راه های تشخیص کبد چرب چیست؟ 3 روش کلی آزمایش خون، سونوگرافی و در منزل چگونه کبد چرب را تشخیص دهیم؟

در دنیای مدرن امروز، کبد چرب تبدیل به یکی از بیماری های شایع شده است. حدود 20 الی 30 از افراد در دنیا دارای کبد چرب می باشند. از این رو تشخیص کبد چرب در افراد بسیار مهم می باشد. این تشخیص، به ما کمک می کند تا بدانیم: ابتدا دارای کبد چرب هستیم یا نه و دوما کبد چرب ما در چه مرحله ای است.

برای شناسایی کبد چرب راه های مختلفی وجود دارد. علاوه بر علائم بالینی انجام آزمایشات توسط متخصص نیز می تواند به ما در تشخیص چربی کبد کمک کند. ما در این مقاله تمامی راه های تشخیص کبد چرب را برای شما توضیح خواهیم داد.

تشخیص کبد چرب در منزل چگونه است؟

اولین گام در شناسایی هر بیماری، اطلاع فرد بیمار از بیماری خود است. البته این روش فقط برای تشخیص اولیه کبد چرب کاربرد دارد و برای اطمینان از صحت این نشانه ها، باید حتما به پزشک مراجعه نمود و آزمایشات خون و یا تصویربرداری انجام داد. برخی از علائم و نشانه هایی که می توانند در تشخیص کبد چرب در منزل، به ما کمک شامل موارد زیر است:

علائم منجر به تشخیص کبد چرب در منزل

• درد در ناحیه کبدی:

احساس درد و یا سنگینی در ناحیه کبدی، ممکن است یکی از نشانه های تشخیص کبد چرب در منزل باشد. درد برخی موارد تورم در قسمت بالای شکم نیز می تواند نشانگر کبد چرب باشد.

• تغییرات در وزن:

یکی دیگر از علائم تشخیص کبد چرب در خانه، توجه به تغییرات وزنی است. افزایش یا کاهش وزن بدن بدون دلیل آشکار ممکن است به مشکلات کبدی اشاره کند.

• خستگی و ضعف:

برای تشخیص کبد چرب در منزل توجه به فاکتورهای بدنی، بسیار مهم است. خستگی و ضعف بدن یکی از این فاکتورها است. ضعف و خستگی غیر معمول در بدن، می تواند از نشانه های تشخیص کبد چرب باشد.

بار دیگر تکرار می کنیم که، علائمی که برای تشخیص کبد چرب در منزل به شما معرفی شد فقط برای تشخیص اولیه است و برای اطمینان از این موضوع حتما باید به پزشک مراجعه شود.

در صورت تداوم علائم تشخیص کبد چرب در خانه، مراجعه به پزشک متخصص حتما باید صورت گیرد تا پزشک با انجام آزمایشات و تصویربرداری ها، تشخیص دهد کبد شما چرب است یا خیر!

تشخیص کبد چرب از روی رگ دست

اگر پشت دست، بین انگشت کوچک و کناری آن را با دقت نگاه کنیم؛ یک رگ وجود دارد که در طب سنتی اسلامی بار تشخیص کبد چرب از آن استفاده می شود. چنانچه این رگ بر آمده باشد؛ می توان از نشانه های ابتلا فرد در نظر گرفت.

تشخیص کبد چرب از روی زبان

زبان شما نشان‌دهنده‌ی خوبی برای سلامت روده و کبد شماست. داشتن زبان پوشیده از خلط معمولا به معنی داشتن گوارش ضعیف یا وجود زیاد باکتری‌ها/خمیرهای بد در روده و/یا کبدی کم‌کار است. این ممکن است باعث بوی بد دهان شود که شما ممکن است از آن آگاه نباشید. خوشبختانه می‌توانید بسیاری از این مشکلات را حل کنید.

