چه روش هایی برای درمان سندروم متابولیک وجود دارد؟

درمان‌های سنتی نشانگان متابولیک

از دیرباز تاکنون، بسیاری از دانشمندان، درصدد یافتن درمان سندروم متابولیک بوده‌اند. در مدیریت این سندروم، طب سنتی چینی (TCM) پیشکسوت ارائه داروهای گیاهی با دستورالعمل‌های کامل و تاثیرات قابل توجه است. تا کنون صدها گیاه سنتی چینی و اجزای فعال آن برای درمان دیابت، دیس‌لیپیدمی و چاقی آزمایش شده‌اند. در این میان، گیاهان دارویی شناخته شده از قبیل جینسینگ، آلوئه‌ورا، دارچین، هندوانه ابوجهل و چای نیز در درمان سندروم متابولیک، نقش مهمی دارند.

جنسینگ یکی از دارو‌های شناخته شده است که در درمان سندروم متابولیک، نقش مهمی دارد.

نقش تغذیه در درمان سندروم متابولیک

اصولا تغذیه نقش عمده‌ای در پیشگیری یا درمان سندروم متابولیک ایفا می‌کند. درشت مغذی‌ها ممکن است در ایجاد بیماری یا بهبود این اختلال نقش داشته باشند. مصرف زیاد کربوهیدرات‌های با GI بالا مستقیماً باعث مقاومت به انسولین می‌شود. در مقابل، رژیم‌های غذایی با GI پایین، فیبر فراوان‌تر، سیری را افزایش و مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهند. بنابراین، رژیم‌های غذایی با GI پایین برای بیماران مبتلا به سندروم متابولیک توصیه می‌شود.

یک الگوی سالم غذایی، چربی‌های اشباع و ترانس، قندهای مصنوعی و سدیم را محدود می‌کند. به‌طور خاص، توصیه به عموم مردم، مصرف قند به میزان کمتر از 10 درصد کالری روزانه و کمتر از 10 درصد کالری روزانه، چربی‌های اشباع شده است. پروتئین‌های موجود در رژیم غذایی با افزایش سیری، ترشح انسولین و حفظ توده بدون چربی بدن برای کاهش وزن مفید هستند و رژیم‌های غذایی هایپرپروتئینی برای مدیریت این سندروم پیشنهاد می‌شود.

آیا ورزش برای درمان سندروم متابولیک موثر است؟

عدم فعالیت بدنی و اضافه وزن از علل سندرم متابولیک (MTS) است که در حال حاضر ابعادی تقریباً همه‌گیر پیدا کرده است. تمرینات استقامتی، به‌تنهایی یا همراه با تمرینات قدرتی، تأثیر مثبتی بر مقاومت به انسولین دارد. تمرینات استقامتی به ویژه در جذب گلوکز توسط سلول‌های عضلانی اثر مهمی دارد و باعث کاهش مقاومت به انسولین و افزایش توده عضلانی و در نتیجه افزایش حجم در دسترس، برای جذب گلوکز از خون می‌شود. علاوه‌براین، تمرینات قدرتی باعث کاهش چربی احشایی نیز می‌شود. به منظور کاهش وزن در بیماران مبتلا به MTS، مصرف کالری ترجیحاً باید حدود 3000-3500 کیلوکالری در هفته باشد.

ورزش، سنگ بنای درمان سندرم متابولیک و دیابت نوع 2 (T2D) در نظر گرفته می‌شود، اما با وجود این مزایا، مدت زمان دقیق و شدت ورزش برای هر بیمار باید مشخص شود.

سندرم متابولیک یک اپیدمی در حال ظهور است که تقریباً 20٪ از جمعیت کشورهای صنعتی غربی را تحت تأثیر قرار داده است. مشخص شده است که التهاب و استرس اکسیداتیو که با چاقی و اضافه وزن همراه است، نقش مهمی در پاتوفیزیولوژی این سندرم دارد. به نظر می‌رسد مقاومت به انسولین، در مرکز چندین چرخه معیوب قرار دارد که منجر به تشدید استرس اکسیداتیو می‌شود. عدم تحرک بدنی نیز این فرآیندها را تشدید می‌کند. التهاب مزمن مرتبط با سندرم متابولیک می‌تواند یکی از دلایل ادامه عدم فعالیت بدنی و تداوم یک چرخه معیوب باشد. با این حال، محرک‌های هورمتیک، مانند هورمون‌هایی که در طی ورزش تولید می‌شوند، می‌توانند ظرفیت آنتی‌اکسیدانی را افزایش دهند، اثرات ضدالتهابی ایجاد کنند و توانایی ورزشی فرد را بهبود بخشند.

