درمان ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس با تغذیه و تغییر سبک زندگی

اگرچه تا کنون برای درمان ام اس راه قطعی و اثبات شده‌ای پیدا نشده است، اما پیشرفت‌های زیادی در توسعه داروهای جدید، رعایت رژیم‌های غذایی اصولی و انواع فیزیوتراپی‌ها برای بهبود روند بیماری و درمان آن صورت گرفته است. با این وجود، تحقیقات برای ایجاد درمان‌های جدید و اصلاح کننده این بیماری مربوط به سیستم عصبی مرکزی ادامه دارد. ما در این مقاله به صورت مفصل درباره انواع روش‌های درمانی ام اس، اثر تغذیه بر درمان یا پیشگیری از ام اس و غذاهای مفید و مضر برای بیماران مبتلا به این عارضه پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

برای درمان ام اس چه کنیم؟

مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری عصبی خودایمنی است که با التهاب و از بین رفتن غلاف میلین سیستم عصبی مرکزی و محیطی همراه است. معمولا کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزولون خوراکی و متیل پردنیزولون وریدی برای کاهش التهاب عصبی تجویز می‌شوند. عوارض جانبی این داروها ممکن است شامل بی‌خوابی، افزایش فشار خون، افزایش سطح گلوکز خون، نوسانات خلقی و احتباس مایعات باشد. برای ام اس عودکننده چندین درمان اصلاح کننده دیگر نیز وجود دارد، اما باید توجه نمود که بسیاری از درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری ام اس خطرات سلامتی قابل توجهی دارند. انتخاب درمان مناسب بستگی به عوامل زیادی، از جمله مدت و شدت بیماری، اثربخشی درمان‌های قبلی، سایر مسائل بهداشتی، هزینه و شرایط فرزندآوری دارد.

انواع رو‌ش‌های درمان ام اس کدام است؟

گزینه‌های درمانی برای ام اس عود کننده و فروکش کننده، شامل داروهای تزریقی و خوراکی، فیزیوتراپی، تغییر سبک زندگی و رعایت رژیم غذایی سالم است. درمان‌های تزریقی عبارتند از:

داروهای اینترفرون بتا

این داروها از رایج‌ترین داروهایی هستند که برای درمان ام اس تجویز می‌شوند و می‌توانند دفعات و شدت عود بیماری را کاهش دهند. عوارض جانبی اینترفرون‌ها ممکن است شامل علائم شبه آنفولانزا باشد. آسیب کبدی یکی از عوارض جانبی احتمالی استفاده از اینترفرون است. افرادی که اینترفرون مصرف می‌کنند، ممکن است آنتی بادی‌های خنثی کننده‌ای تولید کنند که می‌تواند اثربخشی دارو را کاهش دهد.

گلاتیرامر استات (کوپاکسون، گلاتوپا)

این دارو در جلوگیری از حمله سیستم ایمنی بدن به میلین نقش دارد. سایر درمان‌های تزریقی عبارتند از:

• اکرووس اوکرلیزوماب
• ناتالیزوماب (تیسابری)
• آلمتوزوماب (کامپات، لمترادا)

درمان‌های خوراکی ام اس عبارتند از:

فینگولیمود (گیلنیا)

این داروی خوراکی میزان عود را به یک بار در روز کاهش می‌دهد. ضربان قلب و فشار خون باید به مدت شش ساعت پس از مصرف اولین دوز کنترل شود، زیرا ممکن است منجر به کندی ضربان قلب گردد. سایر عوارض جانبی عبارتند از: عفونت‌های جدی نادر، سردرد، فشار خون بالا و تاری دید.

MS یک بیماری عصبی خودایمنی است که با التهاب و از بین رفتن غلاف میلین سیستم عصبی مرکزی و محیطی همراه است.

دی متیل فومارات (Tecfidera)

این داروی خوراکی می‌تواند دفعات عود را کاهش دهد. معمولا در ایران این دارو به عنوان خط دوم درمان توصیه می‌شود؛ یعنی برای بیمارانی که به نوعی به درمان با هرکدام از داروهای تزریقی قبلی پاسخ مناسبی نداده باشند، تجویز می‌شود. عوارض جانبی ممکن است شامل گرگرفتگی، ماکولار چشمی، اسهال، حالت تهوع و کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون باشد. این دارو به آزمایش منظم خون نیاز دارد.

دیروکسیمل فومارات (Vumerity)

این کپسول شبیه دی متیل فومارات است، اما معمولاً عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کند. برای درمان اشکال عودکننده ام اس تایید شده است.

تری فلونوماید (Aubagio)

این داروی خوراکی نیز می‌تواند تعداد دفعات عود بیماری را کاهش دهد. تری فلونوماید می‌تواند باعث آسیب کبدی، ریزش مو و سایر عوارض جانبی شود. مصرف این دارو در مردان و زنان با نقایص مادرزادی همراه است. بنابراین، هنگام مصرف این دارو و تا دو سال پس از آن، جهت پیشگیری از بارداری الزامی است. این دارو به آزمایش منظم خون نیاز دارد.

مایزنت سیپونیمود (MAYZENT)

این داروی خوراکی می‌تواند میزان عود را کاهش داده و به کند کردن پیشرفت ام اس کمک کند. همچنین برای ام اس پیشرونده ثانویه تایید شده است. عوارض جانبی احتمالی شامل عفونت‌های ویروسی، مشکلات کبدی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون، تغییر در ضربان قلب، سردرد و مشکلات بینایی است. سیپونیمود برای جنین در حال رشد مضر است، بنابراین زنانی که ممکن است باردار شوند، باید هنگام مصرف این دارو و تا 10 روز پس از قطع دارو از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنند. این دارو به آزمایش منظم خون نیاز دارد.

کلادریبین (Mavenclad)

این دارو به‌طورکلی به عنوان خط دوم درمان برای مبتلایان به ام اس عود کننده و ام اس پیشرونده ثانویه تجویز می‌شود. این دارو در دو دوره درمانی، طی یک دوره دو هفته‌ای و در طول دو سال تجویز می‌شود. عوارض جانبی شامل عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، سردرد، تومورها، عفونت‌های جدی و کاهش سطح گلبول‌های سفید خون است. افراد زیر نباید از این دارو استفاده کنند:

• زنان باردار یا شیرده
• افراد دارای عفونت‌های مزمن فعال یا سرطان

زنان باید در هنگام مصرف این دارو و تا شش ماه بعد، از بارداری پیشگیری کنند.

زنان مبتلا به ام اس، باید در هنگام مصرف کلادریبین تا شش ماه بعد، از بارداری پیشگیری کنند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می‌تواند در درمان بیماران مداخله کرده، برای بیماران قدرت عضلانی ایجاد کند و برخی از علائم ام اس را کاهش دهد. فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر، تمرینات کششی و تقویتی را به بیمار آموزش داده و در صورت لزوم می‌تواند به مدیریت ضعف پا و سایر مشکلات راه رفتن که اغلب با ام اس مرتبط است، کمک کند.

سایر داروها

ممکن است بیماران سفتی یا اسپاسم ماهیچه‌ای دردناک یا غیرقابل کنترل، به‌ویژه در پاها را تجربه کنند. شل کننده‌های عضلانی، مانند باکلوفن، تیزانیدین و سیکلوبنزاپرین در این مورد کمک کننده هستند. از سوی دیگر داروهای کاهش خستگی، مانند آمانتادین، مودافینیل و متیل فنیدات (ریتالین) و داروهای افزایش سرعت راه رفتن، مانند دافامپریدین ممکن است به بهبودی برخی افراد کمک کند. افرادی که سابقه تشنج یا اختلال عملکرد کلیه دارند، نباید از دافامپریدین استفاده کنند. همچنین ممکن است برای کاهش افسردگی، درد، اختلال عملکرد جنسی، بی‌خوابی و مشکلات کنترل مثانه یا روده که با ام اس مرتبط هستند نیز داروهایی تجویز شود.

تغییر سبک زندگی

مطالعات نشان داده‌اند تغییرات سبک زندگی مانند ترک سیگار و ورزش، می‌تواند به بهبود طیف وسیعی از علائم ام اس کمک کند. ورزش به‌ویژه می‌تواند علائمی مانند خستگی، درد، مشکلات تعادل و حرکت را بهبود بخشد. ترک سیگار نیز می‌تواند پیشرفت بیماری را کاهش دهد. داشتن یک رژیم غذایی سالم نیز راه خوبی برای کمک به مدیریت سلامت بسیاری از افراد مبتلا به ام اس است.

تغییر عادات غذایی

رژیم غذایی ممکن است به چندین روش بر ام اس تأثیر بگذارد:

• ایجاد و حفظ وزن سالم و کاهش خطر ناتوانی و فعالیت بیماری مرتبط با ام اس
• کاهش خطر بیماری‌های قلبی – عروقی، مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت
• تاثیر بر ترکیب میکروبیوم روده و سیستم ایمنی مرتبط با ام اس
• متابولیت‌های غذایی، مانند ویتامین‌ها، اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه که پروتئین‌ها را تشکیل می‌دهند، تأثیر مستقیمی بر سیستم ایمنی و مغز دارند.

اکثر متخصصان ام اس موافق که یک رژیم غذایی سالم، مکمل مهمی برای سلامت طولانی مدت سیستم عصبی است. برخی از توصیه‌های غذایی کلی که توسط پزشکان مورد توافق قرار گرفته‌اند، عبارتند از:

• تا حد امکان غذا در خانه آماده شود.
• روزانه از میوه‌ها و سبزیجات تازه و رنگارنگ استفاده شود.
• مصرف غلات کامل
• پرهیز از مصرف از غذاهای فرآوری شده و قندهای صنعتی

رژیم دکتر کرمانی تنها رژیمیه که حسرت هیچ غذایی رو به دلت نمی‌ذاره کافیـه همیـن الان تصمیم بگیری که می‌خـوای وزنت رو کم کنی و به اون اندامی که همیشه آرزوش رو داشتی برسی! از همین لحظه ما کنارتیم تا باهم به هدفت برسیم.

ثبت نام و دریافت رژیم مشاوره خرید رژیم

آیا با تغذیه صحیح می‌توان از ام اس پیشگیری کرد؟

در حال حاضر هیچ دستورالعمل رسمی رژیم غذایی برای افراد مبتلا به ام اس وجود ندارد، چرا که هیچ دو نفر مبتلا به ام اس این بیماری را یکسان تجربه نمی‌کنند. با این حال، دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است باعث این بیماری شود و تغذیه نیز می‌تواند بر آن تأثیر بگذارد. این واقعیت که ام اس در کشورهای غربی بیشتر از کشورهای در حال توسعه شایع است، یکی از سرنخ‌هایی است که رژیم غذایی ممکن است نقش کلیدی در پیشگیری از ام اس داشته باشد. رژیم غذایی ممکن است از راه‌های مختلفی به ام اس کمک کند، از جمله:

• جلوگیری یا کنترل پیشرفت آن
• کمک به مدیریت علائم آن
• کاهش عود شدن بیماری

در حالت ایده‌آل، یک رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری یا درمان ام اس باید دارای خصوصیات زیر باشد:

• سرشار از آنتی اکسیدان برای مبارزه با التهاب
• سرشار از فیبر برای کمک به حرکات روده
• کلسیم و ویتامین D کافی برای مبارزه با پوکی استخوان
• حاوی مقدار زیادی ویتامین و مواد معدنی برای مبارزه با خستگی و ارتقای سلامتی
• محدودیت غذاهای ملتهب کننده

برخی شواهد نشان می‌دهد که سایر الگوهای غذایی، از جمله رژیم‌های کتوژنیک، ممکن است به بهبود علائم در افراد مبتلا به ام اس کمک کند. با این حال، این تحقیقات ادامه دارد و دانشمندان باید نقش رژیم غذایی در ام اس را بیشتر بررسی کنند. شواهد فعلی نشان می‌دهد رژیم غذایی پارینه سنگی اصلاح شده و مصرف مکمل‌ها ممکن است به بهبود خستگی بیماران ام اس کمک کند. همچنین شواهدی وجود دارد مبنی بر این‌که احتمال کمبود برخی مواد مغذی، از جمله ویتامین‌های A، B12 و D3 در افراد مبتلا به ام اس بیشتر است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب، آنتی اکسیدان‌ها، ترکیبات گیاهی و ملاتونین ممکن است به بهبود علائم کمک کند.

آیا با تغذیه صحیح می‌توان ام اس را درمان کرد؟

رژیم‌های غذایی سرشار از چربی حیوانی یا چربی اشباع شده و چربی غیراشباع چندگانه یا اسیدهای چرب امگا 3 موجود در ماهی، خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، ام اس دارای توزیع جغرافیایی است که مطابق با کشورهای دارای رژیم غذایی پرکالری، پرچرب و پر کربوهیدرات است. نوع و مقدار چربی در رژیم غذایی بر شدت علائم در افرادی که قبلاً مبتلا به ام اس تشخیص داده شده‌اند، تأثیر می‌گذارد.

رژیم‌های غذایی سرشار از چربی، خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.

نقش چربی‌ها

اگرچه اثرات تعدیل کننده ایمنی اسیدهای چرب امگا 3 به خوبی ثابت شده است، اما مطالعات کمی در مورد ارزیابی اثر امگا 3 بر ام اس وجود دارد. نتایج بررسی‌های اخیر اثر چربی‌های چند غیر اشباع بر این بیماری، نشان‌دهنده کند شدن پیشرفت بیماری یا کاهش خطر عود بالینی نیست. علاوه بر نقش احتمالی امگا 3 در کاهش سطوح ترکیبات پیش التهابی، شواهدی نیز وجود دارد که اسیدهای چرب امگا 3 ممکن است سطوح متالوپروتئیناز ماتریکس (MMP) را کاهش دهند که تصور می‌شود نقش مهمی در مهاجرت سلول‌های التهابی به سیستم عصبی مرکزی دارند. مطالعات آزمایشی منتشر شده در مورد بررسی بیماران ام اس نشان داده است که مصرف 2 تا 7 گرم در روز امگا 3 به مدت سه تا شش ماه بی‌خطر است و تنها عوارض جانبی خفیفی از جمله علائم گوارشی، مانند آروغ، ناراحتی معده یا نفخ، و اسهال به دنبال دارد.

نقش ویتامین D

گزارش WHO در سال 2008 نشان داد که قرار گرفتن در معرض نور خورشید و استفاده از مکمل‌های ویتامین D بر درمان ام اس تأثیر مثبت می‌گذارد. مطالعات نشان داده‌اند بیماران مبتلا به ام اس با سطوح پایین ویتامین D در معرض افزایش خطر عود، ضایعات جدید و ناتوانی هستند. زنانی که مکمل‌های ویتامین D بیشتری مصرف می‌کنند احتمالا 40 درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به ام اس قرار دارند. محققان اخیرا دریافتند مصرف بیشتر شیر و ویتامین D توسط مادر با خطر کمتر ابتلای فرزندان به ام اس در ارتباط است، اما در یک مطالعه دیگر، هیچ ارتباطی بین مصرف ویتامین D در دوران نوجوانی و خطر ابتلا به MS یافت نشد.

نقش آنتی اکسیدان‌ها

MS با تضعیف سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی سلولی در سیستم عصبی مرکزی، حساسیت بیمار در برابر آسیب اکسیداتیو را افزایش می‌دهد. دو مطالعه اپیدمیولوژیک بزرگ ارتباط بین ویتامین‌های آنتی اکسیدانی C و E و کاروتنوئیدهای رژیم غذایی و خطر ابتلا به ام اس را بررسی کردند. یک مطالعه نشان داد با افزایش مصرف ویتامین C خطر ام اس کاهش می‌یابد، در حالی که مطالعه دیگر هیچ خطری را نشان نداد. هیچ یک از این مطالعات ارتباطی با مصرف ویتامین E و خطر ابتلا به MS پیدا نکردند.

نقش گلوتن

ارتباط احتمالی بین وجود آنتی بادی‌های موثر در عدم تحمل گلوتن و بروز ام اس از دهه 1960 مورد بحث قرار گرفته است. برخی مطالعات می‌گویند شیوع عدم تحمل گلوتن در میان بیماران ام اس بیشتر از افراد سالم است. آزمایش آنتی بادی و مشاوره برای رژیم درمانی در مورد کسانی که نتیجه آزمایش‌شان مثبت است، توصیه می‌شود.

در هر صورت، ارزیابی این‌که آیا رژیم غذایی برای بیماران ام اس مفید است یا خیر، به دلیل ماهیت غیرقابل پیش‌بینی عود و پیشرفت طولانی مدت بیماری دشوار است. اما طبق نظر انجمن ملی مولتی‌پل اسکلروزیس، مدیریت وزن در درمان ام اس بسیار مهم است، زیرا پرخوری می‌تواند خستگی را افزایش دهد، بر مفاصل فشار وارد کند و بر قلب و ریه‌ها فشار وارد نموده و خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند بیماری عروق کرونر قلب، دیابت و فشار خون را افزایش دهد. این موضوعات روند بیماری را پیچیده‌تر می‌کند.

شیوع عدم تحمل گلوتن در میان بیماران ام اس بیشتر از افراد سالم است.

