آنچه که باید درباره وزن گیری نوزاد و جنین بدانید

یکی از دغدغه‌های همه مادران عزیز، اطلاع از نحوه وزن گیری جنین در دوران بارداری است. اولین ۱۲ ماه زندگی سریع‌ترین دوره رشد در زندگی یک انسان است. وزن یک نوزاد می‌تواند در طی ۱۲ ماه ۳ برابر شود. اطمینان از اینكه فرزند شما به خوبی تغذیه می‌شود به ‌منظور رشد و نمو طبیعی اهمیت بسیاری دارد. تغذیه با شیر مادر به ‌عنوان تنها منبع تغذیه تا ۶ ماه اول زندگی در اولویت است. از آنجا که برای نوزادان نمی‌توان از محاسبه BMI استفاده کرد، برای بررسی پیشرفت جسمی آنها از جدول قد و وزن نوزاد استفاده می‌شود. در این مقاله به موضوع وزن گیری نوزاد و جنین می‌پردازیم.

وزن طبیعی کودک در هنگام تولد چقدر است؟

متخصصان زنان و زایمان می‌گویند وزن نوزادان در ماه‌های اول بارداری تا هفته بیستم، کمتر از ۵۰۰ گرم است. بعد از ۲۰ هفته به تناسب رشدی که دارد و روزهایی که می‌گذرد، افزایش وزن پیدا می‌کند. وزن نوزادان رسیده در هنگام تولد، به طور متوسط بالای ۳ کیلوگرم است. اصولاً وزن بین ۲٫۵ تا ۴ کیلوگرم را وزن طبیعی فرض می‌کنیم.

نوزاد تا چه سنی به شیر مادر نیاز دارد؟

راهنمای غذایی برای كودكان و نوجوانان كه توسط انجمن ملی تحقیقات پزشكی و بهداشت (NHMRC)  ارائه شده، بیان می‌كند كه در سن شش ماهگی، فرزند شما به آهن اضافی از مواد غذایی احتیاج دارد و از نظر فیزیكی آماده‌ی یادگیری نحوه غذا خوردن است. تغذیه با شیر مادر یا فرمولای شیرخواران، همچنان به‌عنوان با اهمیت‌ترین منبع تغذیه ادامه می‌یابد. حدودا در سن ۱۲ ماهگی، فرزند شما باید مشابه غذای مصرفی دیگر كل اعضای خانواده غذا بخورد كه شامل نان‌ها، غلات، میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، لبنیات، گوشت، ماهی و تخم مرغ می‌باشد.

چرا وزن گیری جنین در هنگام تولد متفاوت است؟

عواملی چون تغذیه‌ی مادر و جثه‌ی پدر و مادر در وزن جنین تأثیرگذار هستند. نمی‌توان از پدر و مادری با جثه‌ی کوچک و ریز، انتظار جنین درشت را داشت. یکی از مهم‌ترین مسائلی که در وزن ‌گیری جنین مؤثر است، طی شدن روزها و هفته‌های آخر بارداری به طور کامل است.

بیشترین وزن گیری جنین چه زمانی است؟

بیشترین میزان وزن‌ گیری جنین در اواخر بارداری، به ویژه در ۴ هفته‌ی آخر است. جنین در روزهای انتهایی می‌تواند روزانه به طور متوسط ۳۰ گرم یا بیشتر از آن افزایش وزن داشته باشد.

وزن گیری نوزاد چه اهمیتی دارد؟

حالا که به مسئله‌ی وزن گیری نوزاد پرداختیم، نوبت آن رسیده که به وزن نوزاد نیز بپردازیم. متاسفانه نوزادان کم ‌وزن مشکلات خاصی دارند و بیش از دیگران بیمار می‌شوند. نوزادان متولد شده با وزن کم، بیشتر دچار بیماری‌های گوارشی و تنفسی می‌شوند. اگر نوزاد با وزن نرمال به دنیا بیاید، سالم‌تر است. بعضی اوقات ممکن است نوزادی در ۳۸ هفتگی به دنیا بیاید که در ظاهر وزن طبیعی دارد. هم‌چنین افزایش وزن نوزاد خطراتی مانند زایمان سخت، مشکلات متابولیکی، دیابتی شدن مادران و … را به دنبال دارد.

علل کمبود وزن جنین چیست؟

مواردی هم چون نارسایی جفت، فشارخون بارداری، سیگاری یا الکلی بودن مادر، بیماری‌های ژنتیکی و کروموزومی و عفونت‌های مادرزادی جنین از علل کم‌وزنی نوزاد است. مواد حاوی کافئین شامل قهوه، چای، نوشیدنی‌های گازدار و همچنین مواد غذایی حاوی کاکائو شامل کیک‌ها، دسرها و شکلات بر کمبود وزن نوزاد تاثیر دارند. مصرف بیش از حد کافئین سبب کاهش وزن زمان تولد نوزاد می گردد. هم‌چنین مصرف کافئین ارتباط قوی با استعمال سیگار دارد. سیگار نیز سبب زایمان زودرس و به دنیا آمدن نوزاد کم وزن می‌شود. یکی دیگر از دلایل کم‌‌وزنی نوزادان ایرانی ختم انتخابی بارداری است. در برخی مواقع مادر به توصیه‌ی خود یا تیم درمان ممکن است زودتر از موعد زایمان انجام دهد.