طبق تحقیقی که دانشگاه پزشکی یکپارچه ویرجینیا (Virginia University Of Integrative Medicine) یا به اختصار VUIM انجام داده است، تشخیص کبد چرب از روی زبان، از پزشکی چینی گرفته شده است. زبان یا Tongue یک عضو حیاتی بدن است که در چشیدن، جویدن و بلعیدن غذا و نوشیدنی کمک می کند. این عضو همچنان به گفتار شما نیز کمک می کند. در پزشکی چینی سنتی، زبان نشان دهنده وضعیت سلامت کل بدن است. به عقیده پزشکان سنتی چینی هر قسمتی از زبان نشانگر سلامتی عضوهای مختلف بدن است. در ادامه با یگدیگر این نقاط را بررسی می کنیم که یکی از این نقاط برای تشخیص کبد چرب از روی زبان است.

به عقیده این پزشکان زبان هر شخص به 6 قسمت تقسیم شده که نشانگر سلامت آن عضو در بدن است. این 6 قسمت مربوط به عضو های زیر است:

• قلب
• طحال و شکم
• ریه ها
• مثانه، کلیه و روده
• و دو قسمت برای کبد و کیسه صفرا

باید توجه به وضعیت زبان در هر نقطه، پزشکان متوجه میشوند کدام یک از ارگان های بدن دارای بیماری است. بر اساس تحقیقات این تقسیم بندی زبان، دارای 4 بخش در وسط زبان و دو بخش راستی و چپی است. این تقسیمات شامل:

4 بخش وسط زبان

• نوک زبان: که از این ناحیه برای تشخیص بیماری های قلبی استفاده می شود.
• قسمت دوم: که برای تشخیص بیماری های ریه استفاده می شود.
• قسمت سوم: که برای تشخیص بیماری های طحال و شکم استفاده می شود.
• قسمت انتهایی: که برای تشخیص بیماری های مثانه، کلیه و روده استفاده می شود.

2 بخش چپی و راستی

• که برای تشخیص بیماری های کبد و کیسه صفرا استفاده می شود.

تشخیص کبد چرب از روی زبان با توجه به دو قسمت چپی و راستی انجام می شود. زمانی که کبد چرب می شود علائم تشخیصی مختلفی بر روی این نواحی ظاهر می شود. در صورتی که کبد و کیسه صفرا عملکرد درستی نداشته باشند، از روی نشانه های ذیل می تواند کبد چرب را از روی زبان تشخیص داد:

• رنگ تیره از در طرفین زبان:

در صورت ظاهر شدن این مورد ممکن است بیماری کبد چرب بسیار جدی باشد و حتی می تواند نشانگر سرطان یا سیروز در کبد باشد.

• رنگ قرمز روشن و متورم در طرفین زبان:

در صورت ظاهر شدن رنگ قرمز در طرفین زبان ممکن است نشانگر التهاب کبدی و هپاتیت باشد.

• رنگ زرد و زبان پوشیده شده با رنگ زرد:

در صورت دیده شدن این رنگ بر روی طرفین زبان ممکن است نشانگر مشکلات گوارشی و انسداد صفراوی باشد. که هر دو مورد مربوط به بیماری های کبد است.

ولی به یاد داشته باشید این علائم و فقط جهت اعلام خطر به شماست و تا تشخیص نهایی فاصله زیادی هست. حتما برای تشخیص ابتلا به بیماری چربی کبد باید به پزشک متخصص مراجعه کنید؛ علائم بررسی شوند و در صورت نیاز آزمایشات مربوطه انجام شود و در نهایت شاید نیاز به سونوگرافی کبد و یا فیبرو اسکن نیز باشد.

تشخیص کبد چرب با آزمایشات

بهترین روش تشخیص کبد چرب، انجام آزمایشات است. در برخی موارد مانند کبد چرب غیر الکلی(NAFLD) امکان تشخیص به صورت ظاهری یا بالینی وجود ندارد و کبدی چرب از طریق انجام آزمایشات خون و غیره انجام می شود. 

فردی را در نظر بگیرید که در طی یک سال آزمایش خون برای چکاپ کلی بدن انجام داده است و نتیجه یکساله این آزمایشات افزایش آنزیم های کبدی در خون را نشان می دهد. در صورتی که شاید فرد مورد نظر اصلا علائم کبد چرب را نداشته باشد.

