دیابت نوع یک؛ علائم، دلایل و نکاتی درمانی که هیچ پزشکی به شما نمی‌گوید!

دیابت نوع 1 را با عنوان دیابت کودکان می‌شناسند. زیرا هرسال 80000 کودک در جهان به این نوع دیابت مبتلا می‌شوند. به‌طورکلی بیماری دیابت به دو نوع دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 تقسیم می‌شود. بدن افراد مبتلا به دیابت نوع دو نسبت به انسولین تولید شده مقاومت می‌کند. این نوع از دیابت نسبت به نوع یک در جهان رایج‌تر است. در این نوع دیابت بدن فرد مبتلا قادر به تولید انسولین نیست. اینکه از بین رفتن سلول‌های لوزالمعده ناشی از حملات سیستم ایمنی بدن است یا عوامل ژنتیکی در به وجود آمدن دیابت تایپ یک نقش دارد هنوز چندان مشخص نیست اما در هر صورت بیمار مبتلا را دچار عوارض بلند مدت و کوتاه مدت خواهد کرد و نیاز به درمان فوری و اساسی وجود دارد. اما دیابت نوع 1 چیست و چه دلایلی سبب بروز آن می‌شود؟ علائم دیابت نوع یک چیست؟ برای گرفتن پاسخ این سؤالات تا انتهای مقاله با ما همراه شوید.

دیابت نوع 1 چیست؟

بدن انسان برای داشتن انرژی در طول روز نیاز به گلوکز دارد و از طریق غذا گلوکز موردنیاز را تامین می‌کند. گلوکز برای ورد به سلول‌های بدن نیاز به هورمونی به نام انسولین دارد و عدم تولید انسولین می‌تواند باعث به‌وجودآمدن بیماری مزمنی به نام دیابت نوع 1 شود. دیابت نوع 1 بیماری مزمنی است که در آن لوزالمعده اصلاً انسولین تولید نمی‌کند. اگر هم انسولین تولید شود مقدار آن بسیار کم است. این بیماری معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی به وجود می‌آید اگرچه در دوران بزرگسالی نیز مشاهده شده که افراد به این نوع از دیابت مبتلا شوند. با وجود تحقیقات گسترده برای درمان دیابت نوع 1، متأسفانه تاکنون محققین موفق به کشف درمان قطعی این بیماری نشده‌اند. اگرچه برای کنترل و پیشگیری از آن راهکارهایی را ارائه داده‌اند.

دیابت نوع یک که در گذشته به دیابت وابسته به انسولین معروف بود در جوانان  و سنین پایین‌تر شایع است هرچند که ممکن است است در هر سنی اتفاق بیفتد. همانطور که اشاره شد در بدن این افراد انسولین به مقدار کافی تولید نمی‌شود که علت آن از بین رفتن سلول‌های بتا در پانکراس است. گفته می شود که وراثت در این نوع دیابت برخلاف دیابت نوع 2 نقش کمرنگ‌تری دارد. در هر صورت در صورت تشخیص ابتلا به دیابت تایپ ۱ باید سریعا درمان آغاز شود چراکه در صورت عدم درمان به موقع مشکلات و ناراحتی‌های قلبی، فشار خون، نارسایی کلیوی، نابینایی و بسیاری از عوارض دیگر بیمار را تهدید می‌کند.

صحبت‌های دکتر کرمانی در مورد دیابت را از دست ندهید:

آیا می‌توان از دیابت نوع 1 پیشگیری کرد؟

متأسفانه هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از دیابت تایپ 1 وجود ندارد. محققان در حال بررسی‌های گسترده هستند تا از همان ابتدای بیماری یا پیش از آن بتوانند جلوی دیابت نوع یک را بگیرند. معمولاً پزشکان از طریق کنترل سطح قند خون، رژیم غذایی و روش زندگی سالم تلاش می‌کنند تا این بیماری را در افراد کنترل کنند.

در واقع با وجود این بیماری نیز می‌توان تا مدت طولانی زندگی کرد. تنها کافی است که میزان قند خون کنترل بشود. افراد مبتلا به دیابت نوع یک به تزریق انسولین نیاز دارند. ورزش از جمله موارد بسیار مهم برای افرادی است که مبتلا به این بیماری هستند زیرا ورزش بر سطح قند خون تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین باید دوز انسولین و غذای مصرفی  را با هر فعالیتی، حتی فعالیت‌های ورزشی ساده متعادل کرد.

