چه چیزهایی سوخت و ساز بدن را کند می کند؟

متابولیسم ( سوخت و ساز ) کلمه ای است که از آن برای توضیح مقدار انرژی مصرفی بدن استفاده می کنیم. افزایش سوخت و ساز برای کاهش وزن و تثبیت آن مناسب است چون بدان معنا است که بدنتان انرژی بیشتری مصرف و چربی کمتری را ذخیره می کند.
افزایش یا کاهش سرعت سوخت و ساز معمولا طی یک دوره اتفاق می افتد و می تواند شامل عوامل مختلفی باشد.
سوخت و ساز را می توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد: میزان متابولیسم پایه ( BMR )، تاثیر گرمازایی غذا ( TEF ) و فعالیت بدنی.

میزان متابولیسم پایه یا BMR جزء اصلی سوخت و ساز بدن است و شامل 50 تا 70 درصد کل انرژی مصرفی برای سوخت و ساز است. میزان متابولیسم پایه عبارت است در جریان نگه داشتن عملکرد ارگان های بدن، ضربان قلب، حرکت دیافراگم و غیره. این مقدار انرژی پایه، برای زنده نگه داشتنمان مورد نیاز است. با گذشت زمان، میزان متابولیسم پایه ممکن است افزایش یا کاهش پیدا کند.

تاثیر گرمازایی غذا یا TEF تنها 5 تا 10 درصد کل انرژی مورد استفاده برای سوخت و ساز بدن است. این مقدار انرژی مورد نیاز، برای سیستم گوارش است تا بتواند غذاها را بشکند و مواد مغذی شان را جذب کند.

برخی غذاها ممکن است تاثیر گرمازایی بیشتری نسبت به دیگر غذاها داشته باشند اما تاثیر نسبی کلی باز هم کم است چون چون TEF کسر کوچکی از کل انرژی مصرفی مان است. فعالیت بدنی در کل انرژی مصرفی ما مشارکت دارد و این مقدار می تواند متفاوت باشد اما معمولا حدود 20 تا 30 درصد است.

تلاش ها برای کاهش وزن، معمولا روی افزایش مقدار انرژی سوزانده شده از طریق فعالیت های بدنی تمرکز دارد چون چیزی است که می توانیم به شدت آن را افزایش دهیم. فعالیت بدنی می تواند روی حجم عضلانی نیز تاثیر بگذارد که آن هم مستقیما روی میزان متابولیسم پایه تاثیر می گذارد.
در ادامه مواردی را به شما معرفی می کنیم که می توانند باعث کندی سوخت و ساز شوند. با این حال نحوه تاثیر گرفتن نرخ سوخت و ساز می تواند به افراد نیز بستگی داشته باشد.

سن

یکی از عوامل اصلی سهیم در نرخ سوخت و ساز بدن، سن است. در کودکان و نوجوانان، نرخ سوخت و ساز بسیار بالا است چون بدن هنوز در حال رشد کردن است. بدن از انرژی بسیاری برای ساخت سلول های جدید و ترمیم سلول های آسیب دیده استفاده می کند.

” با افزایش سن یک فرد و بالغ شدنش، نرخ سوخت و ساز نیز کاهش پیدا می کند. ”

با گذشت هر دهه، مقداری از عمر سوخت و ساز کندتر می شود. در بیشتر تخمین ها گفته می شود میزان متابولیسم پایه بدن با گذشت هر دهه از 20 تا 40 سالگی یک تا دو درصد کاهش پیدا می کند و بعد از 40 سالگی ممکن است به بیش از 10 درصد برسد.
با اینکه کاهش سوخت و ساز با افزایش سن به نظر اجتناب ناپذیر می آید اما می توانید تاثیر کند شدن سن بر سوخت و ساز را با ورزش کاهش دهید.

با بالا رفتن سن، میزان ورزش به صورت طبیعی کمتر می شود و این موضوع می تواند در کند شدن سوخت و ساز سهیم باشد.
بر اساس تحقیقی در سال 2001 افراد میان سالی که میزان فعالیت بدنی شان همانند جوان ترها بود، سوخت و ساز پایه یکسانی نیز با آنها داشتند.
بنابراین کاهش سرعت سوخت و ساز مربوط به سن، در افراد بالغی که مقدار ورزش خود را در حد بالایی تثبیت کرده اند تاثیر ندارد.کلید اجتناب از کند شدن سوخت و ساز، بستگی به بالا نگه داشتن سطح ورزش در طول افزایش سن است.

کاهش کالری

برای کاهش وزن ممکن است دنبال کردن یک برنامه غذایی کم کالری توصیه شود. اما با کاهش میزان کالری دریافتی، چیزی که ممکن است اتفاق بیفتد کاهش متابولیسم پایه است. وقتی به شدت میزان کالری دریافتی خود را کم می کنید، بدن نیز تنظیمات سوخت و سازش را روی کند قرار می دهد.

