رژیم غذایی تالاسمی مینور؛ مواد غذایی مجاز در تالاسمی مینور کدامند؟

تالاسمی نام گروهی از بیماری‌های ارثی است که بر ماده‌ای در خون به نام هموگلوبین تأثیر می‌گذارد. در خون افراد مبتلابه تالاسمی، هموگلوبین یا تولید نمی‌شود یا خیلی کم تولید می‌شود. هموگلوبین پروتئینی است که از آن توسط گلبول‌های قرمز خون برای حمل اکسیژن در سراسر بدن استفاده می‌شود. بنابراین تالاسمی را می‌توان به عنوان نوعی کم‌خونی در نظر گرفت که البته برخلاف سایر کم‌خونی‌های رایج، ریشه‌ای کاملا ژنتیکی دارد. خوشبختانه اکثر نوزادان مبتلابه تالاسمی به نوع خفیف آن دچار می‌شوند که به آن تالاسمی مینور (در مقابل تالاسمی ماژور یا شدید) گفته می‌شود. اصلی‌ترین راه مقابله با این اختلال،‌ داشتن یک رژیم غذایی مخصوص است که به وسیله آن عوارض تالاسمی را به حداقل برسانیم. پس با ادامه‌ی این مطلب همراه ما باشید تا مروری بر رژیم غذایی تالاسمی مینور داشته باشیم.

مواد غذایی مجاز در رژیم غذایی تالاسمی مینور

موادغذایی مجاز در رژیم غذایی تالاسمی مینور به صورت زیر هستند:

• غلات: غلات مانند سبوس گندم، ذرت، جو، برنج و سویا می‌توانند جذب آهن را کاهش دهند، اما به شرطی که همراه با غذاهای غنی از ویتامین C مانند آب پرتقال مصرف نشوند. می‌توانید شیر را با غلات بخورید. پروتئین سویا می‌تواند به کاهش جذب آهن در بدن کمک کند.
• چای، قهوه و ادویه‌جات: قهوه، چای و ادویه‌هایی مانند پونه کوهی می‌توانند جذب آهن را کاهش دهند. بیماران تالاسمی می‌توانند چای و قهوه را به‌وفور میل کنند.
• محصولات لبنی: شیر، پنیر، ماست و سایر لبنیات می‌توانند جذب آهن را در بدن کاهش دهند. برای جلوگیری‌از افزایش وزن، شیر کم‌چرب یا بدون چربی را انتخاب کنید.
• ویتامین E: بیماران تالاسمی باید غذاهای غنی از ویتامین E، مانند آجیل، غلات و تخم‌مرغ مصرف کنند. روغن زیتون را نیز می‌توان به منظور افزایش دریافت و جذب ویتامین E مصرف کرد.
• کلسیم: کلسیم یکی از عناصر اصلی رژیم غذایی تالاسمی مینور است و افراد مبتلابه تالاسمی می‌توانند غذاهای غنی از کلسیم مصرف کنند. کلسیم همچنین به قوی و سالم نگه‌داشتن استخوان‌ها کمک می‌کند.

صحبت‌های دکتر کرمانی برای کسانی که تالاسمی مینور دارند و می‌خواهند رژیم بگیرند: 

موادغذایی غیرمجاز در رژیم غذایی تالاسمی مینور

متاسفانه به دلیل محدود‌بودن رژیم غذایی تالاسمی مینور، کمبودهای تغذیه‌ای بین این بیماران شایع است. بنابراین مبتلایان به تالاسمی باید بیش از پیش به رژیم غذایی خود توجه داشته باشند تا از درگیر‌شدن با عوارض جدی این بیماری اجتناب کنند. به بیمارانی که تحت تزریق خون قرار می‌گیرند، توصیه می‌شود تا رژیم غذایی کم‌آهن را انتخاب کنند. پرهیز از غذاهای غنی‌شده با آهن، مانند غلات، گوشت قرمز، سبزیجات برگ سبز و غذاهای غنی از ویتامین C، بهترین گزینه برای بیماران تالاسمی هستند. فهرستی از موادغذایی که بیماران مبتلابه تالاسمی مینور باید از آنها اجتناب کنند را در ادامه مرور می‌کنیم:

• هندوانه: هندوانه، میوه تابستانی، سرشار از مواد مغذی به‌خصوص آهن است. همچنین سطوح بالای ویتامین C آن، بدن را قادر می‌سازد تا آهن را سریع‌تر و موثرتر جذب کند.
• خرما: خرما معمولاً برای افرادی که تعداد هموگلوبین و میزان آهن پایین در گلبول‌های قرمز خون دارند، توصیه می‌شود. بنابراین باید از رژیم غذایی تالاسمی مینور حذف شود.
• سبزیجات سبز و برگ‌دار: سبزیجات سبز و برگ‌دار مانند کلم‌پیچ، اسفناج و کلم بروکلی، غذاهای غنی از آهن هستند. آنها در صدر فهرست غذاهای «غیر قابل خوردن» برای بیماران تالاسمی مینور قرار دارند.
• حبوبات: اکثر انواع حبوبات مانند نخود، لوبیا، سویا، لوبیا چشم‌بلبلی و غیره، آهن بسیار بالایی دارند و بنابراین در رژیم غذایی تالاسمی مینور جایی ندارند.
• کره بادام‌زمینی: اگرچه کره بادام‌زمینی حاوی مقدار متوسطی آهن است، اما همچنان باید از مصرف روزانه آن اجتناب شود.
• کشمش: کشمش حاوی مقدار کمی از ویتامین C است، اما حاوی مقدار زیادی مواد معدنی، عمدتا آهن است. بنابراین بیماران تالاسمی باید همیشه از مصرف آن اجتناب کنند.
• گوشت قرمز: آهن در مقایسه با گیاهخواران به راحتی در بدن افراد گوشت‌خوار جذب می‌شود. توصیه می‌کنیم بیماران تالاسمی از خوردن گوشت قرمز مانند گوشت گوساله، گوسفند و گاو خودداری کنند.

یکی از مواد غذایی غیر مجاز برای تالاسمی مینور، کره بادام زمینی است.

مراقبت‌های تغذیه‌ای در تالاسمی مینور

کمبودهای تغذیه‌ای در تالاسمی مینور شایع است که به دلیل کم‌خونی همولیتیک، افزایش نیازهای تغذیه‌ای و عوارضی مانند اضافه بار آهن و دیابت می‌باشد. بیماران باید سالیانه توسط یک متخصص تغذیه در رابطه با دریافت کافی کلسیم، ویتامین D، فولات، مواد معدنی کمیاب (مس، روی و سلنیوم) و ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان (E و C) مورد ارزیابی قرار گیرند.

آزمایشات آزمایشگاهی تغذیه سالانه باید شامل آلبومین، 25 هیدروکسی ویتامین D، گلوکز ناشتا، روی پلاسمای ناشتا، مس سرم، سرولوپلاسمین، سلنیوم سرم، آلفا و گاما توکوفرول، آسکوربات پلاسما و فولات سرم باشد.

توصیه‌هایی برای مصرف مکمل‌های غذایی در رژیم غذایی تالاسمی مینور باید مطابق با تاریخچه تغذیه، عوارض بیماری و وضعیت رشد بیمار (به‌خصوص کودکان) ارائه شود. به‌طورمعمول مکمل‌های مولتی ویتامین بدون آهن پیشنهاد می‌شود (به عنوان مثال، Centrum Silver به شکل قرص یا جویدنی که در حال حاضر در دسترس است).

برای بیماران تالاسمی بدون تزریق، مکمل فولات (1 میلی‌گرم در روز) توصیه می‌شود و مصرف یک رژیم غذایی با آهن نسبتاً کم، یعنی اجتناب از غلات غنی‌شده با آهن و سایر محصولات و مصرف بیش‌ازحد گوشت قرمز توصیه می‌شود. نوشیدن چای سیاه همراه با وعده‌های غذایی برای کاهش جذب آهن از غذا توصیه می‌شود. برای بیمارانی که تحت تزریق خون قرار دارند، رژیم غذایی کم‌آهن ضروری نیست و ممکن است کیفیت زندگی برخی از بیماران را کاهش دهد. مقدار آهن به‌دست آمده از تنها یک واحد گلبول قرمز بسته‌بندی شده (200 میلی‌گرم) بسیار بیشتر از مقدار آهن به‌دست آمده از یک استیک 5 میلی‌گرمی است.