الگوی سبک سالم زندگی برای مبتلایان به سندروم متابولیک

هدف از درمان سندروم متابولیک کاهش خطر بیماری قلبی و دیابت با کنترل شرایط سلامتی مشکل ساز مرتبط (فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، مقاومت به انسولین) است. مطالعه‌ای که در آن 53 درصد از افراد در ابتدا مبتلا به سندرم متابولیک بودند، نشان داد که در طی سه سال، تغییرات شدید سبک زندگی -به طور عمده رژیم غذایی و ورزش- منجر به کمترین خطر ابتلا به دیابت و کمترین خطر ابتلا به این سندروم در افراد شده است. این تغییرات، عبارتند از:

کاهش وزن اولین قدم برای درمان سندروم متابولیک

به اکثر افراد مبتلا به نشانگان متابولیک توصیه می‌شود که با کاهش وزن به شاخص توده بدنی سالم (BMI) برسند. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا برنامه و سرعتی را که برای شما منطقی‌تر است پیدا کنید.

رژیم غذایی سالم

چیزی که واقعا به آن نیاز دارید یک رژیم لاغری نیست، بلکه یک برنامه غذایی جدید است. اگر پیدا کردن یا دنبال کردن یک برنامه برای شما سخت است، از پزشک یا متخصص تغذیه بخواهید که به شما کمک کند یا منابعی را برای شروع به شما توصیه کند.

ورزش

حتی اگر قبلا هرگز ورزش نکرده‌اید، می‌توانید از همین الان شروع کنید و خطر را به میزان قابل توجهی کاهش دهید. پیاده روی برای بسیاری از افراد یک برنامه شروع خوب است.

ترک سیگار

از پزشک خود در مورد برنامه‌های حمایتی ترک سیگار بپرسید. اگر سیگار نمی‌کشید، سعی کنید در معرض دود سیگار هم نباشید.

محدود کردن الکل

مصرف الکل می‌تواند فشارخون را افزایش دهد و کالری اضافی را به همراه داشته باشد.

یکی از موارد الگوی سبک سالم زندگی برای مبتلایان به سندروم متابولیک، استفاده نکردن از الکل است.

درمان سندروم متابولیک در کودکان

آن‌چه کودک‌تان می‌خورد و می‌نوشد، کاملا قابل تغییر و بهبود است. در میان عوامل متعدد رژیمی مرتبط با چاقی، کمبود غلات کامل و کمبود مصرف فیبر، بیشترین ارتباط را با ایجاد مقاومت به انسولین دارد. مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی در بزرگسالی می‌شود. داشتن یک رژیم غذایی پرکالری با ارزش غذایی کم، مصرف زیاد فست‌فود و نوشیدنی‌های شیرین می‌تواند کودکان را در معرض خطر ابتلا به سندرم متابولیک قرار دهد.

• فعالیت بدنی برای کنترل وزن کودک مفید است. فقط یک‌ساعت از آن ساعت‌هایی که کودک، هر روز جلوی صفحه نمایش سپری می‌کند، برای جایگزینی با فعالیت بدنی کافی است. بچه‌ها می‌توانند به طور چشمگیری فشار خون، کلسترول و حساسیت به اثرات انسولین را در خود بهبود بخشند.
• نظارت بر زمانی کودک در هر روز در مقابل تلویزیون یا کامپیوتر یا موبایل می‌گذراند مستقیماً با شاخص توده بدنی (BMI) و کالری مصرفی در روز مرتبط است. AAP استفاده از مانیتورها را به جز برای چت ویدیویی قبل از سن 18 تا 24 ماهگی منع می‌کند.
• خواب کودک باید کافی باشد! خواب کوتاه به طور معکوس خطر متابولیک قلبی را در نوجوانان مبتلا به چاقی افزایش می‌دهد (حتی زمانی که میزان چاقی و سطح فعالیت بدنی را کنترل می‌کنیم).
• کودک را از معرض دود سیگار و تنباکو دور کنید. سیگار به تنهایی یا در ترکیب با عوامل خطر سندروم متابولیک، خطر ابتلا به بیماری قلبی را در کودک شما تا حد زیادی افزایش می‌دهد.