آزمایش خون برای تشخیص کبد چرب

در واقع آزمایش کبد چرب به طور کلی شامل تعدادی آزمون است که برای ارزیابی سلامت کبد استفاده می شود. معمولا برای تشخیص کبد چرب در مراحل اولیه از آزمایش خون استفاده می شود. بیشتر فاکتور هایی که نام خواهیم برد از آزمایش خون به دست می آیند. آزمایشات مربوط به کبد چرب می توانند شامل موارد زیر باشند:

• آزمایش آلانین آمینوترانسفراز یا Alanine Aminotransferase به اختصار (ALT)
• آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز یا Aspartate Aminotransferase به اختصار (AST)
• آزمایش گاما گلوتامیل ترانسفراز یا Gamma-Glutamyl Transferase به اختصار (GGT)
• آزمایش فسفاتاز آلکالین یا Alkaline Phosphatase به اختصار (ALP)
• آزمایش آمونیاک یا Ammonia Test
• آزمایش آلبومین یا Albumin Test
• آزمایش تری گلیسرید یا Triglyceride Test
• آزمایش کلسترول یا Cholesterol Test
• آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا Hemoglobin A1c Test

هر کدام از این آزمایشات برای تشخیص کبد چرب را به طور خلاصه شرح خواهیم داد.

1. آزمایش آلانین آمینوترانسفراز یا Alanine Aminotransferase به اختصار (ALT)

مقدار ALT یک معیار حیاتی برای سلامت کبد است. این آزمایش معمولا برای تشخیص آسیب به سلول های کبدی به کار می رود. افزایش سطح ALT ممکن است بیماری های کبدی مانند چربی کبدی، التهاب کبد و حتی نقص کبد تشخیص داده شود.

2. آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز یا Aspartate Aminotransferase به اختصار (AST)

مقدار AST نیز یک نشانگر حیاتی برای کبد محسوب می شود. این آزمایش تشخیص می دهد که آیا سلول های قلب، کبد یا سایر اعضا آسیب دیده اند یا خیر. معیار AST در تشخیص کبد چرب نشانگر این است که ممکن است بیماری های قلبی، آسیب کبدی یا مشکلات عضلانی رخ دهد.

3. آزمایش گاما گلوتامیل ترانسفراز یا Gamma-Glutamyl Transferase به اختصار (GGT)

آزمایش GGT نیز یک معیار دیگر برای تشخیص کبد چرب است. این آزمایش تشخیص می دهد که آیا کبد به درستی کار می کند یا خیر. افزایش سطح GGT ممکن است نشانگر بیماری های کبدی، مصرف افزایشی الکل یا مشکلات صفراوی باشد.

4. آزمایش فسفاتاز آلکالین یا Alkaline Phosphatase به اختصار (ALP)

آنزیم ALP در کبد، صفری و استخوان ها تولید می شود. افزایش سطح ALP ممکن است نشانگر مشکلات کبدی مانند گال گیری، آسیب صفراوی و یا حتی بیماری های استخوانی باشد. این آزمون در تشخیص کبد چرب و بیماری های مربوط به صفرا و استخوان مورد استفاده قرار می گیرد.

5. آزمایش آمونیاک یا Ammonia Test

یکی دیگر از راه های تشخیص کبد چرب در آزمایشات انجام آزمایش آمونیاک است. افزایش آمونیاک ممکن است نشانگر نقص در کبد و کلیه باشد. سطح بالای آمونیاک می تواند به مشکلات عملکردی در کبد و تخلیه صحیح آن اشاره کند.

6. آزمایش آلبومین یا Albumin Test

آلبومین یک پروتئین مهم است که توسط کبد تولید می شود و در حفظ تعادل مایعات در بدن نقش دارد. اندازه گیری سطح آلبومین می تواند در تشخیص کبد چرب بسیار کمک کند. کاهش سطح آلبومین ممکن است در بیماری های کبدی یا مشکلات تغذیه اتفاق بیفتد.

7. آزمایش تری گلیسرید یا Triglyceride Test

تری گلیسرید یک نوع چربی در خون است که معمولا توسط کبد تولید می شود. افزایش سطح تری گلیسیرید یکی از راه تشخیص کبد چرب است. افزایش سطح این معیار ممکن است به عنوان علامتی برای مشکلات کبدی یا مسائل متابولیکی از جمله دیابت باشد.

