پیش دیابت و عوارض آن: آنچه باید بدانید!

اکثر مردم فکر می‌کنند اگر بیمار شوند، متوجه علائم بیماریشان خواهند شد. اما گاهی اوقات بیماری بدون علائم و نشانه در بدن پیشرفت می‌کند. بیش از ۸۶ میلیون نفر در آمریکا به پیش دیابت مبتلایند. یعنی از هر سه نفر، یک نفر پیش دیابت دارد. یعنی ۹۰ درصد از این تعداد حتی نمی‌دانند پیش دیابت چیست. مهم‌ترین مشکل هم در همین قسمت است، اگر ندانید این بیماری چیست، تلاشی هم برای درمان آن نمی‌کنید. امروز با علت، علائم، عوارض، روش‌های تشخیص و درمان پیش دیابت آشنا خواهیم شد. تا انتها با ما همراه باشید.

پیش دیابت چیست؟

پیش دیابت به وضعیتی گفته می‌شود که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است اما هنوز به اندازه دیابت نوع 2 بالا نرفته. در واقع، یک مرحله هشداردهنده است که نشان می‌دهد بدن شما به انسولین به خوبی پاسخ نمی‌دهد. انسولین همان هورمونی است که قند خون را به سلول‌ها منتقل می‌کند تا به عنوان انرژی از آنها استفاده شود.

علت ابتلا به پیش دیابت چیست؟

عوامل مختلفی در ایجاد پیش دیابت نقش دارند، که برخی از آن‌ها عبارتند از:

بی‌تحرکی

بی‌تحرکی و کم‌فعالیتی یکی از عوامل مهم در افزایش خطر ابتلا به دیابت است. وقتی فرد کم‌تحرک است، سلول‌های بدن به تدریج به انسولین مقاوم می‌شوند. این بدان معناست که حتی اگر انسولین کافی در بدن تولید شود، سلول‌ها نمی‌توانند به خوبی به آن پاسخ دهند و قند خون بالا می‌رود.

بالارفتن سن

نمی‌توانید زمان را متوقف کنید. بالا رفتن سن و سال شما را در خطر بیماری‌های بسیاری از جمله پیش دیابت قرار می‌دهد. به همین دلیل است که انجمن دیابت آمریکا برای افراد ۴۵ سال به بالا تست پیش دیابت را ضروری اعلام کرده است. با پزشک خود مشورت کنید و مطمئن شوید وضعیت قند خونتان در حالت ایده‌آل است.

سابقه قندخون

قند خون خانم‌هایی که در طول بارداری دچار دیابت بارداری می‌شوند، بعد از به دنیا آمدن نوزاد به حالت طبیعی باز نمی‌گردد. حتی اگر در آزمایش بعد از بارداری نیز قند خونتان طبیعی باشد، باز هم در ادامه زندگی با افزایش خطر پیش دیابت و دیابت مواجه‌اند.

اگر فرزندتان پس از به دنیا آمدن بیش از ۳.۵ کیلو وزن داشته باشد نیز به همین شکل در خطرید. سابقه خانوادگی و نژاد نیز اهمیت دارد. اگر در میان خانواده فرد مبتلا به دیابت دارید احتمال اینکه دچار علائم پیش دیابت شوید بالاست.

نداشتن خواب کافی

وقتی شب خواب با کیفیتی نداشته باشید بدن خیلی سریع از فرم ایده‌آل و سالم خارج می‌شود. خواب بد باعث افزایش وزنتان می‌شود. در نتیجه خطر ابتلا به پیش دیابت افزایش می‌یابد. اختلالات خواب، مانند آپنه خواب، روی قند خون تاثیر منفی شدیدی می‌گذارد. اگر شب‌ها دچار اختلال تنفسی می‌شوید و خروپف می‌کنید، حتما با پزشک صحبت کنید و به فکر درمانش باشید.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز در زنان در سنین باروری است. این اختلال با عدم تخمک‌گذاری منظم، افزایش سطح آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) و کیست‌های کوچک در تخمدان‌ها مشخص می‌شود. یکی از عوارض مهم PCOS، افزایش خطر ابتلا به پیش‌دیابت و دیابت نوع 2 است.