علل اضافه وزن جنین چیست؟

مواردی مانند زایمان‌های متعدد، جثه‌ی بزرگ، دیابت و مشکلاتی همچون وزن گیری بی‌رویه‌ی مادر می‌تواند از علل افزایش وزن نوزاد در زمان تولد باشد. وزن زیاد زمان تولد، خطر چاقی را در دوران کودکی افزایش می‌دهد. البته وزن نوزادی  که در ۳۸ هفتگی به دنیا می‌آید، با کودکی که در ۴۰ تا ۴۱ هفتگی متولد می‌شود یکی نیست. معمولاً جنین 38 هفته نزدیک ۵۰۰ گرم تا یک کیلوگرم با کمبود وزن مواجه است.

اگر مادر می‌خواهد فرزندی با وزن طبیعی به دنیا بیاورد، بهتر است تا شروع درد زایمان صبر کند. مؤثرترین عامل در کنترل وزن خانم‌های باردار با وزن بالا و چاق، فعالیـت فیزیکی و پیروی از رژیم غذایی سالم است.

سوالات متداول درباره وزن گیری نوزاد

1- چه هنگامی برای اولین بار مواد غذایی باید پیشنهاد شوند؟

در سن ۶ ماهگی، سیستم هضمی، توانایی بلعی و كنترل زبان فرزند شما به‌ اندازه كافی توانمند شده‌اند تا بتوانند بعضی مواد غذایی جامد را مصرف كنند. همچنین باید توجه داشته باشید كه فرزند شما به مواد غذایی كه مصرف می‌كنید نگاه می‌‌كند و خواستار گرفتن و در دهان كردن می‌باشند. این‌ها نشان دهنده‌ی آمادگی فرزند شما برای مصرف غذاهای جامد هستند.

2- چه غذاهایی برای اولین بار باید مصرف شوند؟

غلات بر پایه‌ی برنج غذاهای مناسبی برای شروع هستند. مطمئن شوید كه غلات مصرفی فرزندتان با آهن غنی شده باشد، زیرا كه در حدود سن ۶ ماهگی ذخایر آهن فرزند شما رو به كاهش می‌رود. زمانی که غلات برنجی مورد تحمل و قبول فرزندتان قرار گرفت، سبزیجات و میوه را نیز می‌‌توان اضافه كرد. سبزیجاتی مثل سیب ‌زمینی، كدو تنبل، هویج و كدو سبز و میوه‌هایی مانند سیب و گلابی آب‌پز برای اولین بار گزینه‌های خوبی هستند. غذاهای جدید را یكی ‌یكی اضافه كنید و به ‌مدت ۲ روز تا تلاش بعدی برای ارائه غذای جدید صبر كنید.

گوشت و مرغ را می‌توانید در حدود ۷ ماهگی به کودکان بدهید. غلات بر پایه جو دوسر و گندم همچنین برنج، ماکارانی و نان تست را از ۷ تا ۸ ماهگی ‌و تخم مرغ آب‌پز را از ۱۰ تا ۱۱ ماهگی به کودک بدهید.

اغلب توصیه می‌شود کودکانی که سابقه‌ی خانوادگی آلرژی دارند، غذاهایی آلرژی‌زا  مانند تخم مرغ، بادام زمینی، مغزها، گندم، شیر و ماهی را دیرتر شروع کنند. اگر در خانواده‌ی شما یک آلرژی شناخته شده وجود دارد قبل از ارائه‌ی ماده غذایی جامد با پزشک خود مشاوره کنید.

3- نوزادان چه زمانی می‌توانند لبنیات مصرف کنند؟

لبنیات همچون شیر، پنیر و ماست شامل حداقل ۱۰ ماده مغذی ضروری است که برای رشد و نمو فرزند شما اهمیت دارد. این مواد شامل ویتامین  A، ویتامین  B12، ریبوفلاوین، کلسیم، کربوهیدرات، منیزیم، فسفر، پروتئین، پتاسیم و روی است. لبنیات معمولاً به‌عنوان یک قسمت عمده در رژیم غذایی مورد نیاز برای رشد کودک است.

شیر را در مقادیر کم در حدود ۸ ماهگی می‌توان به کودک داد. شیر را نباید جایگزین شیر مادر یا فرمولای شیرخوار به‌عنوان نوشیدنی اصلی کرد. ولی شما می‌توانید آن را در غلات بریزید یا آن را به فرنی تبدیل کنید.

صبر کنید تا فرزندتان به ۱۲ ماهگی برسد سپس شیر را به‌عنوان یک نوشیدنی به او ارائه کنید. شیر پاستوریزه احتیاجی به جوشاندن قبل از ارائه به کودک ندارد. متخصصان شیر کم‌چرب را برای کودکان زیر دو سال مناسب نمی‌داند. برای کودکان زیر دو سال، چربی شیر یکی از منابع عمده‌ی انرژی، ویتامین‌های خاص و انواع چربی است. اهمیت محتوای چربی شیر با افزایش رشد کودک کمتر می‌شود، زیرا مواد غذایی دیگر که شامل این مواد باشند در رژیم غذاییشان وجود دارد.

