ناباروری در زنان؛ علت اصلی ناباروری در زنان + راهکارهای درمان

طعم شیرین داشتن فرزند حسی است که اکثر زنان دوست دارند آن را در زندگی خود حس کنند. با تمام مشکلات و سختی‌های تربیت فرزندان بازهم لبخند نوزاد و نگاه پرمهر و محبتش باعث می‌شود تا اغلب بانوان بخواهند عشق به فرزند را در زندگی خود تجربه کنند. اما گاهی اوقات مسائلی همچون ناباروری در زنان مانع از تحقق چنین رویداد زیبایی در زندگی زوجین می‌شود. درگذشته این مسئله موجب می‌شد تا رویکرد منفی نسبت به خانم‌ها به وجود بیاید. اگرچه زنان نابارور امروزه نیز از کنایه‌ها و حرف‌های سمی و گزنده اطرافیان در امان نیستند اما شدت آن نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است. زیرا افراد می‌دانند که می‌توان ناباروری را درمان کرد و باعث شد تا صدای گریه نوزاد در فضای خانه طنین‌انداز شود. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا بیشتر با ناباروری در زنان، علل و روش‌های درمان آن آشنا شوید.

علت ناباروری در زنان

امروزه جامعه پزشکی به این نتیجه رسیده است که تنها یک دلیل واحد نمی‌تواند سبب ایجاد بیماری‌ها، اختلالات و مشکلات شود. در واقع عوامل مختلف دست‌به‌دست هم می‌دهند تا یک مشکل را به وجود بیاورند. درباره ناباروری در زنان نیز این امر صدق می‌کند. ما امروز می‌دانیم عوامل جسمانی، ژنتیکی، محیطی، سبک زندگی و … در ترکیب با هم موجب ناباروری در خانم‌ها می‌شود.

در اغلب موارد می‌توان گفت که مشکلات مربوط به رهاسازی تخمک دلیلی برای ناباروری در زنان است. البته باید اشاره کرد که تنها نیمی  از دلایل ناباروری از سمت زنان است. 50 درصد دیگر ممکن است به دلیل مشکلات مختلف در مردان باشد. علاوه بر مشکلات متعدد، برخی از بیماری‌ها هم در نابارور شدن زنان تأثیرگذار هستند. در ادامه با مشکلات و دلایل گوناگون ناباروری در زنان آشنا خواهیم شد.

اضافه وزن

بسیاری از مردم تنها زنی که امکان بچه‌دارشدن را ندارند جزء افراد نابارور حساب می‌کنند. درصورتی‌که ناباروری معنای گسترده‌ای دارد. زنانی که جنین آن‌ها چندین بار در دوران بارداری سقط می‌شود نیز در حیطه زنان نابارور قرار می‌گیرند.

به بیان دیگر این زنان توانایی باردار شدن را دارند اما نمی‌توانند تا 9 ماه باردار بمانند و جنین در طی این مدت می‌میرد. سن نیز در اطلاق واژه نابارور به زنان بسیار تأثیرگذار است. در زنان کم‌تر از 35 سال اگر امکان باردار شدن در طول 1 سال با وجود رابطه منظم جنسی بدون استفاده از وسایل پیشگیری به وجود نیاید می‌توان گفت که فرد موردنظر نابارور است. این امر در حالی است که در زنان بالای 35 سال پس از گذشت 6 ماه چنین واژه‌ای را به کار می‌بریم.

در ارتباط با تأثیر وزن بر ناباروری در زنان بهتر است با مبحث شاخص توده بدنی آشنا شوید. شاخص توده بدنی یا BMI یک روش محاسباتی به جهت دانستن میان تناسب وزن در افراد است. معمولاً افرادی که شاخص توده بدنی آن‌ها بین عدد 18 تا 25 باشد می‌توان گفت که دارای وزن مناسب هستند. در باروری یکی از نکاتی که بسیار تأثیرگذار است، وزن مناسب است. در واقع زنانی که لاغری یا چاقی بیش از حد دارند احتمال بیشتری دارد که نابارور باشند. وزن بسیار کم یا اضافه‌وزن بیش از حد در خانم‌ها ممکن است به نامنظم شدن چرخه قاعدگی ختم شود. درباره نامنظم شدن دوره قاعدگی نیز می‌توان گفت که این مورد در ناباروری بسیار مؤثر است.

صحبت‌های دکتر کرمانی در مورد اضافه وزن و تاثیر آن بر ناباروری

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک اختلال هورمونی شایع است که در نهایت منجر به عدم تولید تخمک می‌شود. این سندرم در 10 درصد زنان به وجود می‌آید. اضافه وزن یکی از دلایل اصلی سندرم تخمدان پلی کیستیک است. اگر از 3 علامت زیر دارای 2 علامت بودید، می‌توان احتمال داد که به سندرم پلی‌کیستیک مبتلا هستید.

• نامنظم بودن دوران قاعدگی
• داشتن تستوسترون بالا
• شکل تخمدان (شکل تخمدان‌های پلی‌کیستیک در سونوگرافی مشخص می‌شود)

اگر علائمی مانند رشد بیش از حد موهای زائد، کاهش وزن، میل جنسی پایین، قاعدگی نامنظم، ضعف و سستی را داشتید حتماً به پزشک زنان مراجعه کنید. این علائم تنها بخشی از نشانه‌هایی است که در اثر سندرم پلی‌کیستیک به وجود می‌آید. جالب است بدانید سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شایع‌ترین علت برای ناباروری زنان است. این سندرم علاوه بر ناباروری می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای به‌وجودآمدن سرطان‌هایی مانند سرطان رحم باشد.

می‌دونستی یکی از دلایل اصلی ناباروی، اضافه وزنه؟

اگه ریشه بسیاری از بیماری‌ها رو پیگیری کنی، اکثرشون به اضافه وزن ختم می‌شن. مثلا یکیش همین نازایی که امروزه خیلی‌ها باهاش درگیرن.
اگه اضافه وزن داری، قبل از اینکه برای بارداری هزینه‌های اضافی کنی، اول رژیم بگیر. مطمئن باش که حتما نتیجه می‌گیری.
برای دریافت رژیم دکتر کرمانی روی لینک پایین بزن

دریافت رژیم لاغری دکتر کرمانی

آندومتریوز

بافتی به نام‌ اندومتریال در بدن زنان رشد می‌کند که در تخمک‌گذاری در بدن آن‌ها بسیار تأثیرگذار است. بافت‌ اندومتریال شامل غده، گلبول‌های خون و دیگر بافت‌های همبند است که با نام بافت مخاط رحم نیز شناخته می‌شود. این بافت به‌صورت طبیعی در تخمدان وجود دارد و برای تغییرات قاعدگی تأثیرگذار است.

اما برخی از مواقع بافت مخاط رحم علاوه بر تخمدان در دیگر اعضای بدن به‌خصوص لگن پخش می‌شود؛ که موجب درد شدیدی در این ناحیه می‌شود که در نهایت ناباروری در زنان را به همراه دارد. علاوه بر ناباروری، این بافت می‌تواند مشکلات دیگری مانند کیست‌های مختلف را در تخمدان و عضلات رحم به وجود بیاورد. پس اگر یکی از علائم زیر را داشتید، به‌سرعت برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

• درد شدید در ناحیه لگن
• درد در هنگام برقراری رابطه جنسی
• درد شدید در دوران قاعدگی
• پریودهای طولانی‌مدت
• اسهال
• یبوست
• نفخ
• وجود خون در ادرار یا مدفوع
• تهوع
• استفراغ
• ضعف و خستگی عضلانی

برخی از مواقع بافت مخاط رحم، در دیگر اعضای بدن به‌خصوص لگن پخش می‌شود؛ که موجب درد شدیدی در این ناحیه می‌شود

مصرف الکل، کافئین، عدم داشتن فعالیت‌های ورزشی و وجود این بیماری در خانواده می‌تواند زنان را مستعد ابتلا به آندومتریوز کند. خصوصاً زنان30 الی 40 سال بیشتر در معرض ابتلا به آندومتریوز هستند. علاوه بر این دو بیماری از دیگر دلایل ناباروری در زنان می‌توان به مواردی که در ادامه بیان می‌کنیم، اشاره کرد.

فیبروم رحم

فیبروم رحمی تومورهای خوش‌خیمی هستند که در لایه‌های عضلانی رحم رشد می‌کنند. این تومور به‌عنوان شایع‌ترین تومور لگن شناخته می‌شود. به‌طورکلی فیبروم‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. رایج‌ترین فیبروم‌ها در داخل رحم تشکیل می‌شوند که با عنوان اینترامورال شناخته می‌شوند. نوع کمیابی از فیبروم نیز در خارج از رحم شکل می‌گیرد که آن را با نام ساب سروزال می‌شناسند.

تکرر ادرار، یبوست، درد شدید در ناحیه لگن و درد در دوران قاعدگی از جمله علائم آن به شمار می‌رود. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، علائم آن با بیماری اندومتریوز مشابه است. معمولاً پس از سونوگرافی و بررسی پزشک می‌توان فهمید که ناباروری ناشی از آندومتریوز است یا فیبروم.

افزایش سن از عوامل ناباروری در زنان

معمولاً سن ملاک قطعی برای ناباروری نیست اما تحقیقات مختلف نشان داده است که افزایش سن احتمال باوری را کاهش می‌دهد. در واقع افزایش سن موجب می‌شود تا تخمدان‌ها توانایی کمتری برای آزادسازی تخمک‌ها داشته باشند. علاوه بر باردار نشدن، افزایش سن احتمال سقط جنین را نیز افزایش می‌دهد. بدین ترتیب احتمال باوری در سنین بالاتر کاهش می‌یابد.

عواملی مانند کیفیت پایین تخمک‌ها، انسداد لوله رحم و مشکلات در رحم نیز می‌توانند منجر به ناباروری در زنان شوند. علاوه بر موارد گفته شده، برخی از رفتارها و سبک‌های زندگی نیز می‌تواند احتمال ناباروری در زنان را افزایش دهد. این عوامل شامل موارد زیر است:

• سیگارکشیدن
• مصرف الکل
• استرس
• رژیم غذایی ضعیف
• چاقی یا لاغری مفرط
• عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک
• آسیب به هیپوتالاموس مغز
• تومور در ناحیه هیپوفیز مغز
• فعالیت‌های ورزشی بیش از حد و سنگین
• پرکاری یا کم‌کاری تیروئید
• دیابت
• یائسگی زودرس
• مصرف کافئین بیش از حد
• مصرف مواد مخدر
• داروهای ضدافسردگی
• داروهای ضدسرطان
• هپاتیت C و B

مصرف کافئین بیش از حد، یکی از عوامل ناباروری در زنان است.

علائم ناباروری در زنان

چرخه قاعدگی اگر خیلی طولانی باشد (بیشتر از 35 روز) یا خیلی کوتاه باشد (کمتر از 21 روز) می‌توان نشانه‌ای برای ناباروری دانست. داشتن دوره‌های قاعدگی همراه با درد شدید نیز از دیگر نشانه‌های ناباروری است. از دیگر علائم عدم بارداری نیز می‌توان به مواردی مانند مشکلات پوستی، ریزش شدید مو، کاهش میل جنسی و افزایش موهای زائد بدن اشاره کرد.

درمان ناباروری در زنان

خوشبختانه علم پزشکی این فرصت را برای مردان و زنان نابارور به وجود آورده است که بتوانند طعم شیرین بچه‌دارشدن را بچشند. پزشکان امروزه با استفاده از روش‌های درمانی مختلف نظیر دارودرمانی، جراحی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته می‌توانند ناباروری را درمان کنند. این مسئله فارغ از مسائل مختلف، مبحث گسترده‌ای در جامعه است. زیرا در حدود 10 درصد زنان جهان در سنین 15 تا 44 سال از ناباروری رنج می‌برند. این درصد بیانگر این امر است که جامعه پزشکی با مسئله کوچک و پیش‌پاافتاده‌ای مواجه نیست. از همین رو تمامی تلاش جامعه پزشکی در طی سال‌های مختلف به ثمر نشسته و توانسته‌اند تا درمان‌های گوناگونی را برای ناباروری کشف کنند.

پیش از شروع درمان ابتدا پزشکان به‌منظور بررسی دقیق علت ناباروری از تست‌های متعددی استفاده می‌کنند. این تست‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا علتی که بیشترین تأثیر را در ناباروری دارد بشناسند. در واقع ابتدا باید میزان تخمک‌گذاری‌های ماهانه در زنان مشخص شود. از همین رو از آزمایش خون، سونوگرافی، هیستروسالپونگرافی و لاپاراسکوپی به‌منظور تشخیص ناباروری استفاده می‌کنند. هیستروسالپونگرافی عکس‌برداری رنگی از رحم با استفاده از اشعه ایکس است. لاپاراسکوپی نیز جراحی جزئی در شکم است که با استفاده از لوله مخصوصی می‌توان علت ناباروری را تشخیص داد.

بر مبنای یافتن علت نناباروری در زنان، پزشکان روش‌های درمانی مختلفی را اتخاذ می‌کنند. در نهایت از روش‌هایی مانند دارودرمانی، جراحی و ایجاد لقاح مصنوعی استفاده می‌کنند. اگرچه این روش‌ها به‌صورت مجزا نیز تأثیرگذار هستند اما معمولاً از آن‌ها به‌صورت ترکیب با هم استفاده می‌شود. در ادامه روش‌های رایج و مناسب درمان ناباروری را به طور کامل توضیح می‌دهیم.

درمان ناباروری به روش IVF

IVF از پرکاربردترین روش‌های درمانی ناباروری است که به‌عنوان لقاح خارج از رحم نیز آن را می‌شناسند. در این روش ابتدا اسپرم‌ها و تخمک‌ها در محیط آزمایشگاه با هم ترکیب می‌شوند. سپس ترکیب به‌دست‌آمده را که رویان می‌نامند، به درون رحم منتقل می‌کنند. در موارد متعددی نظیر کیفیت پایین تخمک، مشکل تخمک‌گذاری، انسداد لوله رحم و درمان بیماری آندومتریوز از این روش درمانی استفاده می‌شود. به طور دقیق در درمان به روش لقاح خارج از رحم مراحل زیر را گذرانده می‌شود.

1- مصرف داروی گنادوتروپین به جهت تشکیل چندین تخمک بالغ. 8 الی 14 روز پیش از قاعدگی

2- تجویز هورمون‌های مصنوعی مانند لوپرولاید یا سترورلیکس

3- انجام آزمایش خون یا سونوگرافی به جهت بررسی رشد فولیکول‌ها (فولیکول توده‌هایی در تخمدان هستند)

4- تزریق دارو به جهت بالغ کردن تخمک‌ها

5- واردکردن یک سوزن واژینال توسط پزشک به جهت خارج کردن تخمک‌ها از دوران فولیکول‌ها در جریان سونوگرافی واژینال

6- جمع‌آوری تخمک‌ها و اسپرم‌ها و ترکیب آن‌ها با یکدیگر معمولاً با استفاده از روش اینجکشن (در روش اینجکشن یک اسپرم به‌صورت مستقیم به درون هر تخمک تزریق می‌شود)

7- تبدیل تخمک‌ها به رویان‌هایی با 6 الی 10 سلول و رشد رویان‌ها

8- انتقال رویان‌ها از دهانه رحم به داخل رحم توسط پزشک با استفاده از لوله باریکی به نام کاتتر

پس از گذراندن مراحل فوق، رویان‌ها در دیواره رحم لانه‌گزینی می‌کنند. در طی این مدت رویان‌ها رشد می‌کنند و تبدیل به جنین می‌شوند. بسیاری از افراد ممکن است از مرحله واردکردن سوزن واژینال هراس داشته باشند. دررابطه‌با این مرحله باید گفت که چندان نگران نباشید. زیرا این عمل که با نام عمل پانکچر نیز شناخته می‌شود، با بیهوش کردن بیمار صورت می‌گیرد.

در مواردی نیز نیاز به بیهوشی نیست و با استفاده از داروهای آرام‌بخش این عمل را انجام می‌دهند. معمولاً دردی در طی این عمل و بعد از آن احساس نمی‌شود. البته 1 الی 2 روز پس از عمل، گرفتگی ماهیچه‌ها و لکه بینی به وجود می‌آید. در مجموع می‌توان این مرحله را با موفقیت گذراند.

IVF از پرکاربردترین روش‌های درمانی ناباروری است که به‌عنوان لقاح خارج از رحم نیز آن را می‌شناسند.

این روش درمانی همانند تمامی جراحی و روش‌های دیگر دارای معایبی نیز است. گران بودن، زمان بر بودن و احتمال چندقلوزایی از جمله معایب استفاده از این روش است. اگرچه همان‌طور که اشاره کردیم، یکی روش‌های رایج در درمان باروری است. در مجموع از جراحی برای درمان بیماری‌هایی مانند آندومتریوز، پولیپ رحم، فیبروم استفاده می‌شود که در نهایت موجب باروری در زنان می‌شود.

انجماد تخمک‌ها

اگر زنی آمادگی بارداری فوری را نداشته باشد اما بخواهد بعداً باردار شود می‌تواند از روش فریز تخمک استفاده کند. انجماد تخمک که از آن به‌عنوان فریز تخمک یاد می‌شود، به فرایند برداشتن تخمک‌های زن از تخمدان و نگهداری آن‌ها در دمای زیر صفر اشاره دارد تا در آینده بتوان از آن‌ها استفاده کرد.

در این روش به‌منظور افزایش تخمک‌گذاری زنان، هورمون‌های مصنوعی را به بدن آن‌ها وارد می‌کنند. سپس با استفاده از یک سوزن بلند تخمک‌ها را از رحم جدا می‌کنند. در نهایت آن‌ها را در دمای زیر صفر درجه قرار می‌دهند. با استفاده از این روش می‌توان زمانی که باروری به‌صورت طبیعی انجام نمی‌شود، استفاده کرد. به طور مثال برخی از بیماری‌ها مانند سرطان و شیمی‌درمانی ممکن است امکان بارور شدن را پس از درمان سرطان از خانم‌ها بگیرد. در نتیجه در این شرایط انجماد تخمک‌ها به کمک این زنان می‌آید.

دارودرمانی

برخی از داروهایی که برای درمان ناباروری استفاده می‌شود به شرح زیر است:

کلومیفن سیترات (کلومید)

از کلومید برای درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده می‌شود. این دارو در واقع با اثرگذاری بر غده هیپوفیز در مغز منجر به تخمک‌گذاری می‌شود. کلومیفن سیترات را به‌صورت خوراکی مصرف می‌کنند و دارای عوارض جانبی بسیار کمی است. ارزان بودن این روش درمانی نیز از دیگر مزایای آن به شمار می‌رود.

گنادوتروپین

از این دارو در جهت درمان بیماری آندومتریوز استفاده می‌شود. گنادوتروپین همانند کلومید با اثرگذاری بر روی غده هیپوفیز سعی دارد تا باروری را امکان‌پذیر کند. برخلاف کلومید، این دارو به‌صورت خوراکی مصرف نمی‌شود. گنادوتروپین از جمله داروهای تزریقی به‌حساب می‌آید.

متفورمین (گلوکوفاژ)

متفرومین به جهت کاهش هورمون‌های مردانه استفاده می‌شود. افزایش هورمون‌های مردانه در زنان می‌تواند منجر به ناباروری شود. این دارو نیز به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود و برای درمان پلی‌کیستیک به کار می‌رود. برخی از مواقع به‌منظور اثرگذاری بیشتر پزشکان داروهای کلومید و متفورمین را با هم تجویز می‌کنند.

متفرومین به جهت کاهش هورمون‌های مردانه استفاده می‌شود.

هورمون‌درمانی

در این روش درمانی پزشکان با استفاده از تزریق هورمون‌های خاصی درصدد هستند تا باروری را امکان‌پذیر نمایند. در درمان با هورمون، هورمون‌های خاصی نظیر FSH و LH تزریق می‌شود. بدین ترتیب می‌توان ناباروری را درمان کرد.

سخن پایانی

درصورتی‌که پس از گذشت یک سال رابطه جنسی و بدون استفاده از وسایل پیشگیری بارداری در زنان رخ نداد می‌توان ناباروری در زنان یا مردان را تشخیص داد. از جمله مباحث تأثیرگذار بر ناباروری می‌توان به لاغری با چاقی بیش از حد اشاره کرد. معمولاً دوره‌های قاعدگی نامنظم، درد شدید در دوران قاعدگی و کاهش میل جنسی از نشانه‌های ناباروری است. می‌توان ناباروری را ناشی از افزایش سن، سندرم پلی‌کیستیک، فیبروم، آندومتریوز و … دانست. با استفاده از دارودرمانی، جراحی، روش IVF ،هورمون‌درمانی و انجماد تخمک‌ها به درمان ناباروری پرداخت.

منبع: +++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.