آیا سندروم متابولیک و چاقی با هم ارتباط دارند؟

افزایش چاقی احشایی، پیامدهای متابولیکی قابل توجهی دارد، به عنوان مثال منجر به ایجاد مقاومت به انسولین، عدم تحمل گلوکز و دیابت نوع 2 می‌شود. اگرچه تخمین زده می‌شود که عوامل ژنتیکی در ایجاد 30 درصد از واریانس مشاهده شده در BMI نقش دارند اما حدود 70 درصد از واریانس، مربوط به چربی اضافه بدن است که بیشتر به نشانگان متابولیک مربوط می‌شود. رژیم غذایی سرشار از چربی اشباع شده، سیگار کشیدن، عدم تحرک و مصرف بیش از حد الکل، از عوامل بروز چاقی هستند.

چاقی و مقاومت به انسولین

مقاومت به انسولین یک عامل کلیدی در ارتباط چاقی و ابتلا به این سندروم است. با این حال، هر بیمار چاق، مقاوم به انسولین یا در معرض خطر بالای دیابت و بیماری قلبی نیست. با این وجود، باید به خاطر داشت که افراد مبتلا به چاقی شکمی بیش از سایرین در معرض خطر مقاومت به انسولین و سندروم متابولیک هستند.

چاقی و پروتئین واکنشی C

در افراد چاق، سطح پروتئین C-reactive یا CRP در خون افزایش می‌یابد و از این رو، به یک نشان‌گر التهابی پیش‌بینی کننده خطر حملات قلبی تبدیل شده است. پروتئین آدیپونکتین که ناشی از بافت‌های چربی است نیز نیز در خون افراد چاق کاهش می‌یابد. آدیپونکتین در افراد عادی در برابر تصلب شرایین محافظت می‌کند. کاهش سطح آدیپونکتین در افراد چاق می‌تواند دیابت، چاقی و سندروم متابولیک را به هم مرتبط کند.

در افراد چاق، سطح پروتئین C-reactive یا CRP در خون افزایش می‌یابد.

موادغذایی مجاز و غیرمجاز برای درمان سندروم متابولیک

موادغذایی مجاز برای درمان سندروم متابولیک

غذاهایی که می‌توانند سندروم متابولیک را بهبود بخشند، عموما غذاهای غنی از فیبر هستند. افزودن فیبر بیشتر به رژیم غذایی می‌تواند به کاهش خطر بیماری قلبی و سکته کمک کند. فیبر، سطح لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) را کاهش می‌دهد و می‌تواند به تعادل سطح قند خون نیز کمک کند. زنان باید روزانه حداقل 25 گرم فیبر و مردان حداقل 38 گرم فیبر مصرف کنند. غذاهای فیبری پیشنهادی عبارتند از:

• میوه‌های تازه و منجمد
• میوه‌های خشک
• سبزیجات تازه و منجمد
• جو دوسر
• جو معمولی
• لوبیا خشک
• عدس
• برنج قهوه‌ای
• کینوا
• نان، برنج و پاستای سبوس‌دار
• دارچین
• پتاسیم

غذاهای غنی از پتاسیم به تعادل فشار خون کمک می‌کنند. وظیفه پتاسیم، مقابله با اثرات سدیم و افزایش فشارخون ناشی از آن است. توصیه می‌شود این غذاهای سرشار از پتاسیم را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:

• موز
• نارنگی
• گریپ فروت
• طالبی
• لوبیا سیاه
• عدس
• قارچ
• سیب‌زمینی با پوست
• گوجه فرنگی
• سبوس جو دوسر
• ماست
• اسیدهای چرب امگا 3

اسیدهای چرب امگا 3 به افزایش سطح کلسترول HDL ، حفظ سلامت قلب و عروق خونی کمک می‌کنند. این چربی‌های سالم را می‌توان در برخی از ماهی‌ها و سایر غذاها یافت، مانند:

• دانه‌ کتان
• دانه چیا
• دانه کدو تنبل
• روغن زیتون
• دانه کاج
• گردو
• بادام
• لوبیا
• آووکادو
• ماهی سالمون
• ساردین
• ماهی تن
• ماهی خال مخالی
• ماهی قزل آلا

اسیدهای چرب امگا 3 به افزایش سطح کلسترول HDL ، حفظ سلامت قلب و عروق خونی کمک می‌کنند.