هنگامی ‌که کودک شما حدود ۸ ماهه است، توصیه می‌شود از ماست و پنیر نیز استفاده کند. پنیر را می‌توانید به صورت رنده شده با سبزیجات در سس پنیر همراه با گوشت استفاده کنید. می‌توانید این غذا را به ‌عنوان یک میان وعده‌ی تغذیه‌ای عالی، زمانی ‌که فرزند شما قادر به مصرف مواد غذایی با دست است به او ارائه کنید.

4- بافت ماده‌ی غذایی باید چگونه باشد؟

از آنجایی که فرزند شما بزرگ‌تر می‌شود، مواد غذایی باید کمتر مخلوط و له شوند تا فرزند شما جویدن را بیاموزد. در ابتدا، مواد غذایی باید پوره یا به‌خوبی له شده باشند. در حدود سن ۷ تا ۸ ماهگی، فرزند شما باید آماده‌ی مصرف غذاهای له شده با توده‌ی کوچک و نرم باشد. وقتی فرزند شما توانایی گرفتن کامل اجسام را در دست خود را یاد گرفت، از آن زمان می‌توانید غذاهای انگشتی را به فرزند خود ارائه دهید. در سن ۱۲ ماهگی فرزند شما باید قادر به مصرف غذاهای خورد شده (ریز و کمی‌درشت) را داشته باشد. برای جلوگیری از خفگی، از تکه‌های سخت کوچک مواد غذایی مثل مغزها و سبزیجات نپخته خودداری کنید و همیشه کودک خود را در هنگام مصرف مواد غذایی مشاهده کنید.

5- آیا کودک می‌تواند غذای چرب بخورد؟

غذاهای چرب در کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود. شیرخواران و کودکان کم‌سن به سرعت رشد می‌کنند. نوزادان و کودکان کم سن و سال بسیار سریع رشد می‌کنند و برای به دست‌آوردن انرژی به منابع چربی شیر کامل، پنیر، ماست و غذاهایی مانند تخم‌مرغ و گوشت احتیاج دارند. همچنین کودکان کم سن و سال به‌منظور تأمین اسیدهای چرب ضروری برای رشد مغزی سالم به بعضی از چربی‌ها در رژیم غذایی‌شان نیاز دارند.

6- آیا می‌توان به نوزاد آبِ میوه داد؟

ضرورتی ندارد که آب‌میوه‌ها در رژیم غذایی نوزادان باشد. مواد مغذی از میوه‌های تازه‌ای که فیبر را به رژیم غذایی اضافه ‌می‌کنند، بهتر به ‌دست ‌آیند. آب‌میوه‌هایی که شکر بالایی دارند می‌توانند در پوسیدگی دندان دخیل باشند و در مقادیر بالا حتی می‌توانند باعث اسهال شوند.

7- عدم تحمل لاکتوز در نوزادان چگونه است؟

عدم تحمل لاکتوز به طور نادر در نوزادان دیده می‌شود. شیر مادر در حقیقت میزان بالایی لاکتوز (بیشتر از شیر گاو) دارد. عدم تحمل لاکتوز می‌تواند بعد از یک بیماری شدید معده‌ای (عفونت روده‌ای-معده‌ای) ایجاد شود اما بعد از این‌که فرزند شما دوباره بهبود یافت محصولات لبنی باید به‌تدریج اضافه شوند.
اکثر کودکان مبتلا به عدم تحمل لاکتوز حداقل قادر به مصرف بعضی از محصولات لبنی هستند. ماست دارای باکتری‌های طبیعی است که به هضم لاکتوز کمک می‌کند. پنیر که عملاً هیچ لاکتوزی ندارد، ممکن است همراه وعده‌های غذایی تحمل شود.

حالا که از وزن گیری جنین و نوزاد اطلاع پیدا کردید، وقت آن رسیده که با جدول رشد آنها نیز آشنا شوید.

جدول قد و وزن نوزاد؛ رشد کودک از نوزادی تا کودک نوپا

جدول قد و وزن نوزاد، معیار خوبی برای اندازه‌گیری رشد آنهاست. این جدول کمک می‌کند تا بدانید آیا نوزاد یا کودک شما به اندازه‌ی کافی رشد کرده یا نه؟

جدول قد و وزن برای دختران

جدول قد و وزن مناسب برای پسران

مقاله را با دقت فراوان بخوانید. اگر همچنان سوالاتی درباره وزن گیری نوزاد و جنین دارید که در این مقاله جواب داده نشده‌اند، می‌توانید در قسمت نظرات آنها را بپرسید. کارشناس ما در اسرع وقت به آنها پاسخ خواهد داد. به یاد داشته باشید جدول قد و وزن نوزادان برای بررسی وضعیت فرزندتان بسیار اهمیت دارد پس مراقب آن باشید.

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.