رژیم غذایی سنگ کلیه برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟

کلیه‌ها، این فیلترهای کوچک اما قدرتمند بدن، وظیفه‌ای خطیر بر عهده دارند. تصور کنید یک صافی چای که مدام در حال تصفیه مایعات بدن شماست. حالا اگر این صافی با رسوبات ریز و درشت مسدود شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ دقیقاً! عملکرد مختل می‌شود و درد و ناراحتی به سراغتان می‌آید. تغذیه مناسب و پیروی از یک رژیم غذایی سنگ کلیه درست مثل ریختن آب تمیز در این صافی، به عملکرد صحیح کلیه‌ها کمک کرده و از تشکیل آن رسوبات مزاحم، یعنی سنگ کلیه، جلوگیری می‌کند.

پژوهش ها نشان داده اند که رویکردهای رژیمی جهت متوقف ساختن فشار خون، خطر بروز سنگ کلیه را کاهش می دهد و به درمان آن کمک می کند. در این مقاله، به بررسی نکات کلیدی در رژیم غذایی برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه می‌پردازیم. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنید، پیشنهاد می‌کنم تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.​

رژیم غذایی سنگ کلیه بر اساس انواع آن

اگر در حال حاضر دچار سنگ کلیه هستید از پزشکتان بخواهید به شما بگوید مبتلا به چه نوع سنگ کلیه ای هستید. بر اساس نوع سنگ کلیه تان قادر خواهید بود با ایجاد تغییر در مقدار مصرف سدیم، پروتئین حیوانی، کلسیم یا اگزالات به درمان آن کمک کنید.

برای این نوع از سنگ های کلیه ممکن است نیاز باشد در آنچه می خورید و می نوشید تغییر ایجاد کنید:

• سنگ های کلسیم اگزالات
• سنگ های کلسیم فسفات
• سنگ های اسید اوریک
• سنگ های کیستین

یک فرد متخصص در تغذیه و کلیه می تواند برای جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه در برنامه ریزی تغذیه ای کمکتان کند.

سنگ های کلسیم اگزالات

اگر دچار سنگ های اگزالات هستید با نخوردن غذاهای زیر به درمان خود کمک کرده اید. جالب است بدانید کلسیم لزوماً مضر نیست، اما متاسفانه تصورات نادرستی در مورد آن وجود دارد! احتمالاً این بدنامی به دلیل نام آن و این سوءتفاهم است که کلسیم عامل اصلی در تشکیل سنگ‌های کلسیم-اگزالات است. در واقع، یک رژیم غذایی کم‌ کلسیم می‌تواند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.

توصیه می‌شود مصرف کلسیم در رژیم غذایی سنگ کلیه خود کاهش ندهید. در عوض، تلاش کنید مصرف سدیم (نمک) را کم کنید. میزان توصیه شده کلسیم برای پیشگیری از سنگ‌های کلسیمی، 1000 تا 1200 میلی‌گرم در روز است (شما می‌توانید با مصرف 3 وعده لبنیات در طول وعده‌های غذایی، این مقدار را تامین کنید).

www.kidney.org

کاهش اگزالات

حذف مواد غذایی زیر به کاهش اگزالات در بدن شما کمک می کنند:

• آجیل ها و محصولاتی که با آجیل درست می شوند
• بادام زمینی که سرشار از اگزالات است
• ریواس
• اسفناج
• سبوس گندم

می توانید با پزشک خود مشورت کنید تا دیگر غذاهایی که دارای اگزالات هستند را به شما معرفی کند و همچنین بگوید در غذایی که می خورید چه مقدار اگزالات مجاز است.

آیا می دانید سنگ کلیه چگونه شکل می گیرد؟ پاسخ را در این ویدئو مشاهده کنید

کاهش سدیم

با مصرف زیاد سدیم احتمال بروز سنگ کلیه نیز افزایش می یابد. سدیم بخشی از نمک است. سدیم را به میزان فراوان در غذاهای کنسروی، بسته بندی شده و فست فودها می توان پیدا کرد. همچنین در بسیاری از چاشنی ها، سس ها و گوشت های فرآوری شده نیز به مقدار زیاد وجود دارد.

محدود کردن پروتئین های حیوانی

خوردن پروتئین های حیوانی نیز  در رژیم غذایی سنگ کلیه ممنوع است و احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد. پزشک توصیه می کند مصرف پروتئین های حیوانی را کاهش دهید و این غذاها عبارتند از:

• گوشت گاو، مرغ و به خصوص گوشت اعضای بدن حیوانات
• تخم مرغ
• ماهی و صدف
• شیر، پنیر و دیگر محصولات لبنی

با اینکه شاید مجبور شوید مقدار پروتئین حیوانی مصرفی خود را کاهش دهید اما همچنان باید مطمئن شوید به اندازه پروتئین دریافت می کنید.

