معرفی انواع قرص چربی خون: راهنمای جامع برای انتخاب و مصرف

چربی خون یا لیپیدهای خون اصطلاحی است که برای تمام مواد چرب موجود در خون از جمله کلسترول و تری گلیسیرید استفاده می‌شود. مدیریت سطح چربی خون یک جنبه حیاتی برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی است. به همین دلیل داروهای چربی خون که معمولاً با عنوان قرص چربی خون شناخته می‌شوند، نقش مهمی در مدیریت بیماری‌های قلب و عروق دارند. این داروها به کاهش خطر حملات قلبی، سکته مغزی و سایر عوارض مرتبط با سطح کلسترول بالا کمک می‌کنند. البته باید توجه داشت که مصرف این داروها با تجویز پزشک متخصص قلب و عروق یا در مواردی دکتر داخلی و متخصص عمومی صورت می‌گیرد. در این مقاله به معرفی داروها و قرص های چربی خون خواهیم پرداخت. تا انتها با ما همراه باشید.

چربی خون چیست؟

پیش از آنکه به سراغ معرفی قرص چربی خون برویم، ابتدا چربی خون را باید برای شما تعریف کنیم. چربی خون یا هیپرلیپیدمی سطح بالایی از لیپیدها مانند کلسترول و تری گلیسیرید است که در خون شما وجود دارد.

بدن انسان به دریافت چربی از مواد غذایی نیاز دارد چراکه یک منبع اصلی برای تامین انرژی محسوب می‌شود. به‌ علاوه چربی به جذب برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن انسان کمک می‌کند؛ اما مصرف زیاد غذاهایی که حاوی چربی‌های اشباع هستند می‌تواند به بالا بردن سطح کلسترول در خون منجر شود. پزشکان این بیماری را با تصلب شرایین (سخت‌شدن شریان‌ها) و سایر بیماری‌های جدی مانند حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری شریان‌های محیطی مرتبط می‌دانند.

علائم چربی خون بالا کدام است؟

چربی خون بالا معمولا تا زمانی‌که به سطوح بحرانی نرسد، تشخیص داده نمی‌شود. این بیماری منجر به تعدادی از بیماری‌های مزمن می‌شود، که علائمی مشابه یکدیگر دارند. اولین علائم چربی خون عبارت‌اند از:

• تنگی نفس
• درد در قفسه سینه
• تورم به خصوص در دست‌ها و پاها
• مشکلات پوستی یا تغییر رنگ پوست
• فشار خون بالا و …

انواع قرص چربی خون کدامند؟

انواع قرص چربی خون عبارتند از:

1- استاتین‌ها

2- رزین‌

3- مهار کننده‌های جذب کلسترول

4- فیبرات ها

5- اسیدهای چرب امگا 3

6- نیاسین

1- استاتین

استاتین‌ها گروهی از داروها هستند که با مهار آنزیمHMG-CoA reductase ، تولید کلسترول را در کبد کاهش می‌دهند. نمونه‌هایی از استاتین‌ها عبارت است از:

• آتورواستاتین (لیپیتور)
• فلوواستاتین (لسکول)
• لوواستاتین (آلتوپروف و میواکور)
• پیتاواستاتین (لیوالو)
• پراواستاتین (پراواچول)
• کلسیم روزوواستاتین (کرستور)
• سیمواستاتین (زوکور)

نکته: در صورت ابتلا به بیماری‌های کبدی و یا بارداری استاتین مصرف نکنید. هنگام مصرف این دارو باید از نوشیدن آب گریپ فروت خودداری کنید.

نحوه عملکرد استاتین ها در بدن

استاتین‌ها باعث کاهش تولید کلسترول در کبد می‌شوند و به حذف کلسترول اضافی از رگ‌های خونی کمک می‌کنند؛ از این جهت قرص ضد چربی خون محسوب می‌شود .با این که استاتین‌ها در کاهش سطح کلسترول LDL بسیار موثر هستند، اما فقط به مقدار کمی می‌توانند سطح کلسترول HDL را بهبود بخشند.

