دیابت یک بیماری مزمن است که در آن بدن نمی‌تواند قند خون را به درستی تنظیم کند. انواع مختلفی از دیابت (پیش دیابت، دیابت نوع 1، نوع 2، دیابت بارداری و …) وجود دارند که در صورت عدم کنترل در در درازمدت می‌تواند به بسیاری از اندام‌ها آسیب برساند. سالانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به دلیل عوارض دیابت جان خود را از دست می‌دهند. عوارضی که می‌توانند از یک زخم ساده پا شروع شده و به نارسایی کلیه، نابینایی و حتی قطع عضو منجر شوند. هایپرگلیسمی که افزایش قند خون نیز نامیده می شود، از دیگر عوارض دیابت کنترل نشده است که به مرور زمان منجر به آسیب جدی به بسیاری از سیستم های بدن، به ویژه اعصاب و رگ های خونی می شود. در این مقاله، به بررسی آمارهای تکان دهنده و دلایل اهمیت کنترل دیابت خواهیم پرداخت. تا انتها با ما همراه باشید.
- اهمیت شناخت و کنترل عوارض دیابت
- عوارض دیابت کدامند؟
- پیشگیری و مدیریت عوارض دیابت
- آنچه از مقاله عوارض دیابت آموختیم:
- سوالات متداول مقاله عوارض دیابت:
اهمیت شناخت و کنترل عوارض دیابت
دیابت یک بیماری مزمن است که اگر به خوبی مدیریت نشود، می‌تواند عوارض جدی و حتی تهدید کننده زندگی را به همراه داشته باشد. شناخت عوارض دیابت و تلاش برای کنترل آنها، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مدیریت این بیماری است.
چرا شناخت عوارض دیابت مهم است؟
- تشخیص زودهنگام: با شناخت علائم اولیه عوارض دیابت، می‌توان در مراحل اولیه به تشخیص و درمان پرداخت و از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
- پیشگیری: آگاهی از عوارض دیابت، افراد را به سمت تغییر سبک زندگی و کنترل بهتر بیماری سوق می‌دهد و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کند.
- بهبود کیفیت زندگی: کنترل عوارض دیابت، به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر افراد مبتلا کمک می‌کند.
- کاهش هزینه‌های درمانی: تشخیص زودهنگام و درمان به موقع عوارض، از هزینه‌های بالای درمان‌های پیچیده‌تر جلوگیری می‌کند.
عوارض دیابت کدامند؟
عوارض دیابت به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می‌شوند. هر یک از این عوارض، اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشوند، ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشند:
عوارض حاد دیابت
این عوارض به سرعت رخ می‌دهند و نیاز به درمان فوری دارند. اگر عوارض حاد دیابت درمان نشوند، ممکن است به کما و حتی مرگ منجر شوند. عوارض حاد دیابت عبارتند از:
1- کتواسیدوز دیابتی یا DKA
این بیماری زمانی ایجاد می شود که بدن نتواند انسولین کافی تولید کند. بدون انسولین کافی، بدن شروع به تجزیه چربی به عنوان سوخت می کند. این موضوع باعث تجمع اسیدهایی به نام کتون در جریان خون می شود. اگر کتون‌ها از بین نروند، می تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی شود.
کتواسیدوز دیابتی نیاز به درمان فوری در بیمارستان دارد و این درمان شامل مواردی همچون تزریق انسولین، تزریق مایعات، درمان اختلالات الکترولیتی و نظارت مداوم است.
2- هیپوگلیسمی
هیپوگلیسمی یا افت قند خون، وضعیتیست که در آن سطح گلوکز (قند) خون به زیر حد طبیعی می‌رسد. این وضعیت می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت و همچنین افرادی که داروهای کاهش دهنده قند خون مصرف می‌کنند، رخ دهد.
علائم هیپوگلیسمی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و با پیشرفت بیماری شدیدتر شود. برخی از علائم شایع آن عبارتند از:
- لرزش
- عرق کردن
- تپش قلب
- گرسنگی شدید
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- تحریک پذیری یا اضطراب
- سردرد
در موارد شدیدتر، هیپوگلیسمی ممکن است به موارد زیر منجر شود:
- تاری دید
- بی حسی یا گزگز در اطراف دهان
- اختلال در گفتار
- گیجی و سردرگمی
- از دست دادن هوشیاری
- و تشنج
عوارض مزمن دیابت
این عوارض به تدریج و در طول زمان رخ می‌دهند و به دلیل آسیب طولانی مدت به رگ‌های خونی کوچک و بزرگ ایجاد می‌شوند. از جمله عوارض مزمن دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیماری های قلبی- عروقی
با گذشت زمان، قند خون بالا می تواند به رگ های خونی و اعصاب کنترل کننده قلب شما آسیب برساند. افراد مبتلا به دیابت بیشتر احتمال دارد به بیماری های دیگری مبتلا شوند که خطر بیماری قلبی را افزایش می دهد:
گلوکز خون بالا ناشی از دیابت می تواند به رگ های خونی و اعصابی که قلب و عروق خونی شما را کنترل می کنند آسیب برساند. با گذشت زمان، این آسیب می تواند منجر به بیماری قلبی شود.