اضافه وزن

زیاد شدن وزن به خصوص در قسمت میانی بدن باعث مقاومت به انسولین می‌شود. چربی‌های اضافی شکم روی لوزالمعده فشار می‌آورد. در نتیجه انسولین تولید شده نمی‌تواند به خوبی کار کند. وقتی شکم قسمت اصلی اضافه وزنتان باشد، بدان معناست که چربی‌ها اطراف ارگان‌های حیاتی‌تان را گرفته‌اند. این حالت می‌تواند شما را به بیماری دیابت نزدیک‌تر کند.

آیا فقط افراد چاق به پیش دیابت مبتلا می‌شوند؟

خیر، همه افرادی که به پیش دیابت مبتلا می‌شوند لزوما چاق نیستند. اگرچه چاقی و اضافه وزن یکی از عوامل خطر مهم برای پیش دیابت است، اما عامل قطعی آن نیست. عوامل دیگری که می‌توانند به پیش دیابت منجر شوند عبارتند از:

• سطح چربی خون بالا
• ژنتیک
• سن
• نژاد
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• کم تحرکی
• فشار خون بالا

چه زمانی می‌گوییم یک فرد به پیش دیابت مبتلا شده؟

پیش دیابت زمانی در بدن شروع به فعالیت می‌کند که قند خون از حد طبیعی بالاتر رفته باشد؛ اما نه در حدی که دیابت در نظر گرفته شود. قند خون طبیعی 110 میلی گرم است. قند خون بالاتر از ۱۲۶ میلی گرم دیابت در نظر گرفته می‌شود. اگر قند خون ناشتای شما عددی بین این مقدار باشد، به پیش‌دیابت دچارید.

روش‌های تشخیص پیش دیابت کدامند؟

ساده‌ترین روش برای فهمیدن اینکه پیش دیابت دارید یا خیر، انجام آزمایش خون است. بهترین روش‌های تشخیص پیش دیابت عبارتند از:

آزمایش HbA1c (هموگلوبین A1c): این آزمایش میانگین قند خون را در سه ماه گذشته نشان می‌دهد. نتیجه بین ۵.۷ تا ۶.۴ درصد نشان‌دهنده پیش‌دیابت است.

آزمایش قند خون ناشتا: در این آزمایش، پس از ۸ ساعت ناشتایی، سطح قند خون اندازه‌گیری می‌شود. نتیجه بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نشان‌دهنده پیش‌دیابت است.

آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): در این آزمایش، پس از نوشیدن محلول قند، در فواصل زمانی مختلف سطح قند خون اندازه‌گیری می‌شود. نتیجه بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر دو ساعت پس از مصرف قند، نشان‌دهنده پیش‌دیابت است.

علائم پیش دیابت چیست؟

مطمئنا می‌دانید که اگر پیش دیابت تشخیص داده نشود به دیابت کامل تبدیل خواهد شد. هیچ راهی برای تشخیص علائم پیش دیابت نیست مگر اینکه پزشک آن را با انجام آزمایش خون شناسایی کند.

با این حال اگر به پیش دیابت دچار شوید، الگوها و تغییرات خاصی در بدنتان ایجاد می‌شود. با اتفاق افتادن این تغییرات می توانید پی به علائم پیش دیابت خود ببرید. به لیست علائم پیش دیابت زیر توجه کنید:

• تکرر ادرار: افزایش دفع ادرار نیز به دلیل تلاش کلیه‌ها برای دفع قند اضافی است.
• خستگی مزمن: مقاومت به انسولین مانع از ورود گلوکز به سلول‌ها برای تولید انرژی می‌شود. در نتیجه، احساس خستگی و بی‌حالی ایجاد می‌شود.
• تاری دید: افزایش قند خون می‌تواند بر عدسی چشم تأثیر گذاشته و باعث تاری دید شود.
• کاهش وزن بدون دلیل: در برخی موارد، افراد مبتلا به پیش دیابت ممکن است بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی، وزن کم کنند. این امر می‌تواند به دلیل افزایش قند خون و دفع آن از طریق ادرار باشد.
• کبودی‌های طولانی مدت: مشکلات انعقادی خون که در برخی افراد مبتلا به پیش دیابت دیده می‌شود، می‌تواند باعث کبودی‌های طولانی مدت شود.
• بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها: آسیب عصبی ناشی از دیابت می‌تواند باعث بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها شود.
• عفونت‌های مکرر: افزایش قند خون می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.
• آکنه: نوسانات هورمونی ناشی از مقاومت به انسولین می‌تواند باعث تشدید آکنه شود.
• ریزش مو: ریزش مو نیز می‌تواند یکی از علائم مقاومت به انسولین باشد.
• تیرگی پوست: یکی دیگر از نشانه‌های پیش دیابت می‌تواند تغییرات پوستی مانند تغییر رنگ، خطوط قرمز رنگ یا دیده شدن علامت‌هایی روی پوست باشد. این تیرگی پوست در قسمت زیر بغل یا پشت و کناره های گردن دیده می‌شود.
• میل به شیرینی‌جات: میل شدید و مداوم به شیرینی‌جات می‌تواند یکی از نشانه‌های مقاومت به انسولین باشد که اغلب به پیش‌دیابت منجر می‌شود.