موادغذایی غیرمجاز

غذاهایی که می‌توانند سندرم متابولیک را بدتر کنند، عموما فرآوری شده هستند. غذاهای شیرین شامل کربوهیدرات‌های ساده و تصفیه شده. یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات ممکن است به کاهش وزن و بهبود کنترل قند خون و پیشگیری از دیابت نوع 2 و بیماری قلبی کمک کند. کربوهیدرات‌های تصفیه شده و فرآوری شده زیر را در رژیم غذایی خود کاهش دهید:

• شربت ذرت
• شیرینی (آب نبات، شکلات تخته ای)
• نان سفید
• برنج سفید
• آرد سفید
• نان‌های شیرین (کیک، کلوچه، دونات، شیرینی)
• چیپس سیب‌زمینی
• کراکرها
• آب میوه‌های صنعتی
• نوشابه‌ها
• جوش شیرین
• قند و شکر
• شیرین کننده‌های مصنوعی

یک مطالعه کوچک نشان داد که مصرف مقادیر زیاد نوشیدنی‌های رژیمی و غذاهای شیرین شده مصنوعی ممکن است سطح قند خون و خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد.

چربی‌های ترانس در روغن‌های بازاری و نیمه هیدروژنه، رایج هستند. بیشتر آن‌ها برای افزایش ماندگاری به غذاهای فرآوری شده اضافه می‌شوند. چربی‌های ترانس، ممکن است سطح کلسترول ناسالم و خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش دهند و با دیابت نوع 2 نیز مرتبط هستند. برای مدیریت و درمان سندروم متابولیک لازم است از غذاهای زیر، پرهیز کنید:

• غذاهای سرخ شده
• بیسکویت و کلوچه‌های بسته بندی شده
• مارگارین
• پاپ کورن مایکروویو با کره
• کراکرها
• چیپس سیب‌زمینی
• پیتزای منجمد
• سیب‌زمینی نیمه سرخ شده منجمد
• پای، تارت، کیک و سایر شیرینی‌ها و کوکی‌ها
• غذاهای منجمد
• خامه‌های غیر لبنی
• سدیم

غذاهای سرخ شده، سطح کلسترول ناسالم و خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش دهند.

یک متاآنالیز در سال 2015 نشان داد که کاهش سدیم در غذا می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند و مصرف بیش از حد سدیم می‌تواند فشارخون را افزایش دهد. نمک حاوی سدیم است اما غذاهایی که طعم نمک ندارند نیز می‌توانند سرشار از سدیم باشند. شما به کمتر از 4/1 قاشق چای‌خوری نمک در روز نیاز دارید. نمک خوراکی اضافه و غذاهایی که دارای مقادیر زیادی سدیم هستند را محدود کنید، این غذاها شامل موارد زیر هستند:

• نمک خوراکی، نمک دریا، نمک هیمالیا، نمک کوشر
• آجیل شور
• گوشت و ماهی دودی
• کره شور و مارگارین
• سبزیجات کنسرو شده
• سس پاستا و سالسا آماده
• سس سالاد و ماریناد
• سس سویا
• پنیر
• ماکارونی و نودل
• سوپ کنسرو شده
• رشته فرنگی فوری
• سس کچاپ و خردل
• غلات صبحانه

علاوه بر داروهای مورد استفاده برای درمان فشارخون بالا، کلسترول بالا یا قند خون بالا، برای افرادی که در معرض خطر شدید سندروم متابولیک هستند ممکن است متفورمین یا سایر داروها برای کمک به مدیریت دیابت یا آسپرین با دوز پایین برای کمک به کاهش خطر بیماری قلبی عروقی تجویز شوند. اگر به طور بیمارگونه چاق هستید و اگر تغییرات سبک زندگی و داروها به شما کمک نکند، ممکن است پزشک جراحی چاقی (کاهش وزن) را در برنامه درمان شما قرار دهد.

سخن پایانی

درمان سندروم متابولیک، تنها یک درمان نیست بلکه تغییر اساسی سبک زندگی محسوب می‌شود. در این سبک درمان، تغییرات الگوی رژیم غذایی، ورزش، پرهیز از سیگار و الکل و استفاده از خوراکی‌های سرشار از فیبر و پرهیز از کربوهیدرات، قند و چربی‌های ناسالم گنجانیده شده است.

منبع +++++++++