می توانید مقداری از گوشت و محصولات حیوانی که مصرف می کردید را با لوبیا ها، نخود خشک و عدس ها جایگزین کنید چون این موارد پروتئین های گیاهی به حساب می آیند که با وجود پروتئین بالا اگزالاتشان کم است. درباره میزان دقیق پروتئین مصرفی تان با پزشک مشورت کنید و  اینکه چه مقدار از آن باید از پروتئین های حیوانی یا گیاهی باشد.

سنگ های کلسیم فسفات

دلیل اصلی افزایش خطر ابتلا به سنگ فسفات کلسیم، مصرف بالای پروتئین های حیوانی است. همانطور که قبلا هم گفته شد می توانید با دریافت بخشی از پروتئین مورد نیاز خود توسط پروتئین های گیاهی به سادگی مصرف پروتئین حیوانی را کاهش دهید. در مورد کلسیم نیز نباید غفلت کنید و حتما نیاز روزانه خود در طول روز را دریافت کنید.

سنگهای اسید اوریک و کیستین

دلیل اصلی بروز این دو نوع سنگ کلیه مصرف بالای سدیم و کم آبی بدن است. علاوه بر کاهش مصرف سدیم باید مصرف مایعات و به خصوص آب را در طول روز افزایش دهید.

توصیه های کلی برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه

برای پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه و همچنین درمان آن می توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:

تحرک داشته باشید

بر اساس تحقیقات مقداری ورزش سبک می تواند خطر سنگ کلیه را تا 33 درصد کاهش دهد. تنها 3 ساعت پیاده روی در هفته یا یک ساعت دویدن می تواند نحوه کنترل مواد معدنی غذایی توسط بدن را طوری تغییر دهد که از ایجاد سنگ کلیه پیشگیری شود.

آب بنوشید

سنگ های کلیه معمولا از کلسیم، فسفات، اگزالات، مواد معدنی جذب شده از غذاها که توسط ادرار دفع می شوند ساخته می شوند. وقتی ادرار خیلی غلظت می گیرد این مواد معدنی می توانند یک سنگ را شکل دهند. سعی کنید روزانه 6 تا 8 لیوان آب بنوشید تا ادرار رقیق شود.

در مورد پروتئین کمی احتیاط کنید

متخصصان می گویند پروتئین بیش از حد در برنامه غذایی می تواند فضایی ایده آل برای تولید سنگ کلیه ایجاد کند. سعی کنید مقدار مصرف گوشت خود را کم و ماست را هم در حد طبیعی و متعادل میل کنید.

نوشابه را کنار بگذارید

تحقیقات جدید نشان داده اند که افرادی که حداقل روزی یک مرتبه نوشیدنی های شیرین گازدار مانند نوشابه استفاده می کنند، 23 درصد بیش از دیگران در خطر ایجاد سنگ کلیه قرار دارند، اما چرا؟ فروکتوز دفع کلسیم، اگزالات، و اسید اوریک را افزایش می دهد، که با ساخت سنگ کلیه در ارتباط است.

صبح ها یک فنجان قهوه میل کنید

تحقیقات نشان داده افرادی که روزانه حداقل یک فنجان قهوه حاوی کافئین مصرف می کنند 26 درصد کمتر در خطر سنگ کلیه قرار دارند، این مقدار برای کسانی که چای می نوشند 11 درصد است. در مقاله ی قهوه و کلیه به طور کامل به این موضوع پرداخته شده است.

مواظب این سندروم باشید

سندروم متابولیک یک وضعیت بسیار جدی است که با حملات قلبی ، دیابت و حتی مرگ در ارتباط است. این سندروم را با 3 تا 5 مورد از این صفات می شناسیم: چربی اضافی ناحیه شکم، تری گلیسیرید بالای خون، HDL پایین ( کلسترول خوب )، فشار خون بالا، و اختلال تحمل گلوکز. اگر تنها دو مورد از این مشکلات را داشته باشید خطر سنگ کلیه تا 54 درصد بالا می رود و اگر سه مورد باشد تا 70 درصد.

از داروهای گیاهی کمک بگیرید

یکی از روش‌های کنترل و پیشگیری سنگ کلیه مصرف داروی گیاهی سنگ شکن است. گیاهانی مثل خارشتر، گزنه، زنجبیل و … برای دفع سنگ کلیه بسیار مفید هستند. در مقاله‌ی دیگری با عنوان داروهای گیاهی سنگ شکن، لیست تمام این گیاهان به همراه نحوه مصرف آنها آورده شده است.