هدف اصلی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی در بیماران دیابتی، کنترل دقیق قند خون است. با رعایت رژیم غذایی مناسب، انجام فعالیت بدنی منظم و مصرف داروهای تجویزی، می‌توان به این هدف دست یافت.
سکته مغزی
سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز مسدود یا ترکیده شود. سکته مغزی جریان خون و اکسیژن به مغز را قطع می کند که می تواند به بافت مغز آسیب برساند.
دیابت مانع از پردازش صحیح غذا توسط بدن می شود. بدن شما نمی تواند انسولین بسازد یا نمی تواند به درستی از انسولین استفاده کند، که باعث می شود گلوکز (قند) در خون شما جمع شود.
با گذشت زمان، سطوح بالای گلوکز می تواند به رگ های خونی بدن آسیب برساند و احتمال سکته مغزی را افزایش دهد.
فشار خون بالا یکی از عوامل خطر مهم برای سکته مغزی است. بیماران دیابتی باید فشار خون خود را به طور منظم اندازه گیری کرده و با استفاده از داروها و تغییر سبک زندگی، آن را کنترل کنند. سطح بالای کلسترول و تری‌گلیسیرید خون نیز، خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد، با رعایت رژیم غذایی کم چرب و مصرف داروهای کاهش دهنده چربی، می‌توان سطح چربی خون را کنترل کرد.
بیماری عروق محیطی
بیماری شریان محیطی زمانی رخ می‌دهد که یک پلاک چسبنده از کلسترول و چربی روی دیواره شریان ایجاد می شود. “محیطی” به این معناست که در رگ های خونی خارج از ناحیه قلب یا مغز شما – نزدیک به بازوها و پاهای شما شکل می گیرد، اما می تواند در پاها، گردن، دست ها و شکم نیز باشد.
هنگامی که این شریان ها باریک می شوند، می تواند جریان خون به این قسمت های بدن شما را کند یا متوقف کند. در این شرایط ممکن است اصلاً هیچ علامتی احساس نکنید یا در نواحی آسیب دیده درد داشته باشید.
رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی مرتبط با دیابت یکی از عوارض دیابت و نوعی بیماری چشمی است که رگ های خونی در شبکیه چشم را ضعیف می کند. دو نوع رتینوپاتی مرتبط با دیابت وجود دارد:
رتینوپاتی مرتبط با دیابت غیر تکثیری: در این نوع که مرحله اولیه بیماری است، عروق خونی بیماران در شبکیه چشم نشت می کنند. این حالت با مایع، خونریزی یا لیپید مشاهده شده در شبکیه ظاهر می‌شود. در نهایت این رگ‌های خونی، بسته شده و باعث ایسکمی یا جریان خون ضعیف می شوند.
رتینوپاتی مرتبط با دیابت پرولیفراتیو: هنگامی که بیماری پیشرفت می کند، رگ های خونی غیر طبیعی در پاسخ به ایسکمی رشد می کنند. این عروق غیرطبیعی می توانند خون را به ماده ژل مانند (زجاجیه) که چشم شما را پر می کند نشت کرده و باعث ایجاد تغییرات کششی در سطح شبکیه شود که آن را جدا کرده و در مراحل پایانی منجر به از دست دادن شدید بینایی می شود.
نفروپاتی دیابتی
نفروپاتی دیابتی نامیست که به آسیب کلیه ناشی از دیابت داده می شود. این بیماری به آرامی و در طی سالیان متمادی ایجاد می شود و به عنوان بیماری کلیوی نیز شناخته می شود. یکی از وظایف اصلی کلیه ها فیلتر کردن خون است. آنها از طریق ادرار از شر مایعات اضافی و مواد زائد بدن شما خلاص می شوند.