نکته: داشتن این علائم لزوماً به معنای ابتلا به پیش دیابت نیست و تنها پزشک می‌تواند با انجام آزمایش‌های لازم تشخیص قطعی دهد. بسیاری از این علائم ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشند.

عوارض پیش دیابت چیست؟

پیش‌دیابت اگر درمان نشود، می‌تواند به دیابت نوع 2 تبدیل شود و عوارض جدی به همراه داشته باشد. برخی از مهم‌ترین عوارض پیش‌دیابت عبارتند از:

• بیماری قلبی: یکی از جدی‌ترین عوارض پیش‌دیابت، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند حمله قلبی و سکته مغزی است.
• بیماری کلیوی: قند خون بالا می‌تواند به تدریج به کلیه‌ها آسیب رسانده و منجر به بیماری کلیوی شود.
• مشکلات عصبی: دیابت می‌تواند به اعصاب آسیب برساند و باعث بی‌حسی، گزگز و درد در دست‌ها و پاها شود. این عارضه نوروپاتی دیابتی نامیده می‌شود.
• مشکلات چشمی: قند خون بالا می‌تواند به شبکیه چشم آسیب رسانده و منجر به تاری دید، آب مروارید و حتی نابینایی شود.
• مشکلات پوستی: عفونت‌های پوستی، خارش و خشکی پوست از جمله مشکلات پوستی رایج در افراد مبتلا به دیابت است.
• اختلالات نعوظ: در مردان، دیابت می‌تواند باعث اختلال در نعوظ شود.
• ضعف سیستم ایمنی: دیابت می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و فرد را مستعد ابتلا به عفونت‌های مختلف کند.
• مشکلات دهان و دندان: بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان از جمله مشکلات دهان و دندان رایج در افراد مبتلا به دیابت است.
• مشکلات عصبی: دیابت می‌تواند بر سیستم عصبی مرکزی نیز تأثیر گذاشته و باعث مشکلات حافظه، افسردگی و سایر اختلالات روانی شود.

نکته مهم: پیش‌دیابت یک زنگ خطر است و با تغییر سبک زندگی و کنترل قند خون، می‌توان از پیشرفت آن به دیابت نوع 2 و عوارض جدی آن جلوگیری کرد.

آیا پیش دیابت قابل درمان است؟

تا حدودی بله. شاید به طور کامل نتوان پیش دیابت را درمان کرد، اما می‌توان آن را کنترل و از پیشرفت آن به دیابت نوع 2 جلوگیری کرد. مهم‌ترین نکته در درمان پیش دیابت، تغییر سبک زندگی است. دیگر درمان‌های پیش دیابت عبارتند از:

تغییر برنامه غذایی

اگر به پیش دیابت مبتلایید، می‌توانید با بهتر غذا خوردن و کاهش مقداری وزن خطر پیشرفت بیماری به مشکلات جدی‌تر را کاهش دهید. بهتر غذا خوردن به معنای انتخاب غذاهای سالم‌تر است (گوشت‌های بدون چربی یا جایگزین‌های پروتئینی، سبزیجات تازه، نشاسته‌هایی با فیبر بالا و چربی‌های سالم).

مقدار متنوع و گسترده‌ای از این غذاها را میل کنید تا وعده‌هایتان متعادل شود. مطمئن شوید تمام مواد مغذی مورد نیازتان را دریافت می‌کنید. باید برنامه غذایی‌تان تنظیم شده باشد و از بالا و پایین رفتن شدید قند خون در طول روز جلوگیری کنید.

پیروی از یک رژیم اصولی و صحیح تاثیر خوبی بر روی کاهش وزن و در نتیجه کنترل پیش دیابت دارد.

کاهش سطح استرس

محققان بر این باورند که با وجود مفید بودن استرس روانی کوتاه مدت برای انسان، استرس مزمن می‌تواند سیستم ایمنی را سرکوب کند و با تغییر نیاز بدن به انسولین، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. در برخی افراد، استرس مزمن می‌تواند موجب تغییرات هورمونی شود که اشتها را تحریک می‌کند. همیشه از بین بردن منبع استرس ممکن نیست؛ اما می‌توانید از تکنیک‌های مقابله با استرس کمک بگیرید. تکنیک‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن، خواندن و نوشتن شعر، مشاوره یا ورزش می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.

افزایش تحرک

وقتی در خطر ابتلا به دیابت قرار دارید، بیش از اندازه جلوی تلوزیون یا بی‌تحرک نشستن می‌تواند این خطر را دو چندان کند. ورزش مرتب به مدیریت وزنتان کمک می‌کند، فشار خون بالا و چربی خون را کاهش می‌دهد، به خواب بهتر کمک می‌کند، خلق و خویتان را بهبود می‌بخشد و سطح انرژیتان را تقویت می‌کند. تمام این موارد در کاهش استرس نقش دارند.

توصیه می‌شود ۵ روز در هفته روزی ۳۰ دقیقه ورزش با شدت معمولی یا شدید داشته باشید. فعالیت‌هایی نظیر پیاده روی سریع، بالا رفتن از پله یا آهسته دویدن، همچنین حداقل دو روز در هفته ورزش‌های قدرتی بسیار مفید است.

مصرف دارو

در بسیاری از موارد تغییرات سبک زندگی نظیر بهبود برنامه غذایی، کاهش استرس، افزایش فعالیت بدنی و مدیریت وزن کمک می‌کند قند خونتان را کنترل و از تبدیل پیش دیابت به دیابت پیشگیری کنید. اما اگر چاق هستید و زیر ۶۰ سال سن دارید و یا سابقه دیابت بارداری دارید، ممکن است پزشکتان داروهای خوراکی نظیر متفورمین را توصیه کند. اگر حس می‌کنید با دارو بهتر می‌توانید جلوی دیابت را بگیرید این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید.

پیش دیابتی‌ها چه بخورند؟ رژیم غذایی مبتلایان به پیش دیابت

داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کنترل قند خون و جلوگیری از پیشرفت پیش دیابت به دیابت نوع 2 است. شما نمی‌توانید همه عوامل خطر پیش دیابت را کنترل کنید، اما برخی از آن‌ها را می توانید کاهش دهید. تغییر در شیوه زندگی در حفظ سطح متعادل قند خون و حفظ وزن در محدوده سالم کمک کند. اگر به پیش دیابت مبتلا هستید، راهکارهای زیر را به کار بگیرید:

کربوهیدرات‌ها را با توجه به شاخص گلیسمی استفاده کنید

شاخص گلیسمی (GI) ابزاریست که می‌توانید از آن برای تعیین نحوه تأثیر یک غذای خاص بر قند خون استفاده کنید. غذاهایی که قند خون شما را سریع‌تر بالا می‌برند GI بالایی دارند. غذاهایی که در مقیاس پایین رتبه بندی می‌شوند تأثیر کمتری بر افزایش قند خون شما دارند. غذاهای دارای فیبر بالا از نظر GI کمند. غذاهایی که فرآوری شده، تصفیه شده و فاقد فیبر و مواد مغذی‌اند در GI بالا ثبت می‌شوند.

وعده غذایی خود را کنترل کنید

برچسب مواد غذایی می‌تواند به شما در تعیین میزان خوردن غذا کمک کند. برچسب کالری، میزان چربی، کربوهیدرات و سایر اطلاعات تغذیه‌ای برای یک وعده خاص را نشان می‌دهد. علاوه بر این محاسبه میزان کالری غذاها می‌تواند در درمان پیش دیابت موثر باشد. تمرین تغذیه آگاهانه از بهترین روش‌ها برای مدیریت وعده‌ها است. وقتی گرسنه‌اید، غذا بخورید. وقتی سیر شدید، غذا خوردن را تمام کنید. بنشینید و به آرامی غذا بخورید. روی غذا و طعمشان تمرکز کنید.

غذاهای غنی از فیبر نوش جان کنید

خوردن غذاهای غنی از فیبر می‌تواند احتمال پرخوری شما را کمتر کند. آن‌ها در جلوگیری از افتادن ناگهانی قند خون ناشی از خوردن غذاهای با قند بالا کمک می‌کنند. این نوع غذاها اغلب انرژی زیادی دارند؛ اما کمی بعد از آن بدلیل حجم بالای انسولین ترشح شده و کاهش قند خون احساس خستگی می‌کنید. نمونه‌هایی از غذاهای پر فیبر عبارتند از:

• سیب
• توت فرنگی
• آووکادو
• کلم بروکلی
• هویج
• حبوبات
• غلات کامل
• برنج قهوه‌ای
• آجیل‌ها و دانه‌ها

نوشیدنی‌های شیرین را حذف کنید

نوشیدنی‌های شیرین یکی از بزرگ‌ترین دشمنان افراد مبتلا به دیابت است. این نوشیدنی‌ها حاوی مقادیر زیادی قند هستند که به سرعت وارد جریان خون شده و باعث نوسانات شدید قند خون می‌شوند. این نوسانات نه تنها برای کنترل پیش دیابت مضر است، بلکه ممکن است عوارض جدی دیگری نیز به همراه داشته باشد.

پروتئین مصرف کنید

مصرف حبوبات و گوشت بدون چربی می‌تواند نقش مهمی در مدیریت پیش دیابت داشته باشد. در ادامه به برخی از منابع پروتئین عبارتند از:

• مرغ بدون پوست؛
• جایگزین تخم مرغ یا سفیده تخم مرغ؛
• حبوبات؛
• محصولات سویا؛
• ماهی، مانند ماهی کاد، ماهی چغندر، ماهی هالیبوت، ماهی تن یا قزل آلا؛
• برش های گوشت گاو بدون چربی، مانند استیک، چرخ شده، ریز شده و کباب با چربی بریده؛
• خوراک دریایی، مانند خرچنگ ، ​​میگو، یا صدف؛
• بوقلمون بدون پوست؛
• ماست کم‌چرب یونانی.

مقدار زیادی آب بنوشید

آب بخش مهمی از هر رژیم غذایی سالم است. روزانه آب کافی بنوشید تا از کم‌آبی بدن جلوگیری کنید. اگر پیش دیابت دارید، آب جایگزین سالم‌تری نسبت به نوشابه‌های شیرین، آب میوه‌ها و نوشیدنی‌های انرژی زاست. مقدار آبی که باید هر روز بنوشید بستگی به اندازه بدن، سطح فعالیت و آب و هوایی که در آن زندگی می کنید دارد.

آنچه از مقاله پیش دیابت آموختیم:

پیش‌ دیابت، به عنوان مرحله پیشین دیابت، زنگ خطریست که بسیاری از افراد آن را نادیده می‌گیرند. این وضعیت، که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است اما هنوز به سطح دیابت نرسیده، عوارض جدی و طولانی‌مدتی را به همراه دارد. خوشبختانه با تغذیه سالم و ورزش منظم که دو ستون اصلی در مدیریت پیش‌دیابت هستند و با انتخاب غذاهای مناسب و انجام فعالیت بدنی منظم، می‌توان سطح قند خون را کنترل کرد و خطر ابتلا به دیابت را کاهش داد.

نکته: به طور کلی با تغییر سبک زندگی و کنترل قند خون، می‌توانید خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را به طور قابل توجهی کاهش دهید و از عوارض ناشی از آن جلوگیری کنید.

سوالات متداول پیش دیابت:

منابع:

• www.mayoclinic.org
• www.webmd.com

مریم اصیلی

از سال 95 با ورود به مجموعه دکتر کرمانی وارد حوزه‌ی محتوا و به طور تخصصی محتوای تغذیه و سلامتی شدم. ابتدا کار رو با ترجمه شروع کردم و بعد از اون بخش سرپرستی و نظارت بر محتوا رو به عهده گرفتم. به شدت عاشق تولید محتوا هستم و به معجزه‌ی کلمات باور دارم.