مصرف کلسیم خود را بالا ببرید

از آنجا که کلسیم یکی از عوامل ایجاد سنگ کلیه است بعضی افراد فکر می کنند اجتناب از این ماده معدنی از ابتلا به سنگ کلیه جلوگیری می کند. برعکس این قضیه درست است: کلسیم در رژیم غذایی با اتصال به اگزالات در روده ها مانع رسیدن آن به کلیه می شود و در واقع می تواند از ساخت سنگ کلیه پیشگیری کند.

با پزشک خود صحبت کنید تا به شما بگوید برای پیشگیری از سنگ های اگزالات و تقویت استخوان ها روزانه چه مقدار کلیسیم مصرف کنید. شاید بهتر باشد کلسیم را از غذاهای گیاهی دارای کلسیم با اگزلات پایین مانند آب میوه های غنی شده، غلات، نان ها، برخی از انواع سبزیجات و برخی از لوبیاها دریافت کنید.

آیا مصرف مکمل‌های ویتامینی یا معدنی در رژیم غذایی سنگ کلیه مفید است؟

ویتامین‌های گروه B، شامل تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، B6 و B12، تاکنون هیچ‌ گونه ضرری برای افراد مبتلا به سنگ کلیه نشان نداده‌اند. در واقع، برخی مطالعات حاکی از آن است که ویتامین B6 حتی ممکن است به افرادی که میزان اگزالات در ادرارشان بالاست، کمک کند.

با این حال، توصیه می‌شود برای مصرف ویتامین C، ویتامین D، روغن کبد ماهی یا سایر مکمل‌های معدنی حاوی کلسیم، حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید؛ زیرا برخی مکمل‌ها می‌توانند احتمال تشکیل سنگ کلیه را در برخی افراد افزایش دهند.

چاقی و سنگ کلیه

بر اساس پژوهش های انجام شده در سال 2011 خانم های مبتلا به چاقی، 35 درصد نسبت به خانم های با وزن مناسب بیشتر در خطر سنگ کلیه هستند. پژوهشگران معتقدند که وزن اضافی موجب تغییر در شرایط محیطی مجاری ادرار می شود و همین موضوع کار را برای شکل گرفتن سنگ های کلیه ساده تر می کند. ادرار در افراد مبتلا به چاقی pH بالایی دارد که می تواند موجب تجمع اسید اوریک و شکل گیری سنگ های کلیه شود.

یکی از راه های مفید کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کاهش وزن است اما در این مورد نیز باید مواظب باشید. رژیم های بسیار زیادی هستند که با افزایش پروتئین، چربی و کاهش کربوهیدرات اقدام به کاهش وزن در افراد می کنند. پروتئین حیوانی بالا در رژیم غذایی شاید موجب کاهش وزن شود اما از سوی دیگر خود از عوامل افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه است. بنابراین رژیم هایی مانند کتوژنیک برای کسی که مستعد به سنگ کلیه است پیشنهاد نمی شود.

رژیم غذایی مناسبی که بتواند علاوه بر کاهش وزن تعادل غذایی را هم رعایت کند بهترین انتخاب برای افراد است. خوشبختانه در رژیم غذایی دکتر کرمانی این تعادل به دست آمده است. افراد با استفاده از روز منو می توانند هر غذایی که دوست دارند را وارد لیست غذایی خود کنند.

این یعنی اگر پزشکتان دستور دهد بعضی غذاها را محدود کنید می توانید بلافاصله در برنامه غذایی اعمال کنید. تعداد بالای افراد رکورددار با ویژگی های مختلف بدنی نشان دهنده موفقت و رضایت بخشی رژیم دکتر کرمانی است.

سخن پایانی:

همانطور که خواندید مدیریت تغذیه در افراد مبتلا به سنگ کلیه، چه به منظور پیشگیری از تشکیل مجدد و چه به عنوان بخشی از روند درمان، امری بسیار حائز اهمیت است. پیروی از رژیم غذایی سنگ کلیه، با تمرکز بر مصرف کافی مایعات، کنترل میزان نمک و پروتئین حیوانی، و توجه به نوع سنگ کلیه و محدودیت‌های غذایی مرتبط با آن، می‌تواند به طور چشمگیری در کاهش خطر بروز این عارضه و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا موثر باشد.

با این حال، لازم به ذکر است که توصیه‌های ارائه شده در این مقاله، جنبه‌ی کلی داشته و جایگزین مشورت تخصصی با پزشک و متخصص تغذیه نیست. برای دستیابی به بهترین نتیجه و تنظیم یک برنامه غذایی کاملاً متناسب با شرایط فردی، ضروری است که افراد مبتلا به سنگ کلیه یا کسانی که در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند، حتماً با متخصصین مربوطه مشورت نمایند.

سوالات متداول مقاله رژیم غذایی سنگ کلیه:

منبع:

www.niddk.nih.gov

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.