اگر شما یا اطرافیان‌تان مبتلا به دیابت هستید باید در مورد این بیماری بیشتر بدانید تا با آگاهی از راه‌های درمان و پیشگیری و تنظیم سبک زندگی خود بیماری را مدیریت نمایید. در صورت بالابردن اطلاعات خود درباره دیابت، بهتر می‌توانید جسم خود را در شرایط گوناگون کنترل کنید. در واقع دانستن درباره غذاها و خوراکی‌های مختلف باعث می‌شود تا با یک برنامه غذایی سالم، از خطرات دیابت نوع 1 جلوگیری کنید. به طور مثال مصرف موادغذایی با کربوهیدرات پایین می‌تواند تأثیر مثبتی بر روند دیابت داشته باشد. دیگر مواردی که توصیه به رعایت آن می‌شود، شامل موارد زیر است:

• فشارخون و کلسترول خود را کنترل کنید.
• در صورت کشیدن سیگار، بهتر است هرچه زودتر آن را ترک کنید.
• معاینات پزشکی، دندانپزشکی و بینایی را به طور منظم انجام دهید.

علائم دیابت نوع 1 کدامند؟

به طور کلی می‌توان علائم دیابت نوع 1 را به موارد زیر تقسیم کرد:

علائم اولیه‌ی دیابت نوع 1

نشانه های ابتدایی دیابت نوع یک شامل موارد زیر هستند:

• احساس تشنگی
• بوی بد دهان
• بالا رفتن تعداد مراجعه به دستشویی
• کاهش وزن
• بالا رفتن اشتها
• کمبود انرژی
• و خواب آلودگی

علائم ثانویه دیابت نوع 1

نشانه‌های دیگر دیابت نوع 1 مشامل نوارد زیر هستند:

• احساس تشنگی فراوان
• احساس گرسنگی زیاد
• کاهش وزن ناگهانی
• تغییرات ناگهانی در خلق
• خستگی و ضعف
• تاری دید
• تکرر ادرار
• شب ادراری در کودکان
• خشکی دهان
• ناراحتی معده

دررابطه‌با شب ادراری در کودکان باید گفت که هر نوع شب ادراری را نمی‌توان از علائم دیابت دانست. اما اگر شب ادراری کودک به طور ناگهانی به وجود آمده و قبلاً دیده نشده می‌توان آن را از علائم دیابت نوع 1 دانست. در موارد نادر نیز دیابت می‌تواند با ازدست‌دادن هشیاری همراه باشد.

باگذشت زمان، عوارض دیابت می‌تواند اندام‌هایی اصلی بدن از جمله قلب، رگ‌های خونی، اعصاب، چشم‌ها و کلیه‌ها را بیشتر تحت‌تأثیر قرار دهد؛ بنابراین اگر برای درمان آن اقدام نکنید، احتمال دارد تا دچار عوارض مختلف دیابت بشوید. عوارض ابتلا به دیابت به شرح زیر است:

بیماری‌های قلبی و عروقی

دیابت خطر ابتلا به مشکلات مختلف قلبی و عروقی مانند درد قفسه سینه، حمله قلبی، سکته مغزی، تنگ شدن شریان‌ها و فشارخون را افزایش می‌دهد؛ بنابراین ممکن است علائم زیر به دلیل دیابت در شما به وجود بیاید.

• تنگی نفس
• تپش قلب
• سرگیجه
• اختلال در تکلم
• اختلال در راه‌رفتن
• سردرد شدید و ناگهانی

دیابت خطر ابتلا به مشکلات مختلف قلبی و عروقی مانند درد قفسه سینه، حمله قلبی و سرگیجه را افزایش می‌دهد.

صدمه به اعصاب دست‌وپا

دیابت می‌تواند به مویرگ‌ها که اعصاب شما را تغذیه می‌کنند، آسیب برساند. این آسیب بیشتر در اعصاب مربوط به پا مشاهده می‌شود. تجمع گلوکز در سطح قند خون باعث گزگز، بی‌حسی، سوزش یا درد در نوک انگشتان پا و دست می‌شود. این علائم از نوک انگشتان شروع شده و به‌تدریج به سمت نقاط دیگر دست‌وپا گسترش می‌یابد.

در صورت بی‌توجهی به دیابت نوع یک ممکن است تمامی حس خود در اعصاب پا و دست را از دست بدهید. عدم توجه به علائم به وجود آمده در پا مانند تاول‌ها و بریدگی‌ها، در نهایت منجر به بریده شدن این عضو مهم می‌شود. از همین رو توصیه می‌کنیم بیماری دیابت را بسیار جدی بگیرید. برخی آزمایشات دوره‌ای از جمله تست قند خون و کلسترول می‌تواند به پزشک شما در تشخیص زودهنگام بیماری کمک شایانی کند.

صدمه به اعصاب دستگاه گوارش

عوارض دیابت نوع یک تنها بر اعصاب دست‌وپا معطوف نمی‌شود. این بیماری می‌تواند بر روی اعصاب دستگاه گوارش نیز تأثیر بگذارد. هرچند وجود این علائم به طور اختصاصی دیابت را ثابت نمی‌کند اما در صورت تأثیر دیابت بر روی گوارش، علائم زیر را ممکن است احساس کنید.

• تهوع
• استفراغ
• اسهال
• یبوست

آسیب به کلیه

در کلیه، میلیون‌ها رگ خونی ریز وجود دارد که مانع از ورود مواد زائد به داخل خون انسان می‌شوند. دیابت نوع یک به این رگ‌های خونی ریز در کلیه آسیب می‌زند. در نتیجه مواد زائد به داخل رگ‌های خون نفوذ می‌کند و در صورت وجود آسیب شدید، در نهایت نارسایی کلیه را به همراه دارد. از همین رو دیابت نوع یک باعث می‌شود تا افراد نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشند. بیماری‌های کلیوی در 20 الی 30 درصد اشخاص مبتلا به دیابت نوع یک به وجود می‌آید بنابراین تشخیص زود هنگام دیابت می‌تواند تاثیر زیادی در پیشگیری از آسیب‌های کلیوی داشته باشد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا را تا حد زیادی بهبود ببخشد.

دیابت نوع یک باعث می‌شود تا افراد نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشند.

آسیب به چشم

دیابت نوع 1 می‌تواند به رگ‌های خونی شبکیه چشم آسیب بزند. بی‌توجهی به این بیماری در نهایت می‌تواند منجر به نابینایی شود. آب مروارید نیز از دیگر عوارض دیابت است که بسیاری از بیماران را درگیر می‌کند.

بیماری‌های پوستی و دهانی

تشخیص و درمان دیابت از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری خواهد کرد اما در صورت کوتاهی در درمان عوارض زیادی دامنگیر این بیماران خواهد بود. دیابت ممکن است بدن را مستعد ابتلا به عفونت‌های پوست و دهان مانند عفونت‌های باکتریایی و قارچی کند. بیماری لثه و خشکی دهان نیز از عوارض ناشی از دیابت نوع یک است. جوش و تاول نیز از دیگر عوارض شناخته شده محسوب می‌شوند. از دیگر عوامل ناشی از این نوع دیابت می‌توان به کمبود بزاق در دهان اشاره کرد.

آسیب به جنین و مادر

یکی از آزمایشات روتین مادران باردار کنترل سطح قند خون است چراکه دیابت بارداری ممکن است مادر و جنین را در معرض عوارض جبران‌ناپذیری قرار دهد. سطح بالای قند خون هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است. کنترل نشدن دیابت می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد. همچنین می‌تواند موجب نقایص مادرزادی در نوزاد شود. هنگام بارداری، کنترل نشدن دیابت می‌تواند انواع بیماری‌های خطرناک و فشارخون بالا را برای مادر به همراه داشته باشد.

اختلالات جنسی

از عوارض شایع دیابت در مردان ازبین رفتن میل جنسی است. دیابت نوع یک می‌تواند در مردان موجب اختلال نعوظ شود. همچنین این بیماری ناراحتی‌های پوستی در ناحیه واژن را به همراه دارد.