8. آزمایش کلسترول یا Cholesterol Test

برای تشخیص کبد چرب یکی از معیارهای مهم آزمایش کلسترول است. این آزمایش سطح کلسترول خون را اندازه گیری می کند. افزایش کلسترول خون ممکن است به مشکلات کبدی، اختلالات متابولیک و ریسک های بیماری های قلبی و عروقی اشاره کند.

9. آزمایش هموگلوبین ای وان سی یا Hemoglobin A1c Test

آزمایش هموگلوبین A1c میزان قند خون را در بازه زمانی طولانی تر از 3 ماه اندازه گیری می کند. برای تشخیص کبد چرب، آزمایش هموگلوبین قند خون بسیار مهم است. این آزمایش نشان دهنده کنترل قند خون در بازه زمانی 3 ماهه و نشانگر ریسک ابتلا به مشکلات مرتبط با دیابت و بیماری های قلبی می باشد.

آزمایشات پیشرفته برای تشخیص کبد چرب

آزمایشات پیشرفته می توانند با دقت بیشتری در تشخیص کبد چرب و ارزیابی چربی کبد به ما کمک کنند. مهم ترین آزمایشات پیشرفته به شرح زیر است:

1. آزمایشات ژنتیکی

برخی آزمایشات ژنتیکی می توانند به تعیین عوامل ژنتیکی مرتبط با چربی کبد کمک کنند و در تشخیص کبد چرب در افراد موثر باشند.

2. آزمایش لیوره سیومتری(Liver Biopsy)

در این آزمایش برای تشخیص بهتر کبد چرب، نمونه ای از بافت کبد را برای تحلیل با میکروسکوپ جمع آوری می کنند و میزان تغییرات فیبروتیک کبد(Fibrosis) را ارزیابی می کنند. این آزمایش یک معیار دقیق و جامع برای تشخیص کبد چرب و اندازه گیری میزان چربی آن است.

تشخیص کبد چرب با تصویر برداری

خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی امکان استفاده از ابزارآلات و آزمایشات بسیاری برای تشخیص بیماری ها امکان پذیر شده است. برای تشخیص کبد چرب آزمایش بهتر است یا سونوگرافی ولی در تشخیص کبد چرب نیز می توان علاوه بر انجام آزمایشات از تصویر برداری های تخصصی و غیر تخصصی استفاده نمود. در واقع انواع تصویربرداری بعد از آزمایش نیاز به انجام دارند. این تصویر برداری ها شامل موارد زیر است:

3. سونوگرافی (Sonography)
4. سی تی اسکن (Computed Tomography Scan)
5. ام آر آی (Magnetic Resonance Imaging)
6. فیبرو اسکن (Transient Elastography)
7. ام آر سی پی (Magnetic Resonance Cholangiopancreatography)
8. تکترونیک موزاییک (Single Photon Emission Computed Tomography)
9. دوپلر اولتراسونوگرافی (Doppler Ultrasonography)
10. سه بعدی (3D Imaging)

در ادامه هر یک از این تصویر برداری ها برای تشخیص کبد چرب را شرح خواهیم داد.

تصویربرداری های تشخیص کبد چرب:

1. سونوگرافی (Ultrasound)

سونوگرافی یک مدل تصویربرداری است که از امواج صوتی برای تولید تصاویر و تشخیص کبد چرب استفاده می کند. این تصویربرداری ممکن است نشانگر حجم چربی در کبد و تغییرات در بافت و سلول های کبد باشد.

2. سی تی اسکن (CT Scan)

یکی از تصویربرداری های مورد استفاده برای تشخیص کبد چرب، سی تی اسکن است. سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس می تواند تصاویر دقیق تری از کبد و میزان چربی در این عضو را نمایان سازد.

3. ام آر آی (MRI)

تصویر برداری ام آر آی برای تشخیص کبد چرب از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می کند. این مورد باعث می شود که جزئیات دقیق تری از ساختار کبد و مقدار چربی آن در دسترس باشد.

