پرکاری تیروئید و لاغری + چرا پرکاری تیروئید باعث کاهش وزن می‌شود؟

مدت‌هاست مشخص شده که یک رابطه پیچیده بین بیماری تیروئید، وزن بدن و متابولیسم وجود دارد. هورمون تیروئید، متابولیسم را در حیوانات و انسان تنظیم می‌کند. رابطه پرکاری تیروئید و لاغری با نرخ متابولیک پایه بالا تشخیص داده می‌شود. به این معنا که در افرادی که پرکاری تیروئید دارند، میزان اکسیژن مصرفی بدن در مدت زمان مشخص بالاتر از افراد عادی است و به همین دلیل می‌تواند باعث افزایش مصرف انرژی و کاهش وزن فرد شود؛ اما این کاهش وزن موقتی است. ما در این مقاله به علائم پرکاری تیروئید، علل کاهش و افزایش وزن در بیماری پرکاری تیروئید و راهکارهای مربوط به آن پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

علائم پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید بیش فعال یا بزرگ شده و ممکن است هورمون تیروئید بیشتری تولید کند. این وضعیت تیروتوکسیکوز نیز نامیده می‌شود و در زنان شایع‌تر است. هورمون تیروئید میزان متابولیسم را در حیوانات و انسان تنظیم می‌کند. متابولیسم با اندازه‌گیری میزان اکسیژن مصرفی بدن در مدت زمان مشخص تعیین می‌شود. اگر اندازه‌گیری هورمون در حالت استراحت انجام شود، به آن نرخ متابولیک پایه (BMR) می‌گویند. اندازه‌گیری BMR یکی از اولین آزمایش‌هایی بود که برای ارزیابی وضعیت تیروئید بیمار استفاده شد. بیمارانی که غدد تیروئیدشان کار نمی‌کرد، BMR پایین داشتند و آن‌هایی که غده تیروئید پرکار داشتند، از BMR بالایی برخوردار بودند. مطالعات بعدی این مشاهدات را با اندازه‌گیری سطوح هورمون تیروئید مرتبط کرد و نشان داد سطوح پایین هورمون تیروئید با BMR کم و سطوح بالای هورمون تیروئید با BMR بالا مرتبط است. بیشتر پزشکان به دلیل پیچیدگی انجام آزمایش و به دلیل این‌که BMR تحت تأثیر موارد زیادی غیر از وضعیت تیروئید قرار دارد، دیگر از BMR استفاده نمی‌کنند.

برخی از انواع پرکاری تیروئید ممکن است ژنتیکی باشند. در برخی موارد، سرطان‌های تیروئید نیز ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود. پرکاری تیروئید ممکن است به‌راحتی با سایر مشکلات سلامتی اشتباه گرفته شود. طیف علائم آن شامل موارد زیر است:

• کاهش وزن ناگهانی
• افزایش اشتها
• اضطراب، تحریک پذیری و عصبی بودن
• تغییرات خلق و خوی
• مشکل در خوابیدن
• احساس گرما
• تعریق
• ضربان قلب سریع یا تپش قلب
• خستگی مفرط
• ضعف عضلانی
• لرزش دست
• تغییرات مکرر یا دیگر در حرکات روده
• نازک شدن پوست
• موهای ظریف و شکننده
• تغییرات قاعدگی
• بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
• تورم در پایه گردن
• تغییر چشم
• پوست قرمز و ضخیم بالای پا و ساق پا

با این‌که کاهش وزن در پرکاری تیروئید یک علامت رایج است، اما در برخی موارد، پرکاری تیروئید ممکن است منجر به افزایش وزن شود.

آیا پرکاری تیروئید باعث کاهش وزن می‌شود؟

هورمون تیروئید اضافی اغلب با متابولیک پایه بالا همراه است. این بدان معناست که بدن فرد در حالت استراحت انرژی بیشتری می‌سوزاند. بنابراین کاهش وزن یکی از علائم رایج پرکاری تیروئید است. اما متابولیسم علاوه بر هورمون تیروئید تحت تأثیر موارد دیگری نیز قرار می‌گیرد. در واقع، رابطه بین نرخ متابولیک، تعادل انرژی و تغییرات وزن بسیار پیچیده است. بسیاری از هورمون‌های دیگر، پروتئین‌ها و سایر مواد شیمیایی نیز در کنترل مصرف انرژی، دریافت غذا و وزن بدن اثرگذار هستند و با سایر بخش‌های مغز نیز تعامل دارند. بنابراین نمی‌توان تأثیر تغییر یکی از این عوامل (مانند هورمون تیروئید) را بر وزن بدن پیش‌بینی نمود و این مورد همچنان در پرده ابهام است.

چرا پرکاری تیروئید باعث کاهش وزن می‌شود؟

از آن‌جایی که BMR در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید بالا است، بسیاری از بیماران مبتلا به تیروئید پرکار در واقع مقداری کاهش وزن دارند و بین پرکاری تیروئید و لاغری آن‌ها رابطه‌ای هست. علاوه بر این، کاهش وزن با شدت پرکاری تیروئید نیز مرتبط است. به عنوان مثال، اگر تیروئید به‌شدت بیش فعال باشد، BMR فرد افزایش می‌یابد که در این صورت بدن به کالری بیشتری نیاز خواهد داشت و اگر این کالری به بدن نرسد، کاهش وزن اتفاق خواهد افتاد.

البته کاهش وزن در شرایطی که سایر هورمون‌های تیروئید افزایش می‌یابد یا اگر دوز قرص‌های هورمون تیروئید برای بیمار خیلی زیاد باشد، نیز اتفاق می‌افتد. هرچند از آن‌جایی که پرکاری تیروئید باعث افزایش اشتها نیز می‌شود، برخی از بیماران ممکن است وزن کم نکنند و برخی نیز بسته به میزان افزایش کالری دریافتی، وزن خود را افزایش دهند. به همین دلیل برخی از افراد مبتلا به پرکاری تیروئید ممکن است به جای کاهش وزن معمولی، افزایش وزن را تجربه کنند. ورزش منظم و یک رژیم غذایی اصولی می‌تواند به مبارزه با افزایش وزن ناشی از افزایش اشتها کمک کند.

آیا ممکن است با وجود پرکاری تیروئید چاق شد؟

پرکاری تیروئید یک حالت غیرطبیعی است. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که کاهش وزن ناشی از این حالت غیرطبیعی زمانی که حالت غیرطبیعی معکوس شود، از بین برود. تقریبا تمام وزن از دست رفته در طول حالت پرکاری تیروئید، با درمان پرکاری تیروئید دوباره برمی‌گردد. افزایش وزن حتی ممکن است زمانی اتفاق بیافتد که فرد در دوره لاغری ناشی از این بیماری به سر می‌برد، زیرا ممکن است بیماران به دلیل مصرف انرژی اضافی در پرکاری تیروئید به کالری بیشتر عادت کرده باشند.

ممکن است بیماران به دلیل مصرف انرژی اضافی در پرکاری تیروئید به کالری بیشتر عادت کرده باشند.

آیا راهی برای جلوگیری از لاغری ناشی از پرکاری تیروئید وجود دارد؟

رابطه بین پرکاری تیروئید و لاغری رابطه‌ای تنگاتنگ است. در پرکاری تیروئید حتی اگر فرد به‌طور مداوم هم غذا بخورد، باز هم می‌تواند وزن خود را بین دو تا پنج کلیوگرم کاهش دهد که البته احتمالا موقتی است. برخی از بیماران مبتلا به تیروئید پرکار اغلب از کاهش وزن اولیه خود خوشحال می‌شوند، اما احتمال معکوس شدن این روند نیز وجود دارد. راهکارهای زیر می‌توانند به فرد کمک کنند بدون به خطر انداختن سلامتی خود، کاهش یا افزایش وزن شدید را به حداقل برساند:

• تنظیم رژیم غذایی و فعالیت بدنی با مشورت پزشک: این موضوع به جبران خطرات قلبی – عروقی ناشی از پرکاری تیروئید نیز کمک می‌کند.
• چک کردن مرتب سطح تیروئید: در 18 ماه اول پس از شروع درمان، بیماران باید هر سه ماه یک‌بار توسط پزشک خود ویزیت شده و آزمایشات مخصوص را انجام دهند تا عملکرد تیروئید تحت کنترل قرار بگیرد و از نوسانات شدید در سطح هورمون تیروئید جلوگیری شود.
• در صورت افزایش یا کاهش وزن، مصرف دارو قطع نشود: باید توجه داشت که تیروئید پرکار یک بیماری خوش خیم نیست و درمان آن بسیار مهم است.

آیا بعد از درمان پرکاری، وزن به حالت اول باز می‌گردد؟

معمولا هر گونه وزن از دست رفته در طول پرکاری تیروئید با درمان دوباره به‌دست می‌آید. افراد معمولا پس از این‌که می‌بینند که بدون تلاش در حال کاهش وزن هستند، به پزشک مراجعه می‌کنند و در آن زمان متوجه می‌شوند که تیروئید پرکار دارند. آن‌ها تحت درمان غیرجراحی با یک داروی ضدتیروئید، مانند متیمازول (با نام تجاری تاپازول) یا پروپیل تیوراسیل (PTU) یا با داروهای ضدتیروئید به همراه درمان با ید رادیواکتیو (RAI) قرار می‌گیرند. پس از درمان، بیماران به‌طور معمول علیرغم عدم ایجاد تغییر در برنامه غذایی یا ورزش، افزایش وزن ثابتی را مشاهده خواهند کرد. بنابراین رابطه پرکاری تیروئید و لاغری یک اصل همیشگی نیست.

چه چیزی باعث افزایش وزن بعد از درمان پرکاری می‌شود؟

کاملاً مشخص نیست که چرا افرادی که برای معکوس کردن پرکاری تیروئید خود با داروهای ضد تیروئید یا ید رادیواکتیو تحت درمان قرار می‌گیرند، مجددا وزن اضافه می‌کنند. برای درک مکانیسم‌های خاص این بیماری به تحقیقات بیشتری نیاز است. اما یکی از دلایل می‌تواند این باشد که سیگنال‌های اشتها هنگامی که تیروئید دچار بدکارکردی می‌شود، مختل می‌گردد. به همین دلیل برخی افراد با وجود اشتهای زیاد باز هم وزن کم می‌کنند و برخی دیگر دچار افزایش وزن می‌شوند. البته باید توجه داشت معمولا مقداری افزایش وزن پس از درمان خوب است، به‌خصوص اگر فرد قبل از درمان وزن زیادی از دست داده باشد. اما افرادی که نگران این موضوع هستند، می‌توانند با پزشک خود صحبت کنند. آن‌ها ممکن است نیاز داشته باشند که کالری دریافتی خود را مجدداً تنظیم نموده و رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند. علاوه بر این، تیروئیدیت نیز می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون تیروئید و چاقی شود. شایع‌ترین نوع تیروئیدیت، بیماری هاشیموتو است. در برخی موارد نادر، پاسخ ایمنی به بیماری گریوز – شایع‌ترین نوع پرکاری تیروئید – هم می‌تواند به نوبه خود افزایش وزن را در پی داشته باشد.

شایع‌ترین نوع تیروئیدیت، بیماری‌هاشیموتو است.

درمان استاندارد پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید در صورت عدم درمان ممکن است منجر به مشکلات قلبی، از دست دادن دندان‌ها و استخوان‌ها، خطر شکستگی و سایر مسائل شود. داروهای ضدتیروئید به تعادل غده تیروئید پرکار کمک می‌کنند. در برخی موارد، درمان ممکن است شامل پرتودرمانی، درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید باشد. اما برخی از غذاها نیز می‌توانند به سلامت تیروئید کمک کرده و اثرات منفی این وضعیت را کاهش دهند. معمولاً قبل از درمان‌های پرکاری تیروئید، یک رژیم غذایی کم ید تجویز می‌شود. پس از درمان نیز همچنان حفظ تعادل ید در رژیم غذایی مهم است. سایر غذاها به محافظت از تیروئید کمک نموده و اثرات طولانی مدت پرکاری تیروئید و لاغری پس از آن را کاهش می‌دهند.

آیا افراد مبتلا به پرکاری تیروئید می‌توانند رژیم افزایش وزن بگیرند؟

در پرکاری تیروئید نیازی به رژیم افزایش وزن نیست، چرا که بعد از طی دوره درمان یا حتی در حین درمان، دوباره وزن قبلی بازخواهد گشت، اما مصرف غذاهای زیر برای تسریع بهبود بیماری پیشنهاد می‌شود.

• غذاهای کم ید
• نمک بدون ید
• قهوه یا چای (بدون شیر یا خامه‌های حاوی لبنیات)
• سفیده تخم‌مرغ
• میوه تازه یا کنسرو شده
• آجیل‌های بدون نمک
• کره مغزها
• نان خانگی یا نان‌های بدون نمک، لبنیات و تخم‌مرغ
• ذرت بو داده با نمک غیر یددار
• جو دوسر
• سیب زمینی
• عسل
• شربت افرا
• سبزیجات چلیپایی
• شاخه‌های بامبو
• کلم بروکلی
• کلم بروکسل
• گل كلم
• سبزی کولارد
• کلم پیچ
• خردل
• دمنوش‌های گیاهی طبیعی
• آب طعم‌دار

مصرف مواد غذایی مثل کلم بروکلی و بروکسل، به بهبود روند پرکاری تیروئید کمک می‌کنند.

مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت تیروئید و ایجاد تعادل در تولید هورمون تیروئید، عبارتند از:

آهن: برای ساخت گلبول‌های قرمز لازم است و در غذاهای زیر یافت می‌شود:

• لوبیا خشک
• سبزیجات برگ سبز مثل اسفناج
• عدس
• آجیل و خشکبار
• مرغ و بوقلمون
• گوشت قرمز
• مغزها
• غلات کامل

سلنیوم: به جلوگیری از آسیب سلولی و حفظ سلامت تیروئید و سایر بافت‌ها کمک می‌کند و در خوراکی‌های زیر یافت می‌شود:

• آجیل برزیلی
• چیا
• قارچ
• چای
• گوشت قرمز
• برنج
• سبوس جو دوسر
• مرغ و بوقلمون
• دانه آفتابگردان
• پاستا و ماکارونی

روی: به حفظ سلامت سیستم ایمنی و تیروئید کمک می‌کند. منابع غذایی روی عبارتند از:

• گوشت گاو
• نخود
• پودر کاکائو
• بادام هندی
• قارچ
• تخمه کدو
• گوشت بره

ویتامین D و کلسیم: برای ساختن استخوان‌های سالم، به‌ویژه در پرکاری تیروئید ضروری هستند. غذاهای غنی از کلسیم عبارتند از:

• اسفناج
• سبزی کولارد
• لوبیا سفید
• کلم پیچ
• بامیه
• آب پرتقال غنی شده با کلسیم
• شیر بادام
• غلات غنی شده با کلسیم
• آب پرتقال غنی شده با ویتامین D
• غلات غنی شده با ویتامین D
• جگر گاو
• قارچ
• ماهی چرب
• چربی‌های سالم

در درمان پرکاری تیروئید، مصرف غذا‌های سرشار از کلسیم مثل بامیه کمک زیادی می‌کند.

چربی‌های غیرلبنی: در رژیم غذایی کم ید به محافظت از سلامت تیروئید و تعادل هورمون‌های تیروئید کمک می‌کنند و شامل موارد زیر هستند:

• روغن بذر کتان
• روغن زیتون
• روغن آووکادو
• روغن نارگیل
• روغن آفتابگردان
• روغن گلرنگ
• آووکادو
• آجیل بدون نمک
• ادویه‌ها، مانند زردچوبه، فلفل سبز، فلفل سیاه

برخی غذاها نیز باید از رژیم غذایی مربوط به پرکاری تیروئید و لاغری حذف شده یا محدود شوند که شامل موارد زیر هستند:

• ید اضافی (نمک یددار)
• ماهی
• جلبک دریایی
• میگو
• خرچنگ
• سوشی
• آگار آگار
• شیر و لبنیات
• پنیر
• زرده تخم‌مرغ
• آب یددار
• رنگ خوراکی
• گلوتن موجود در گندم، جو، مالت، چاودار، سویا
• شیر سویا
• سس سویا
• توفو
• کافئین
• غذای آماده

برخی غذاها مثل زرده تخم مرغ باید از رژیم غذایی مربوط به پرکاری تیروئید و لاغری حذف شده یا محدود شوند.

آیا داروهای مربوط به پرکاری تیروئید موجب افزایش وزن می‌شوند؟

درمان پرکاری تیروئید با RAI (ید رادیواکتیو) یا داروهای ضدتیروئید با خطر افزایش وزن و حتی چاقی همراه است. خطر افزایش وزن در پرکاری تیروئید جدی است و باید تحت درمان قرار بگیرد. مهم‌ترین گام برای کنترل افزایش وزن، افزایش آگاهی پزشکان و بیماران است. استراتژی‌های پیشگیری از افزایش وزن باید بخشی از برنامه درمانی اولیه پرکاری تیروئید باشد.

چه روش‌هایی برای افزایش وزن در مبتلایان به پرکاری تیروئید وجود دارد؟

باید توجه داشت با وجود تبلیغاتی که ممکن است در اینترنت وجود داشته باشد، هیچ “درمان طبیعی” برای پرکاری تیروئید وجود ندارد و اکثر محدودیت‌های غذایی تبلیغاتی نیز موقتی خواهند بود. اما تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توانند از درمان‌های متداول تیروئید پشتیبانی نموده و به بیمار در مدیریت علائم و احساس بهتر کمک کنند. راهکارهای زیر برای مدیریت افزایش وزن، پرکاری تیروئید و لاغری پیشنهاد می‌شود:

اعتماد به نفست و از صد به هزار برسون

اگه همه راهکارهای افزایش وزن رو امتحان کردی و نتیجه نگرفتی، این بار رژیم افزایش وزن دکتر کرمانی رو امتحان کن.
با رژیم افزایش وزن دکتر کرمانی به اندام دلخواهت برس

برای دریافت رژیم کلیک کن

مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه

در مورد ایجاد تغییرات کوتاه مدت و بلند مدت در رژیم غذایی، باید با متخصص مشورت شود. این موضوع می‌تواند به تعادل عملکرد تیروئید کمک نموده و از بدن در برابر اثرات پرکاری تیروئید محافظت کند.

رژیم غذایی سالم

برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید که اضافه وزن دارند، رژیم مناسب شامل برنامه متعادلی از سبزیجات، میوه‌ها، غلات سالم و منابع پروتئین بدون چربی است. اما برای افرادی که وزن زیادی از دست داده‌اند، مواردی وجود دارد که ممکن است پزشک آن‌ها را تشویق به افزایش وزن کند. این بدان معنا نیست که باید به یک رستوران فست فود بروند یا تنقلات بسته‌بندی شده را در خانه مصرف کنند. بلکه بهتر است با کمک پزشک، برنامه‌ای برای دریافت کالری بیشتر در وعده‌های غذایی و میان وعده‌های روزانه خود داشته باشند.

ورزش

بسیاری از بیماران فکر می‌کنند اگر پرکاری تیروئید داشته باشند، وزن کم می‎‌کنند. البته کاهش وزن ناخواسته در پرکاری تیروئید رایج است، اما همیشه این‌طور نبوده و واضح است که این روش، روش سالمی برای کاهش وزن نیست. در هرحال توصیه پزشکان این است که درمورد افرادی که پرکاری تیروئید کنترل نشده دارند بهتر است در ورزش زیاده‌روی نشود، زیرا ضربان قلب و متابولیسم به اندازه کافی در حالت استراحت بالا می‌رود و تمرینات با شدت بالا، مانند دویدن خطرساز است. بنابراین، شروع با تمرینات با شدت کمتر، مانند پیاده روی، یوگا و تای چی مفید است.

توصیه پزشکان این است که درمورد افرادی که پرکاری تیروئید کنترل نشده دارند بهتر است در ورزش زیاده‌روی نشود

داروهای طبیعی و مکمل‌ها

درمان‌های طبیعی به شکل مکمل‌های گیاهی، روغن‌های ضروری و سایر روش‌های دارویی، جایگزین کاملی برای درمان پرکاری تیروئید نیستند. علاوه بر این، داروهای طبیعی ممکن است به‌طور بالقوه خطرناک باشند. مصرف مکمل‌های غذایی نیز تنها در صورتی مفید است که آزمایش خون نشان از کمبود برخی مواد مغذی ضروری داشته باشد. برخی مکمل‌های غذایی مناسب برای افزایش وزن در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید، عبارتند از:

• ویتامین D
• مولتی ویتامین (معمولا بدون ید)
• پروبیوتیک‌ها
• اسیدهای چرب امگا 3
• ویتامین C
• ال کارنیتین

پرکاری تیروئید و لاغری، دو موضوع بسیار نزدیک و مرتبط به هم هستند.

منبع: ++++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.