مصرف مکمل ویتامین D (50000 واحد بین‌المللی یک‌بار در هفته تا زمانی که سطح آن نرمال شود) برای بیمارانی که 25 هیدروکسی ویتامین D کمتر از 20 نانوگرم در دسی لیتر دارند، توصیه می‌شود. در صورت ناکافی‌بودن رژیم غذایی، مصرف مکمل کلسیم باید تشویق شود.

برای بیمارانی که نیازهای غذایی خاص دارند، باید مشاوره ارائه شود. این افراد شامل بیماران مبتلابه دیابت یا عدم تحمل لاکتوز، کسانی که گیاهخواری می‌کنند، آنهایی که باردار هستند، یا کسانی که از داروهای کیلاتور خوراکی یا داروهای بیس فسفونات استفاده می‌کنند، هستند. باید از مصرف الکل و سیگار خودداری کرد. الکل آسیب اکسیداتیو آهن را تشدید می‌کند و اثر هپاتیت B و C بر بافت کبد را تشدید می‌کند. سیگار‌کشیدن بر بازسازی استخوان تاثیر می‌گذارد و با پوکی استخوان همراه است.

توصیه‌های تغذیه‌ای به بیماران تالاسمی مینور

رژیم غذایی کم‌چرب و گیاهی بهترین انتخاب برای اکثر افراد ازجمله مبتلایان به تالاسمی است. بااین‌حال اگر سطح آهن خونتان بالاست، ممکن است لازم باشد غذاهای غنی از آهن را در رژیم غذایی تالاسمی مینور محدود کنید. ماهی و گوشت سرشار از آهن هستند. بنابراین ممکن است لازم باشد این آهن را در رژیم غذایی خود محدود کنید. همچنین لازم است از مصرف غلات، نان‌ها و آب میوه‌های غنی‌شده خودداری کنید، زیرا حاوی سطوح بالای آهن هستند.

تالاسمی می‌تواند باعث کمبود اسید فولیک (فولات) شود. این ویتامین B که به‌طور طبیعی در غذاهایی مانند سبزیجات برگ‌دار تیره و حبوبات یافت می‌شود، برای جلوگیری‌از اثرات سطوح بالای آهن و محافظت از گلبول‌های قرمز ضروری است. اگر در رژیم غذایی خود اسیدفولیک کافی دریافت نمی‌کنید، پزشک ممکن است مکمل 1 میلی‌گرمی را که روزانه مصرف می‌شود، توصیه کند. هیچ رژیم غذایی خاصی وجود ندارد که بتواند تالاسمی مینور را درمان کند، اما اطمینان از خوردن غذاهای مناسب می‌تواند کمک‌کننده باشد. حتما هرگونه تغییر رژیم غذایی را با پزشک خود درمیان بگذارید.

تالاسمی نام گروهی از بیماری‌های ارثی است که بر ماده‌ای در خون به نام هموگلوبین تأثیر می‌گذارد.

بهترین خوراکی‌ها در رژیم غذایی تالاسمی مینور

تمامی خوراکی‌هایی که آهن کم و ویتامین E و کلسیم بالایی دارند، برای مبتلایان به تالاسمی مینور مفید هستند. البته برای سالم‌ماندن، باید حتما به دیگر فاکتورهای غذایی هم توجه کنید. مثلا نباید یک غذا را صرفا به دلیل اینکه ویتامین E بالایی دارد به‌وفور مصرف کرد، زیرا ممکن است به دلیل چرب‌بودن باعث بروز مشکلات قلبی و چاقی در شما شود. غلات، تخم‌مرغ، روغن زیتون و لبنیات کم‌چرب از غذاهای محبوب برای بیماران تالاسمی مینور هستند.

اصول برنامه غذایی در رژیم غذایی تالاسمی مینور

در ادامه، اصول رژیم غذایی تالاسمی مینور برای رعایت رژیم کم‌آهن را مرور می‌کنیم:

• از افزودن بیش‌ازحد سبزیجات برگ سبز، مثل اسفناج، گل‌کلم، کلم‌پیچ و غیره به رژیم غذایی خود اجتناب کنید. اگرچه آنها مملو از آنتی‌اکسیدان هستند، اما محتوای آهن بالایی نیز دارند. می‌توان به جای این سبزیجات، از سبزیجات قرمز-نارنجی، مانند هویج و گوجه‌فرنگی، و انگور سیاه و غیره استفاده کرد.
• یکی دیگر از گزینه‌های سالم برای رژیم غذایی تالاسمی مینور، سوپ پیاز و هویج است. طعم ملایم این غذا با وجود گیاهان مخلوط و پودر فلفل، مطمئناً کام شما را شیرین می‌کند.
• بعد از غذا یک لیوان چای سیاه بخورید تا جذب آهن از وعده‌های غذایی را کاهش دهید.
• همچنین به خاطر داشته باشید کلسیم کافی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، زیرا استخوان‌ها با پیشرفت این بیماری ضعیف می‌شوند. لبنیات زیادی مانند شیر، کشک و پنیر مصرف کنید. علاوه‌براین، کلسیم همچنین مانع جذب آهن می‌شود، بنابراین به نفع شماست. اگر مشکل افزایش وزن دارید، شیر کم‌چرب و مشتقات آن را به محصولات پرچرب ترجیح دهید. یک رایتا گوجه‌فرنگی ساده در رژیم غذایی روزانه می‌تواند برای بدن شما معجزه کند. از افزودن گشنیز در این دستور غذایی خودداری کنید. در صورت ناکافی‌بودن دریافت کلسیم از غذا، مصرف مکمل کلسیم توصیه می‌شود.
• از غلات غنی از آهن استفاده نکنید. درعوض آرد برنج را به اشکال مختلف به غذای خود اضافه کنید.
• موز منبع خوبی از اسید فولیک است و به ساخت گلبول‌های قرمز کمک می‌کند.
• گیاهان طبیعی مانند تولسی، زنجبیل و غیره را در رژیم غذایی تالاسمی مینور خود بگنجانید، زیرا به تقویت ایمنی شما کمک می‌کنند. یک لیوان کوچک آب تولسی به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند.
• ویتامین D برای تقویت استخوان ضروری است. تنها کاری که باید انجام دهید این است که حداقل 10 تا 20 دقیقه در روز حمام آفتاب بگیرید.
• آب کافی بنوشید. به‌غیر از آب، می‌توانید یک لیوان دوغ را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید.
• برای کاهش التهاب و دفع رادیکال‌های آزاد، روی ویتامین E تمرکز کنید. گردو، بادام و روغن زیتون به مقدار متوسط مصرف کنید.
• مصرف حبوباتی که دارای آهن بالا هستند را محدود کنید.

در مجموع، برای حصول بهترین نتیجه از رژیم غذایی تالاسمی مینور، حتما با متخصص تغذیه و پزشک خود مشورت کنید.

سایز لباساتو
با رژیـــم ما
کوک کـــنهمین الان ثبت نام کن

برنامه غذایی برای تالاسمی مینور و رابطه آن با مصرف آهن

رژیم غذایی تالاسمی مینور باید به صورتی باشد که اولا، دریافت آهن از غذا را تا حد ممکن کاهش دهد و ثانیا، با عدم مصرف ویتامین C در کنار وعده‌های غذایی، جذب آهن از غذا را کمتر کند. مثلا بهتر است مرکبات و غذاهای دارای ویتامین سی را 3 الی 4 ساعت پس از صرف غذا میل کنیم. در رابطه با مصرف آهن، می‌توان توصیه‌های زیر را برای حصول بهترین نتیجه از رژیم غذایی تالاسمی مینور بیان کرد:

غذاهای پروتئینی

پروتئین برای رشد و نمو بسیار مهم است. بااین‌حال، بسیاری از غذاهای پروتئینی سرشار از آهن نیز هستند.

مواد غذایی مصرفی: تخم‌مرغ، ماست، لوبیا، کره بادام‌زمینی، آجیل، پنیر، سویا

غذاهایی که باید در حد اعتدال مصرف شوند (آهن بیشتری دارند): گوشت گاو، بره، خوک، جگر، مرغ ارگانیک

کلسیم و ویتامین D

کلسیم و ویتامین D برای رژیم غذایی تالاسمی مینور ضروری هستند، زیرا برخی از مشکلات ثانویه سلامتی که در افراد مبتلابه تالاسمی رخ می‌دهد، بر تشکیل استخوان تأثیر می‌گذارد.

منابع کلسیم: شیر، ماست، پنیر، لوبیا سفید

منابع ویتامین D: شیر غنی‌شده با ویتامین D را مصرف کنید. هر روز مدتی را در زیر نور مستقیم خورشید سپری نمایید.

دریافت ویتامین D کافی ازطریق غذا دشوار است، بنابراین ممکن است به مکمل نیاز داشته باشید:

• نوزاد و کودک نوپا: 400 واحد در روز
• کودک: 1000 واحد در روز
• نوجوانان و بزرگسالان: 2000 واحد در روز

غذاهایی که در جذب آهن اختلال ایجاد می‌کنند:

• لبنیات
• چای (مانند چای سیاه) و قهوه
• سویا (شیر، ادامام، جایگزین‌های گوشت، توفو)

یکی از غذا‌هایی که در جذب آهن اختلال ایجاد می‌کند، سویا است.

مایعات

از هیدراتاسیون کافی اطمینان حاصل کنید. به هیچ وجه اجازه ندهید بدنتان برای مدت طولانی با کم‌آبی مواجه شود.

مولتی ویتامین

برخی از مبتلایان به تالاسمی مینور ممکن است به مولتی ویتامین نیاز داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که نیازهای غذایی خود را برآورده می‌کنند.

مولتی ویتامین‌های توصیه‌شده: مولتی ویتامین و مولتی‌مینرال بزرگسالان (بدون آهن)

رژیم غذایی تالاسمی مینور در بارداری

تالاسمی مینور به‌طور قابل توجهی بر نتیجه بارداری تأثیر منفی ندارد. بنابراین رژیم غذایی تالاسمی مینور در زنان باردار تقریبا مشابه دیگر مبتلایان می‌باشد. البته اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، با توجه به اهمیت بالای موضوع، حتما با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.

بهترین و بدترین خوراکی‌ها در رژیم غذایی تالاسمی مینور

در جدول زیر می‌توانید توصیه‌های دقیق رژیم غذایی تالاسمی مینور را مشاهده بفرمایید:

نقش تغذیه در تالاسمی مینور

تغذیه برای بسیاری از افراد، به‌خصوص مبتلایان به تالاسمی مینور بسیار مهم است. این افراد به خوردن یک رژیم غذایی متعادل، متشکل از پروتئین، غلات، میوه‌ها و سبزیجات تشویق می‌شوند و ممکن است برای دریافت مقادیر مناسب آهن ازطریق رژیم غذایی نیازبه توجه بیشتری داشته باشند. برای بیماران تالاسمی غیرتزریقی رژیم غذایی کم‌آهن توصیه می‌شود، یعنی پرهیز از مصرف زیاد غذاهای حاوی آهن مانند گوشت قرمز. برای بیمارانی که تحت تزریق خون قرار می‌گیرند، رژیم غذایی کم‌آهن ضروری نیست.

اما به‌طور کلی در رژیم غذایی تالاسمی مینور سطح آهن باید پایین باشد، زیرا این آهن ابتدا در کبد ذخیره شده و پس از پر‌شدن ذخایر کبد، آهن شروع به تجمع در قلب و غده هیپوفیز می‌کند و این امر می‌تواند برای بیمار خطرناک باشد. افزایش جذب آهن از روده نیز می‌تواند دلیلی برای اضافه‌بار آهن در بدن باشد. برخی از داروها به کنترل سطح آهن در بدن کمک می‌کنند. کودکان مبتلابه تالاسمی باید از مصرف غذاهای پر آهن، مانند گوشت گاو خودداری کنند. میزان آهن موجود در گوشت درمقایسه با سایر منابع آهن، مانند نان‌ها و غلات به راحتی در بدن جذب می‌شود.

منبع: ++++++++