4. فیبرو اسکن (FibroScan)

یک تکنولوژی است که از امواج لرزشی برای تشخیص کبد چرب استفاده می کند. این تکنولوژی می تواند به تشخیص تغییرات و نقص کبدی کمک کند.

5. ام آر سی پی (MRCP)

یکی دیگر از تصویربرداری های پزشکی که به تشخیص کبد چرب منجر می شود، تصویربرداری MRCP می باشد. این تصویربرداری برای مجرا صفراوی و کبد استفاده می شود و ممکن است به شناسایی مشکلات مرتبط با چربی کبد کمک کند.

6. سی اسکن اسپکت (SPECT/CT Scan)

در واقع در این تصویربرداری برای تشخیص کبد چرب از دو تکنولوژی سی تی اسکن و تکترونیک استفاده می شود. این تصویربرداری به صورت ترکیبی عمل می کند و می تواند به تحلیل وضعیت سلول های کبد و تشخیص نقص های مختلف در کبد کمک کند.

7. دوپلر اولتراسونوگرافی (Doppler Ultrasonography)

این تصویربرداری از امواج صوتی برای تشخیص کبد چرب و جریان خون در عروق کبد استفاده می کند. این امر می تواند به تشخیص برخی مشکلات عروقی مرتبط با چربی در کبد کمک کند.

8. سه بعدی (3D Imaging)

تصویربرداری های سه بعدی که در دهه اخیر از آن استفاده می شود از کمک های دقیق تری برای تشخیص کبد چرب برخوردار هستند و می توانند به تشخیص نقص ها و تغییرات در کبد به صورت واضح تر کمک کنند.

کبد چرب شایع ترین بیماری مزمن کبد در کودکان اروپایی است. از لحاظ تاریخی، بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) به عنوان تشخیص طرد تکامل یافته است، که در آن وجود استئاتوز کبدی (با یا بدون التهاب و فیبروز) در غیاب یک علت جایگزین (به ویژه الکل) منجر به تشخیص NAFLD شد. استئاتوز کبدی مدت‌هاست که به عنوان تظاهرات طیف گسترده‌ای از شرایط، از هپاتیت ویروسی، بیماری خودایمنی کبد، بیماری ویلسون، کمبود α1-آنتی تریپسین و اختلالات متابولیکی نادرتر شناخته شده است. استئاتوز کبدی با شرایط خارج کبدی مانند بیماری سلیاک، فیبروز کیستیک، سوء تغذیه، بیماری های سیستمیک، داروهای مختلف و تغذیه تزریقی همراه است. بنابراین، برای تشخیص NAFLD، ابتدا باید این شرایط را حذف کرد.

Diagnosis of fatty liver in children should occur in parallel to investigation for other causes of liver disease

بعد مطالعه مقاله تشخیص کبد چرب آموختیم:

بعد از ظهور چند نشانه از علائم کبد چرب در بدن، و تداوم این علائم باید به پزشک متخصص مراجعه نمود. پزشک با توجه به وخامت حال بیمار ممکن است آزمایشاتی را برای تشخیص کبد چرب تجویز کند. تمامی این آزمایشات نشانگر وضعیت فعلی در کبد است. ممکن است در برخی مواقع( عموما موارد حاد کبد چرب) متخصص لازم بداند تا قطعه ای از کبد را برای آزمایش و مشاهده بهتر بردارد.

این نکته را ملکه ذهن خود کنید که محافظت از کبد و به طور کلی بدن، برای هر انسانی واجب است. با رعایت رژیم غذایی، ورزش منظم و پرهیز از مصرف الکل است که می توانیم بدن خود را سالم و شاداب نگه داریم و درگیر بیماری های بعضا لاعلاج نشویم.

مهدی خورشیدی

همیشه تشنه فناوری جدید بوده‌ام و سالهاست در زمینه خدمات تحت وب فعالیت می‌کنم. قبل از 1402 همکاری‌ام را با مجموعه کرمانی شروع کردم و سکان سئوی مجموعه را به دست گرفته‌ام. من اینجام تا پتانسیل محتوا و دانش مجموعه دکتر کرمانی را شکوفا کنم.