علت ابتلا به دیابت نوع 1 چیست؟

در دیابت نوع یک، سلول‌های ایمنی به هورمون‌های انسولین حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند. در حالت عادی این سلول‌های ایمنی وظیفه مبارزه با ویروس‌ها و عوامل خارجی خطرناک برای بدن را دارند. حمله اولیه سلول‌های ایمنی به جزایر لانگرهانس است. جزایر لانگرهانس مجموعه‌ای از سلول‌های لوزالمعده هستند که هورمون‌های گوناگونی را تولید می‌کنند. یکی از هورمون‌های تولید شده توسط لانگرهانس نیز انسولین است. پس از آن که انسولین مورد هجوم قرار گرفت، شاهد کاهش تولید آن در بدن هستیم. در مواردی نیز انسولین دیگر تولید نمی‌شود. در نتیجه شاهد افزایش سطح قند خون هستیم. در دیابت نوع 1 هیچ انسولینی وجود ندارد که گلوکز را وارد سلول‌ها کند؛ بنابراین قند در جریان خون تجمع می‌یابد. این امر بسیار خطرناک است و موجب دیابت نوع یک می‌شود. به‌صورت خلاصه مراحل ابتلا به دیابت به شرح زیر است.

1. حمله سلول‌های ایمنی به جزایر لانگرهانس
2. کاهش یا ازبین‌رفتن انسولین
3. عدم ورود گلوکز به سلول‌ها
4. تجمیع گلوکز در جریان خون

سطح خون برای این که از تجمع گلوکز خلاص شود از طریق مغز دستور تخلیه ادرار را برای فرد ارسال می‌کند. در نتیجه فرد مبتلا تکرر ادرار را تجربه می‌کند. تکرر ادرار نیز خشکی بدن را به همراه دارد. گلوکز خارج شده به‌وسیله ادرار، کالری را نیز از بدن می‌گیرد. در نتیجه کاهش وزن، افزایش تشنگی و گرسنگی در افراد مبتلا به این بیماری به وجود می‌آید. هرچند که هنوز عامل دقیقی برای این بیماری مشخص نشده اما تحقیقات نشان داده‌اند که عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهند.

در دیابت نوع یک، سلول‌های ایمنی به هورمون‌های انسولین حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند.

عوامل خانوادگی

اگر که والدین یا خواهر و برادر شما دیابت نوع 1 دارند، خطر ابتلا به این بیماری در شما نیز وجود دارد. البته این امر لزوماً به معنای آن نیست که اگر دیابت در خانواده شما دیده شد حتماً شما هم به این بیماری مبتلا می‌شوید. وجود دیابت در خانواده تنها احتمال ابتلا به این بیماری را در شما زیاد می‌کند. در افراد زیادی مشاهده شده است که با وجود ابتلای یکی از اعضا خانواده، هیچ‌گونه علائمی مبنی بر داشتن دیابت نوع یک را از خود بروز نداده‌اند.

ژنتیک

وجود برخی از ژن‌ها می‌توانند خطر ابتلا به دیابت نوع یک را افزایش دهند. انواع خاصی از ژن‌های HLA-DQA1، HLA-DQB1 و HLA-DRB1 احتمال ابتلا به این بیماری را زیاد می‌کنند. ژن‌های نامبرده دستورالعمل‌هایی را برای ساخت پروتئین به بدن اعمال می‌کنند. پروتئین‌های ساخته شده از سوی این ژن‌ها نقش مهمی در سیستم ایمنی دارند.

عوامل محیطی

تحقیقات نشان می‌دهد که اصولاً در مناطق سردسیر افراد بیشتری درگیر ابتلا به دیابت تایپ 1 می‌شوند. این واقعیت بیانگر این امر است که بین کاهش دمای محیط و دیابت رابطه مستقیمی وجود دارد. از همین رو کشورهای واقع شده در قاره آفریقا آمار کمتری از ابتلا به ابن بیماری را نشان می‌دهند. افراد ساکن در کشورهای حوزه اسکاندیناوی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع یک هستند.

سن

کودکان بین 4 تا 7 سال و کودکان بین 10 تا 14 سال بیشتر در معرض ابتلا به این نوع دیابت هستند. به‌طورکلی دیابت نوع یک را به‌عنوان بیماری کودکان و نوجوانان می‌شناسند. البته ممکن است این بیماری در بزرگسالی نیز به وجود بیاید. جنسیت در بروز بیشتر این بیماری تأثیری ندارد.

چگونه می‌توان دیابت نوع 1 را تشخیص داد؟

هرچند که آزمایشات روتین و دوره‌ای در کودکان و نوجوانان کمتر شایع است اما اگر کودک یکی یا چندین مورد از عوارض دیابت را بروز دهد پزشک درخواست انجام آزمایش قند خون را برای وی می‌دهد. سطح قند خون در این بیماران بالاتر از حد نرمال است. اگر آزمایش اولیه مشکوک باشد پزشک درخواست آزمایشات تکمیلی را برای وی خواهد کرد. برای تشخیص دیابت نوع 1، پزشکان از آزمون‌ها و تست‌های زیر استفاده می‌کنند.