سطوح بالای گلوکز (قند) خون می تواند به رگ های خونی کوچک و فیلترهای کوچک در کلیه های شما آسیب برساند. فشار خون بالا نیز می تواند این کار را انجام دهد. این موضوع می تواند باعث نشت آنها شود و به خوبی کار نکند. هنگامی که این اتفاق می افتد، بدن مقادیر غیر طبیعی پروتئین را دفع می کند. این اغلب نشانه اولیه بیماری کلیوی است.
خوشبختانه با رعایت رژیم غذایی مناسب، انجام فعالیت بدنی منظم و مصرف داروهای تجویزی، می‌توان نفروپاتی دیابتی را درمان کرد.
نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که به تدریج و به دلیل افزایش طولانی مدت قند خون ایجاد می شود. در حالی که هیچ درمانی برای این عارضه وجود ندارد، اما مدیریت سطح قند خون می تواند پیشرفت آن را کند کرده و از عوارض آن جلوگیری کند.
انواع مختلفی از نوروپاتی دیابتی وجود دارد که نواحی مختلف بدن شما را تحت تاثیر قرار می دهد و علائم مختلفی را ایجاد می کند. اگر دیابت دارید، مهم است که به طور مرتب سطح گلوکز خون خود را چک کنید و در صورت داشتن علائم نوروپاتی با پزشک تماس بگیرید.
پای دیابتی
افراد مبتلا به دیابت در صورت داشتن نوروپاتی مرتبط با دیابت و/ یا گردش خون ضعیف در معرض خطر ابتلا به بیماری ها و مشکلات مربوط به پا هستند. نوروپاتی مرتبط با دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که به دلیل قند خون بالا (هیپرگلیسمی) آسیب عصبی را تجربه کنید. این بیماری اغلب، پاهای شما را تحت تاثیر قرار می دهد.
مشکلات پوستی
دیابت می تواند هر قسمت از بدن از جمله پوست را درگیر کند. در واقع، گاهی اوقات مشکلات پوستی اولین نشانه ابتلا به دیابت است. مشکلات پوستی مربوط به دیابت عبارتند از:
- آکانتوز نیگریکانس (تیرگی پوست)
- واکنش‌های آلرژیک
- عفونت‌های باکتریایی
- گرانولوم حلقوی
- تاول‌های دیابتی
- گزانتوماتوز فورانی
- عفونت‌های قارچی
- خارش
- آترواسکلروز
- ویتیلیگو
- درموپاتی دیابتی
- اسکلرودرمی دیابتی
- نکروبیوز لیپوئیدیکا دیابتیکوروم
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
اختلالات جنسی
داشتن سطح قند بالا برای مدتی می تواند به رگ های خونی و اعصاب شما، از جمله آنهایی که آلت تناسلی شما را تامین می کند، آسیب برساند. این موضوع می تواند میزان جریان خون به اندام های جنسی شما را محدود کند، بنابراین ممکن است میل جنسی خود را از دست بدهید و مشکلات زیر در شما به وجود بیاید:
- اختلال در نعوظ
- برفک
- عفونت دستگاه ادراری (UTI)
مشکلات دهان و دندان
تحقیقات نشان داده‌اند که بیماری‌های دهان و دندان در افراد مبتلابه دیابت بسیار شایع است. از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان در افراد دیابتی می‌توان به التهاب یا عفونت لثه، پوسیدگی دندان، برفک یا عفونت قارچی کاندیدیازیس، خشکی دهان یا زروستومیا، زخم‌های دهانی و ضایعات پوستی دردهان، نقص عملکرد غدد بزاقی و یا حس چشایی، حساس شدن دندان‌ها به تغییرات دما (مثل گرما و سرما) اشاره کرد.
افسردگی
افسردگی و دیابت علائم مشترکی دارند. خسته بودن و خواب زیاد و مشکل در تمرکز ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که یکی از این شرایط را داشته باشید. این موضوع می تواند تشخیص اینکه آیا علائم شما ناشی از افسردگی، دیابت یا هر دو است را مشکل کند.
مقابله با این شرایط بسیار سخت است، زیرا همیشه وجود دارد و می تواند خسته کننده باشد، به ویژه در مورد تمام تصمیمات اضافی که باید در زندگی روزمره بگیرید. اگر قبل از ابتلا به دیابت دچار افسردگی باشید، این موضوع می تواند افسردگی شما را بدتر کند
پیشگیری و مدیریت عوارض دیابت
دیابت یک بیماری جدی است و به همین دلیل خودمراقبتی و پایبندی به برنامه‌ی درمانی پزشک اهمیت بسزایی در آن دارد. با توجه به عوارض خطرناک و متعددی که این بیماری دارد، پیشگیری بهتر از درمان است. به منظور پیشگیری از ابتلا به انواع دیابت راهکارهای موثری وجود دارد. البته دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نبوده و بیشتر یک عامل وراثتی است. اما در همه موارد انتخاب سبک زندگی سالم بسیار کمک کننده است.