تاثیر تغذیه

عوامل ژنتیکی ممکن است برخی افراد را مستعد ابتلا به این بیماری کند، اما تحقیقات نشان می‌دهد مهاجرت از یک منطقه جغرافیایی به منطقه دیگر ممکن است خطر ابتلا به ام اس را در فرد تغییر دهد. این موضوع نشان می‌دهد عوامل محیطی مانند رژیم غذایی بومی در این امر دخیل هستند. در حال حاضر، درمان ام اس با رژیم غذایی خاصی توصیه نشده است، اما گزارش شده که 70 درصد بیماران ام اس، درمان‌های غذایی و دارویی مکمل و جایگزین را اغلب بدون اطلاع پزشک خود امتحان می‌کنند. رژیم غذایی می‌تواند به یکی از این دو روش بر ام اس تأثیر بگذارد: غذاهایی که از پیشرفت بیماری جلوگیری نموده و آن‌هایی که به مدیریت علائم و کاهش عود بیماری کمک می‌کنند. رژیم درمانی به دلیل ماهیت فردی و دوره بیماری بسیار چالش برانگیز است.

غذاهای مفید برای افراد مبتلا به ام اس

بر اساس تحقیقات فعلی رژیم غذایی مناسب برای ام اس باید بتواند به بیماران کمک کند تا علائم خود را مدیریت کنند. در ادامه لیستی از غذاهایی که باید در یک رژیم غذایی مناسب برای درمان ام اس گنجانده شود، آورده شده است:

• میوه‌ها و سبزیجات تازه
• غلات کامل
• آجیل و مغزها
• ماهی به‌خصوص ماهی تازه و چرب، مانند ماهی آزاد و ماهی خال مخالی، زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 و ویتامین D هستند.
• گوشت‌های تازه، مانند گوشت گاو، مرغ، بره و غیره (به‌ویژه جگر گاو که سرشار از ویتامین D و بیوتین است)
• تخم‌مرغ
• محصولات لبنی، مانند شیر، پنیر، ماست و کره (برای برخی بیماران مضر است)
• چربی‌های سالم، مانند روغن زیتون، بذر کتان، نارگیل و آووکادو
• غذاهای غنی از پروبیوتیک، مانند ماست، کفیر، کلم ترش و کیمچی
• نوشیدنی‌ها، مانند آب و دمنوش‌های گیاهی
• همه گیاهان و ادویه‌های تازه

به‌طور خلاصه، دستورالعمل یک رژیم غذایی مناسب برای ام اس مشابه یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و متعادل است. با این حال، بر مصرف غذاها و غلات گیاهی بیشتر تاکید دارد، چرا که غذاهای گیاهی و غلات دارای فیبر، ویتامین، مواد معدنی و مایعات بیشتری هستند که می‌تواند به بهبود علائم ام اس مانند یبوست، خستگی و اختلال عملکرد مثانه کمک کند.

میوه‌ها و سبزیجات تازه از جمله مواد غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به ام اس است.

غذاهای مضر برای افراد مبتلا به ام اس

برخی از گروه‌های غذایی وجود دارند که لازم است برای کمک به مدیریت علائم ام اس محدود شوند و عبارتند از:

• گوشت‌های فرآوری شده، مانند سوسیس، بیکن، گوشت‌های کنسرو شده، نمک سود، دودی یا پخته
• کربوهیدرات‌های تصفیه شده، مانند نان سفید، ماکارونی، بیسکویت و آرد تورتیلا
• غذاهای سرخ شده، مانند سیب زمینی سرخ کرده، مرغ سرخ شده و دونات
• غذاهای فرآوری شده، مانند فست فودها، چیپس سیب زمینی و غذاهای راحت و منجمد
• چربی‌های ترانس، مانند مارگارین، روغن‌های ترد کننده شیرینی و روغن‌های گیاهی هیدروژنه
• نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر، مانند نوشیدنی‌های انرژی‌زا و ورزشی، نوشابه و چای شیرین
• الکل
• مبتلایان به سلیاک باید از تمام غذاهای حاوی گلوتن، مانند غذاهای حاوی گندم، جو و چاودار اجتناب کنند.

با این‌که هر فرد مبتلا به ام اس تجربه منحصر به فرد و غیرقابل پیش بینی خود را دارد و تقریبا هیچ دستورالعمل رسمی دارویی یا رژیم غذایی هم برای درمان ام اس وجود ندارد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ایجاد برخی تغییرات در رژیم غذایی به همراه مصرف دقیق داروها ممکن است به کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کند. ما در این مقاله به بررسی روش‌های درمانی ام اس، اثرات تغذیه بر پیشگیری و درمان احتمالی این بیماری و انواع غذاهای مفید و مضر برای افراد مبتلا به ام اس پرداخته‌ایم. خوشحال می‌شویم با سوالات و نظرات ارزشمندتان ما را همراهی کنید.

منبع: ++++

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.