصمیم بگیری که می‌خـوای وزنت رو کم کنی و به اون اندامی که همیشه آرزوش رو داشتی برسی! از همین لحظه ما کنارتیم تا باهم به هدفت برسیم.

ثبت نام و دریافت رژیم مشاوره خرید رژیم

تاثیر فعالیت ورزشی بر دیابت

فعالیت و ورزش، باعث افزایش میزان گلوکز مورد استفاده عضلات برای انرژی می‌شود. این بدان معنی است که فعال بودن ممکن است گاهی اوقات سطح گلوکز خون را کاهش دهد. همچنین، فعال بودن به بدن کمک می‌کند تا کودک از انسولین به طور موثرتری استفاده نموده و میزان تزریق او کاهش یابد. علاوه بر این، فعال بودن به کودک کمک می‌کند تا وزن مناسبی نسبت به قد خود داشته باشد که همین امر به نوبه خود منجر به بهبود کنترل دیابت او می‌شود. تشویق کودک به فعالیت بعد از مدرسه و آخر هفته، قدم زدن در مغازه‌ها یا پارک در کنار والدین و کاهش زمان صرف شده در مقابل تلویزیون یا صفحه کامپیوتر، از جمله موارد موثر در ترغیب کودک به تحرک هستند.

به این ترتیب، توصیه می‌شود فعالیت منظم به برنامه روزمره کودک تبدیل شود و برنامه‌ریزی والدین برای فعالیت‌های کودک به منظم شدن آن کمک خواهد کرد. آزمایش منظم قند خون کودک نیز به والدین کمک می‌کند تا بفهمند فعالیت بدنی چه تاثیری بر سطح قند خون وی دارد، چرا که فعال بودن مثل یک تیغ دولبه است و ممکن است باعث کاهش سطح قند خون یا افزایش آن شود و یا اصلاً تأثیری نداشته باشد. فعالیت ممکن است باعث کاهش سطح گلوکز خون کودک شود، اگر:

• انسولین زیادی در بدن کودک وجود دارد.
• فعالیت بیش از یک ساعت طول می‌کشد.
• فعالیت بسیار سخت است.

فعالیت باعث افزایش سطح گلوکز خون کودک می‌شود، اگر:

• کودک انسولین کافی در بدنش نداشته باشد.
• فعالیت عمدتاً بی‌هوازی یا رقابتی باشد (به عنوان مثال، یک مسابقه فوتبال، یک ورزش دو و میدانی یا هر ورزشی با چندین حرکت کوتاه، تیز و سریع).

باید توجه داشت در طول هر فعالیتی، کودک مقداری از گلوکز ذخیره شده در ماهیچه‌ها و کبد خود را مصرف می‌کند که باید این ذخایر جایگزین شود، وگرنه ممکن است سطح قند خون او افت کند. این جایگزینی معمولاً حدود 12 ساعت طول می‌کشد، اما می‌تواند بعد از ورزش بسیار شدید یا مصرف کم کربوهیدرات بیشتر به طول بینجامد. بنابراین پس از ورزش، انسولین کودک به نحو مؤثرتری عمل می‌کند و به همین دلیل ممکن است کودک ناگهان سطح قند خون پایینی را تجربه کند. در این مواقع، شاید لازم باشد والدین مصرف انسولین یا غذای او را برای جلوگیری از هیپوگلیسمی تاخیری (هیپو) تنظیم کنند و شاید هم لازم باشد در این مورد با پزشک متخصص دیابت در کودکان صحبت کنند.

فعال بودن به بدن کمک می‌کند تا کودک از انسولین به طور موثرتری استفاده نموده و میزان تزریق او کاهش یابد.

کارهایی که والدین کودکان دیابتی می‌توانند انجام دهند

وقتی کودک مستقل‌تر می‌شود، والدین می‌توانند به او کمک کنند تا مسئولیت بیشتری برای مراقبت از دیابت خود بپذیرد. کودکان بالای 7 سال معمولاً مهارت‌های حرکتی خوبی دارند تا بتوانند با نظارت بزرگسالان تزریق انسولین به خود را شروع کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند قند خون خود را چندین بار در روز با استفاده از نوارهای آزمایش ساده و شیمیایی و یک دستگاه قندسنج بررسی کنند. با این حال، این وظایف خودمراقبتی نیاز به نظارت مستمر (اما نه سختگیرانه و پراضطراب) والدین دارند تا اطمینان حاصل شود که قند خون کودک طبق دستورالعمل‌های پزشک تحت کنترل باقی می‌ماند.

باید توجه داشت اگر کودک بیش از حد انسولین مصرف کند، قند خون او می‌تواند بسیار پایین بیاید (هیپوگلیسمی) و منجر به لرزش، ضربان قلب سریع، حالت تهوع، خستگی، ضعف و حتی از دست دادن هوشیاری شود. در مقابل، اگر کودک انسولین بسیار کمی مصرف کند، علائم اصلی دیابت (کاهش وزن، افزایش ادرار، تشنگی و اشتها) ممکن است عود کند. بنابراین، ایجاد عادات خوب مدیریت دیابت در زمانی که کودک هنوز پذیرا و قابل انعطاف است، می‌تواند تاثیر چشمگیری بر عادات مدیریتی او با افزایش سن و برای تمام عمر داشته باشد. لازم به ذکر است برخی از کلینیک‌ها نیز دارای گروه‌های والدین فعالی هستند که نگرانی‌های مشترک خود را با یکدیگر در این زمینه به اشتراک می‌گذارند و در مورد آن‌ها بحث می‌کنند.

از آن‌جا که دیابت نوع 1 عموما درمانی ندارد، معاینات منظم برای شناسایی و درمان دیابت در کودکان در اسرع وقت بسیار مهم است. پس از آن، در کنار تزریق روزانه انسولین و توصیه‌های پزشکی، رعایت سبک زندگی سالم در کنار رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی و فعالیت‌های مناسب می‌تواند به بهبود نسبی کودک و شادتر زیستن او کمک کند.

مقادیر ویتامین D در بارداری و کاهش خطر دیابت کودکان

منبع ++++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.