عوارض جانبی استاتین‌ها

• یبوست
• اسهال
• سرگیجه
• سر درد
• نفخ
• ناراحتی معده
• درد عضلانی

برای بهره بردن از دیگر مزایای درمانی استاتین‌ها، این داروها گاها همراه با برخی از داروهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها شامل موارد ذکر شده در زیر است:

• لوواستاتین با نیاسین (ادویسور)
• سیمواستاتین با ازتیمیب (ویتورین)
• آتورواستاتین با آملودیپین (کادوت)

نکته: مادران باردار یا شیرده یا افراد مبتلا به بیماری کبدی، نباید ویتورن یا ادویسور را مصرف کنند.

عوارض جانبی این داروها شامل موارد زیر است:

• سر درد
• ناراحتی معده
• گر گرفتگی صورت و گردن (قرمزی)
• تپش قلب
• تعریق
• لرز

2- رزین‌

رزین‌ که به عنوان “داروهای اتصال دهنده صفرا” نیز شناخته می‌شوند، گروهی از داروها هستند که برای کاهش سطح کلسترول بد در خون استفاده می‌شوند. این داروها با اتصال به اسیدهای صفراوی در روده، از جذب آنها به جریان خون جلوگیری می‌کنند.

نحوه عملکرد رزین

رزین‌ها برای دفع کلسترول LDL به بدن کمک می‌کنند. کبد، از کلسترول برای تولید صفرا استفاده می‌کند. صفرا ماده‌ای است که در فرایند هضم غذا به کار می‌آید و پس از تولید در کبد، در کیسه صفرا ذخیره و در زمان نیاز، برای هضم غذا به روده ریخته می‌شود. رزین‌ها به صفرا متصل و مانع جذب صفرا از طریق روده می‌شوند. در نتیجه کلسترول به ‌شکل صفرا از بدن دفع می‌شود و بدن نیاز به ساخت مجدد صفرا خواهد داشت و برای این فرایند به کلسترول بیشتری نیاز پیدا خواهد کرد.

به بیان دیگر، هرچه مقدار صفرای تولید شده در بدن بیشتر شود، بدن از کلسترول بیشتری استفاده می‌کند و این روند، میزان کلسترول را در جریان خون کاهش می‌دهد.

• کلستیرامین (پریوالیت، لوکولست، کوئستارن)
• کلسولام (ولکول)
• کلستیپول (کلستید)

افرادی که مشکلات کبدی یا کیسه صفرا دارند، نباید از این داروها استفاده کنند.

عوارض جانبی رزین

مصرف این داروها ممکن است عوارض جانبی زیر را در پی داشته باشد:

• یبوست
• نفخ
• سوزش سر دل
• سوء هاضمه
• حالت تهوع

3- مهار کننده‌های جذب کلسترول

مهارکننده‌های جذب کلسترول، که به عنوان “Ezetimibe” نیز شناخته می‌شوند، گروهی از داروها هستند که با کاهش جذب کلسترول از روده، به طور خاص سطح کلسترول LDL (بد) را در خون پایین می‌آورند.

نحوه عملکرد مهارکننده های جذب کلسترول

مهارکننده‌‌های جذب کلسترول، از جذب کلسترول به روده جلوگیری و به کاهش LDL کمک می‌کنند. از این داروها برای کاهش چربی خون استفاده می‌شود .این داروها ممکن است اثر اندکی نیز در تقویت HDL داشته باشند. اولین داروی این دسته ازتیمایب (زیتیا) است که اولین ‌بار در سال ۲۰۰۲ تأیید شد. افراد مبتلا به نارسایی خفیف یا شدید کبدی نباید از این نوع داروها استفاده کنند.

عوارض جانبی مهارکننده های جذب کلسترول

مصرف این داروها ممکن است عوارض جانبی زیر را داشته باشد:

• دل درد
• خستگی مفرط
• اسهال
• سرگیجه
• درد مفاصل
• سر درد
• آب ریزش بینی
• عطسه

4- فیبرات‌ها

فیبرات‌ها گروهی از داروها هستند که با افزایش تولید صفرا و دفع کلسترول از بدن، به طور کلی سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید را کاهش و سطح HDL (خوب) را افزایش می‌دهند. نمونه‌هایی از فیبرات‌ها عبارت است از:

• کلوفیبرات (آترومید اس)
• گمفیبروزیل (لوپید)
• فنوفیبرات (آنتارا، لوفیبرا و تریگلاید)

نحوه عملکرد فیبرات ها

از فیبرات‌ها می‌توان به‌تنهایی یا در ترکیب با دیگر داروها و در قالب قرص، برای کم‌کردن چربی خون نیز استفاده کرد. فیبرات‌ها تری‌گلیسیرید خون را کم می‌کنند و تاحدودی کلسترول HDL را افزایش می دهند.  افراد مبتلا به مشکلات کلیوی، بیماری کیسه صفرا یا بیماری‌های کبدی، نباید از فیبرات‌ها استفاده کنند.