یک تحقیق در سال 2009 اطلاعات افرادی که یکی از چهار برنامه غذایی را در طول شش ماه رعایت کرده بود، مورد بررسی قرار داد: 25 درصد کاهش کالری، 12.5 درصد کاهش کالری به علاوه 12.5 درصد افزایش ورزش، یک برنامه غذایی کم کالری یا یک برنامه غذایی معمولی.
گروه های کم کالری و کاهش 25 درصد کالری بعد از شش ماه، کاهش وزن داشتند اما مقدار متابولیسم پایه شان کندتر شده بود.
گروهی که ترکیبی از کاهش کالری و افزایش ورزش را داشت نیز بعد از شش ماه وزن کم کرد اما آنها دچار کند شدن میزان متابولیسم پایه نشدند.

محققان این مطالعه به نتیجه رسیدند، کاهش میزان کالری مصرفی بدون ورزش می تواند منجر به کند شدن میزان متابولیسم پایه شود اما ورزش می تواند محافظ سوخت و ساز در برابر این تاثیر باشد. وقتی یک فرد به شدت میزان کالری دریافتی خود را محدود می کند، مسلما میزان متابولیسم پایه اش را نیز کند خواهد کرد.
وقتی همین فرد به برنامه غذایی عادی بازمی گردد، ممکن است دچار افزایش وزن شود چون سطح متابولیسم پایه کاهش پیدا کرده است.

حجم بدنی کوچک تر

سایز کوچک بدن به معنای کند شدن نرخ سوخت و ساز است. شاید به نظر درست نیاید اما وقتی یک فرد به سمت کاهش وزن می رود، میزان سوخت و ساز بدن نیز کند می شود.

به این صورت به مسئله نگاه کنید: بدنی کوچک نسبت به بدنی بزرگ انرژی کمتری برای عملکرد خود نیاز دارد.
به همین دلیل است که در طول کاهش وزن، افزایش فعالیت بدنی و ورزش اهمیت پیدا می کند و توجه نکردن به همین مسئله است که متوقف شدن کاهش وزن را به همراه دارد.

ژنتیک و هورمون ها

ساختار ژنتیک از دیگر مواردی است که تاثیر عمده ای روی سرعت سوخت وساز بدن دارد. ژن ها تاثیر گسترده ای روی نرخ سوخت و ساز دارند. ساختار ژنتیک برخی از افراد، ممکن است طوری باشد که به صورت طبیعی نرخ سوخت و ساز بالاتری داشته باشند و شاید هم برعکس.
تحقیقات همچنان در حال پرده برداری از این است که چگونه ژنتیک می تواند روی سوخت و ساز و سلامت کلی بدن تاثیر بگذارد.ما نمی توانیم ژنتیک خود را تغییر دهیم، بنابراین بیشتر متخصصان وقت زیادی صرف این قسمت نمی کنند و از آن می گذرند. با این حال آنها در این مقدار نقش دارند، فقط کاملا روشن نیست که این نقش تا چه حد است و چه مقدار روی نرخ سوخت و ساز تاثیر دارد.
سطح هورمون ها نیز می تواند روی مقدار سوخت و ساز بدن تاثیر بگذارد، هورمون های خاصی مانند کورتیزول می توانند ذخایر چربی را افزایش دهند و روی نرخ متابولیسم تاثیر بگذارند.
سطح تیروئید نیز می تواند روی سوخت و ساز تاثیر بگذارد و اگر خیلی بالا یا پایین باشد، ممکن است تغییراتی در سوخت و ساز رخ دهد.
با بالا رفتن سن، سطح هورمون ها در بدن ممکن است تغییر کند. این یکی از دلایلی است که میزان سوخت و ساز، با بالا رفتن سن تغییر می کند.

چگونه سوخت و ساز را با کمک ورزش افزایش دهیم؟

نمی توانیم ژنتیک خود را تغییر دهیم اما کارهایی هست که می توانیم برای مقابله با کندی سوخت و ساز انجام دهیم.

بالا نگه داشتن سطح ورزش می تواند در برابر کاهش میزان متابولیسم پایه مربوط به سن محافظتمان کند و با سوزاندن کالری، کند شدن سوخت و ساز را جبران کند. افزایش حجم عضلانی با تمرینات قدرتی نیز می تواند تاثیری مثبت روی تقویت سوخت و ساز داشته باشد.
با این حال، مراقب ادعاهایی که می گویند افزایش حجم عضلانی به شدت روی سوخت و ساز تاثیر می گذارند باشید. براساس برخی تحقیقات، افزایش 1.5 تا 2.5 کیلویی حجم عضلانی می تواند تنها تا 50 کالری در روز روی میزان متابولیسم پایه بدن تاثیر بگذارد.
ورزش تاثیرهای مثبت فراوانی روی بدن دارد و نحوه تاثیر ورزش در مقابله با کندی سوخت و ساز، بر اثر بالا رفتن سن همچنان مورد تحقیق است.
با این حال افزایش حجم عضلانی نمی تواند به خودی خود باعث بالا رفتن شدید سوخت و ساز شود، افزایش حجم عضلانی به دلایل دیگر مرتبط با سلامت اهمیت دارد.

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.