در بدن افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولین به مقدار کافی تولید نمی‌شود که علت آن از بین رفتن سلول‌های بتا در پانکراس است.

آزمون هموگلوبین گلیکوزیله (A1C)

این آزمایش خون، میانگین سطح قند خون را در دو تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد. با استفاده از این تست می‌توان درصد قند خون حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز را اندازه‌گیری کرد. اگر در دو آزمایش نمرات 6.5 درصد یا بیشتر نشان داده شد بیانگر این واقعیت است که فرد تست دهنده مبتلا به دیابت نوع یک است.

در موارد خاصی نمی‌توان از این تست استفاده کرد. به طور مثال در دوران بارداری معمولاً از تست A1C استفاده نمی‌کنند. برخی از آزمایشگاه‌ها نیز توانایی انجام این تست را ندارند. در این شرایط می‌توانید از آزمایش‌های تشخیصی زیر استفاده کنید.

آزمایش قند خون تصادفی

در این آزمایش، نمونه خون در یک‌زمان تصادفی گرفته می‌شود. ممکن است به آزمایش مجدد نیاز باشد تا نتایج به‌دست‌آمده تأیید شود. مقادیر قند خون بر حسب میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا میلی مول در لیتر بیان می‌شود. فارغ از آخرین زمان خوردن غذا، اگر میزان قند خون شما 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر از این میزان باشد می‌توان گفت که دیابت دارید. اگر این میزان از قند خون همراه با تکرر ادرار و تشنگی باشد، نتایج آزمایش مبنی بر داشتن دیابت درست بوده است.

آزمایش قند خون ناشتا برای تشخیص دیابت نوع 1

همان‌طور که از نام آن پیداست، پس از یک شب ناشتا نمونه خون گرفته می‌شود. در شرایط طبیعی و در زمان ناشتا، سطح قند خون باید زیر 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد؛ بنابراین اگر در ناشتا میزان قند خون بالاتر از این رقم بود ممکن است فرد مبتلا به دیابت باشد. البته اگر میزان قند خون بین 100 تا 125 میلی‌گرم باشد نیز فرد مستعد ابتلا به دیابت است. بالاتر از 125 میلی‌گرم نیز دیابت قطعی را نشان می‌دهد. شایان‌ذکر است که این آزمایش باید دوباره در زمان ناشتا تکرار شود. بدین ترتیب می‌توان از تشخیص آزمایش مطمئن شد.

اگر دیابت تشخیص داده شود، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌های خودکار نیز تجویز کند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا در صورت مشخص نبودن نوع دیابت، بتواند به قطعیت برسد. بدین ترتیب می‌توان دیابت را تشخیص داد.

افراد زیادی در سراسر جهان مبتلا به دیابت نوع 1 هستند. هرچند در زندگی این بیماران محدودیت‌های زیادی وجود دارد اما تغییرات سبک زندگی می‌تواند آن‌ها را از عوارض دیابت مصون نگه دارد و این بیماران مانند ساید افراد جامعه به زندگی عادی و فعالیت‌های روزمره‌شان بپردازند. هنوز دلیل مشخصی برای دیابت نوع یک یافت نشده است. در نتیجه درمان قطعی نیز برای آن وجود ندارد. دیابت نوع 1 در اثر حمله سلول‌های ایمنی به هورمون‌های انسولین ایجاد می‌شود. در اثر این بیماری، بدن نیاز به تزریق انسولین دارد.  البته با یک زندگی سالم و تزریق انسولین می‌توان این بیماری را کنترل کرد.

خستگی، ضعف، تکرر ادرار، تشنگی فراوان و … از علائم دیابت نوع اول است. راه‌های متفاوتی برای تشخیص این بیماری وجود دارد. در واقع تست‌های هموگلوبین، قند خون تصادفی و قند خون ناشتا می‌توانند به پزشک در تشخیص دیابت کمک کنند. در صورت کنترل این بیماری، فرد می‌تواند زندگی طولانی‌مدت و باکیفیتی را داشته باشد. آنچه که بسیار مهم است تشخیص آن قبل از بروز آسیب‌های جدی بر بدن فرد مبتلا است.

منبع +++++