عوارض جانبی فیبرات‌ها

عوارض جانبی فیبرات‌ها شامل موارد زیر است:

• یبوست
• اسهال
• سرگیجه
• سر درد
• ناراحتی معده

5- اسید چرب امگا ۳ (روغن ماهی)

اسیدهای چرب امگا 3، نوعی چربی سالم هستند که به طور طبیعی در برخی از غذاها مانند ماهی‌های چرب، گردو و بذر کتان یافت می‌شوند. این چربی‌ها فواید سلامتی متعددی از جمله کاهش سطح چربی خون، به خصوص تری گلیسیرید، دارند.

نحوه عملکرد اسید چرب امگا 3

اسیدهای چرب امگا 3 از طریق چندین مکانیسم می‌توانند به کاهش سطح تری گلیسیرید خون کمک کنند:

• کاهش تولید تری گلیسیرید در کبد: امگا 3 می‌تواند با مهار برخی از آنزیم‌ها در کبد، تولید تری گلیسیرید را کاهش دهد.
• افزایش VLDL (کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم): امگا 3 می‌تواند به تبدیل تری گلیسیرید بهVLDL، نوعی چربی که از کبد به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌شود، کمک کند.
• کاهش تجزیه تری گلیسیرید: امگا 3 با کاهش فعالیت آنزیمی که تری گلیسیرید را به اسیدهای چرب آزاد تجزیه می‌کند، به کاهش سطح تری گلیسیرید در خون کمک می‌کند.

عوارض جانبی امگا 3

این دارو هم ممکن است عوارض جانبی زیر را به دنبال داشته باشند:

• آروغ زدن
• علائم شبیه به آنفولانزا
• ناراحتی معده
• بثورات پوستی
• افزایش خطر ابتلا به عفونت ها

6- نیاسین (اسید نیکوتینیک)

نیاسین، که به عنوان ویتامین B3 نیز شناخته می‌شود، یکی از ویتامین‌های ضروری B است که نقش‌های حیاتی در بدن ایفا می‌کند. علاوه بر فواید سلامتی متعدد، نیاسین به دلیل کاهش سطح چربی خون، به خصوص تری گلیسیرید و کلسترول LDL  (بد) شناخته شده است.

نمونه‌هایی از نیاسین تجویزی عبارتند از:

• نیاکور
• نیاسپان
• اسلو نیاسین

نحوه عملکرد نیاسین

این قرص چربی خون با افزایش HDL و کاهش میزان کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید، چربی خون را کاهش می‌دهد. در صورت استفاده از استاتین، نیاسین می‌تواند سطح HDL را تا حدود ۳۰درصد یا بیشتر افزایش دهد. می‌توان نیاسین را بدون نسخه پزشک نیز از داروخانه‌ها خرید؛ اما دوزهای بدون نسخه در درمان چربی خون و کلسترول بیش از حد، مؤثر نیستند.

عوارض جانبی نیاسین

به‌‌دلیل بروز عوارض جانبی، امروزه مصرف نیاسین فقط به کسانی تجویز و توصیه می‌شود که تحمل درمان با استاتین را ندارند.

افراد دیابتی و مبتلایان به زخم معده نباید از نیاسین استفاده کنند. این دارو ممکن است میزان قند خون را در دیابتی‌ها افزایش دهد. ممکن است. از دیگر عوارض جانبی نیاسین‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

• گر گرفتگی صورت و گردن
• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال
• یرقان (زردی چشم یا پوست)
• افزایش سطح آنزیم های کبد
• زخم معده
• خارش
• احساس سوزن سوزن شدن در پاها و ساق پاها

قرص چربی خون بر چه اساس تجویز می‌شود؟

داروهای چربی خون براساس سه عامل مهم تجویز می‌شوند:

1- نتیجه آزمایش چربی خون چیست؟

2- آیا بیمار به دیابت مبتلاست یا خیر؟

3- وضعیت عمومی بیمار از نظر ریسک ابتلا به بیماری‌های عروقی یا ASCVD چگونه است؟

اگر فردی یکی از این شرایط را داشته باشد، لازم است در خصوص مصرف داروی چربی خون با پزشک خود مشورت کند:

• سابقه بیماری قلبی، سکته قلبی یا مغزی یا بیماری شریان‌های محیطی
• داشتن LDL خون به میزان mg/dL۱۹۰ یا بیشتر
• بیماران دیابتی بین ۴۰ تا ۷۵ سال با مقدار ال‌دی‌ال برابر یا بیشتر ازmg/dL ۷۰
• افراد بین ۴۰ تا ۷۵ سال با خطر سکته قلبی زیاد

بهترین زمان مصرف قرص چربی خون چه زمانی است؟

بهترین زمان مصرف قرص چربی خون به نوع خاص دارو و دستورالعمل پزشک شما بستگی دارد. با این حال، به طور کلی، مصرف اکثر قرص‌های چربی خون یک بار در شب توصیه می‌شود.

دلایل این امر عبارتند از:

• سطح چربی خون در شب به طور طبیعی بالاتر است.
• مصرف دارو در شب به بدن شما اجازه می‌دهد تا دارو را در طول خواب به طور کامل جذب کنید.
• برخی از عوارض جانبی احتمالی قرص‌های چربی خون، مانند سوء هاضمه، در شب کمتر آزاردهنده هستند.

با این حال، در برخی موارد، پزشک شما ممکن است دستور دهد که قرص‌های چربی خون را در زمان دیگری از روز مصرف کنید.

تداخلات دارویی قرص چربی خون

داروهای چربی خون مانند هر داروی دیگری ممکن است با سایر داروها یا مکمل‌ها تداخل داشته باشد و عوارض جانبی زیر را ایجاد کند. این تداخلات عبارتند از:

تداخل با داروهای رقیق کننده خون

برخی از قرص‌های چربی خون، مانند جم فیبروزیل، ممکن است با اثرات داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین تداخل داشته باشند و خطر خونریزی را افزایش دهند.

تداخل با سایر داروهای کاهنده چربی خون

مصرف همزمان چندین داروی کاهنده چربی خون، به خصوص استاتین‌ها، می‌تواند خطر ابتلا به عوارض جانبی عضلانی را افزایش دهد. بنابراین، مهم است که قبل از شروع مصرف هر داروی جدید کاهنده چربی خون، با پزشک خود مشورت کنید.

تداخل با داروهای ضد بارداری خوراکی

مصرف برخی از قرص‌های چربی خون مانند آتورواستاتین، می‌توانند سطح هورمون‌های موجود در داروهای ضد بارداری خوراکی را افزایش داده و اثربخشی آنها را کاهش دهند.

اگر از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنید، قبل از مصرف قرص چربی خون، با پزشک خود مشورت کنید.

تداخل با داروهای ضد افسردگی

قرص چربی خون فلوواستاتین، می‌تواند با متابولیسم داروهای ضد افسردگی مانند سیتالوپرام تداخل داشته باشد و سطح آن را در خون افزایش دهد.

تداخل با گریپ فروت

گریپ فروت حاوی موادی است که می‌تواند با متابولیسم برخی از قرص‌های چربی خون، مانند آتورواستاتین، تداخل داشته باشد و سطح آنها را در خون افزایش دهد. این امر ممکن است منجر به افزایش عوارض جانبی این داروها شود. بنابراین، توصیه می‌شود که در هنگام مصرف قرص‌های چربی خون از مصرف گریپ فروت و آب آن خودداری کنید.

آنچه از مقاله قرص چربی خون آموختیم:

همانطور که خواندید افزایش سطح چربی خون، به خصوص کلسترول LDL (بد) و تری گلیسیرید، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی را به طور قابل توجهی افزایش دهد. عدم درمان خون با مشکلات زیادی همچون بیماری‌های قلبی- عروقی، مشکلات کلیوی و پانکراتیت همراه است. بنابراین توجه داشته باشید که طبق دستورالعمل پزشک، قرص چربی خون را در زمان مناسب مصرف کنید.  

سوالات متداول قرص چربی خون:

منابع:

www.webmd.com

www.heart.org/en

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.