افرادی که در مرحله پیش دیابت هستند همچنین افراد مستعد به نوع ۲ این بیماری، به منظور پیشگیری از افزایش قند خون باید راهکارهای زیر را در نظر داشته باشید:
تغذیه سالم
دیابت را می توان با تغذیه سالم، همراه با فعالیت بدنی منظم و مدیریت وزن به خوبی مدیریت کرد. اگر دیابت دارید، توصیه می شود:
- از الگوی غذایی سالم بر اساس سبزیجات و حبوبات فراوان (مانند نخود، عدس، لوبیا پخته کم نمک و لوبیا چشم بلبلی) پیروی کنید.
- برخی از کربوهیدرات‌های با فیبر بالا و با شاخص گلیسمی پایین (GI) مانند نان‌های سبوس‌دار و غلات و میوه‌ها، و همچنین برخی منابع پروتئین بدون چربی و محصولات لبنی کم‌چرب را در برنامه غذایی خود جا بدهید.
- مصرف چربی های اشباع شده (ناسالم) و قندهای اضافه شده را کاهش دهید و غذاهای کم نمک را انتخاب کنید.
- کاهش حجم وعده های غذایی نیز می تواند به شما کمک کند وزن بدن خود را سالم نگه دارید و مدیریت بهتر گلوکز خون را ممکن می سازد.
- توصیه می شود که به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید که می تواند برای شما یک الگوی تغذیه سالم که مناسب است طراحی کند.
فعالیت بدنی
در کنار تغذیه سالم، فعالیت بدنی مهم است. تا جایی که ممکن است به طرق مختلف فعال باشید. سعی کنید حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط را در اکثر روزهای هفته انجام دهید.
اگر هدف شما کاهش وزن است، در بیشتر روزهای هفته حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی انجام دهید. اگر 30 تا 60 دقیقه فعالیت بدنی برای شروع خیلی زیاد به نظر می رسد، می‌توانید آن را به بخش‌های کوچکتر 10 تا 15 دقیقه ای تقسیم کنید و در طول روز پخش کنید. سعی کنید حداقل دو بار در هفته فعالیت های مقاومتی انجام دهید. این می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات وزن بدن مانند اسکات یا لانژ در خانه
- استفاده از دمبل یا کش‌های مقاومتی
- رفتن به باشگاه و انجام وزنه یا سایر تمرینات مقاومتی.
کنترل قند خون
اندازه گیری قند خون در منزل، یک روش آسان، نسبتا کم‌هزینه و بسیار کارآمد برای کاهش عوارض دیابت و بررسی مسیر درمان بیماری دیابت است که به کنترل دقیق وضعیت بیماری و تصمیم‌گیری درست درباره‌ی مقدار داروهای مصرفی کمک می‌کند.
همچنین با شفاف‌کردن اثر مثبت تغییرات سبک زندگی روی اعداد قند، باعث می‌شود فرد، پایبندی بیشتری نسبت به این روش‌های مهم غیردارویی داشته باشد و آنها را به عادت روزانه تبدیل کند.
شما می‌توانید برای کنترل عوارض دیابت، از دستگاه تست قند خون استفاده کنید یا آزمایش خون بدهید. طبیعتا آزمایش خون برای افرادی که می‌خواهند به صورت روزانه این کار را انجام دهند دشوار است و استفاده از دستگاه کنترل قند خون توصیه می‌شود.
داروهای کنترل قند خون
داروهای کنترل قند خون برای کمک به افراد مبتلا به دیابت در مدیریت سطح قند خون استفاده می‌شوند. انتخاب نوع دارو به عوامل مختلفی از جمله نوع دیابت، شدت بیماری، وجود سایر بیماری‌ها و پاسخ فرد به درمان بستگی دارد. انواع اصلی داروهای کنترل قند خون عبارتند از:
انسولین
انسولین برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که به درمان‌های خوراکی پاسخ نمی‌دهند، ضروری است. انواع مختلفی از انسولین با سرعت اثرگذاری متفاوت وجود دارد.
داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون
داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون عبارتند از:
بی‌گوانیدها (مانند متفورمین): بی گوانیدها اولین خط درمان برای دیابت نوع 2 است و به افزایش حساسیت بدن به انسولین کمک می‌کند.
سولفونیل اوره‌ها (مانند گلی بن‌کلامید، گلی‌مپیراید): این داروها با تحریک لوزالمعده برای ترشح انسولین عمل می‌کنند.
مهارکننده‌های آلفا گلوکوزیداز: این داروها با کاهش جذب کربوهیدرات از روده، به کاهش قند خون پس از غذا کمک می‌کنند.
تیازولیدیندیون‌ها (مانند پیوگلیتازون): تیازولیدیندیون‌ها با افزایش حساسیت بدن به انسولین عمل می‌کنند.
مهارکننده‌هایDPP-4: با افزایش مقدار هورمونی به نام انکرتین، به ترشح انسولین و کاهش گلوکاگون کمک می‌کنند.
مهارکننده‌های :SGLT2 این مهارکننده ها با افزایش دفع گلوکز از طریق ادرار، به کاهش قند خون کمک می‌کنند.
آگونیست‌های گیرنده:GLP-1 آگونیست‌های گیرنده با تقلید از هورمون انکرتین، به کاهش قند خون و کاهش وزن کمک می‌کنند.
مراقبت های پزشکی و آزمایشات
آزمایش خون دیابت یکی از رایج‌‌ترین انواع آزمایش خون است. آزمایش‌های ضروری برای افراد دیابتی عبارتند از:
- آزمایش A1C
- آزمایش تصادفی قند خون
- آزمایش قند خون ناشتا
- آزمایش ادرار برای تشخیص دیابت
- آزمایش دیابت بارداری
آنچه از مقاله عوارض دیابت آموختیم:
دیابت اثر زیادی بر روی اعضای بدن می‌گذارد، از جمله تخریب شبکیه و بروز تاری دید و نابینایی، آسیب شدید به کلیه‌ها و نیاز به دیالیز از عوارض دیابت هستند. عدم کنترل قند خون و عدم مراقبت صحیح از پاها موجب بروز زخم و عفونت غیرقابل کنترل در پاها و اندام‌های تحتانی می‌شود که در صورت ابتلا به دیابت، تنها چاره برای مداوای آن پس از گسترش عفونت، قطع عضو است. دیابت با تاثیری که بر روی اعصاب و اندام‌ها مخصوصاً پاها می‌گذارد، باعث بی حرکتی و بی‌حسی آنها شده و سبب ایجاد گزگز در کف پاها می‌شود. یکی دیگر از عوارض دیابت در مردان، عدم توانایی جنسی است. افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر عفونت لثه‌ها و پوسیدگی و لق شدن دندان‌ها هستند؛ بنابراین باید به طور مرتب از بهداشت دهان و دندان خود مراقبت نمایند. دیابت کنترل نشده احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و فشار خون را نیز افزایش می‌دهد.
با توجه به عوارض خطرناک و متعددی که این بیماری دارد، پیشگیری بهتر از درمان است. به منظور از پیشگیری از ابتلا به انواع دیابت راهکارهای موثری وجود دارد. البته لازم به ذکر است نوع ۱ قابل پیشگیری نبوده و بیشتر یک عامل وراثتی است. اما در همه موارد انتخاب سبک زندگی سالم بسیار کمک کننده است.
سوالات متداول مقاله عوارض دیابت:
1- عوارض دیابت چیست؟
دیابت می‌تواند بر بسیاری از اندام‌های بدن تأثیر بگذارد. برخی از عوارض شایع دیابت عبارتند از: بیماری‌های قلبی عروقی، نوروپاتی، نفروپاتی، رتینوپاتی، پای دیابتی، مشکلات پوستی، اختلالات جنسی و مشکلات عصبی.
2- آیا همه افراد مبتلا به دیابت به عوارض آن مبتلا می‌شوند؟
خیر، همه افراد مبتلا به دیابت به عوارض آن مبتلا نمی‌شوند. با کنترل دقیق قند خون و سایر عوامل خطر، می‌توان از بروز بسیاری از عوارض دیابت پیشگیری کرد.
3- آیا عوارض دیابت قابل درمان است؟
برخی از عوارض دیابت مانند کنترل فشار خون بالا و کلسترول بالا قابل درمان هستند. با این حال، برخی دیگر از عوارض مانند آسیب به اعصاب یا کلیه‌ها ممکن است دائمی باشند.
منابع:
