آیا رژیم کتوژنیک و کبد چرب با هم ارتباط دارند؟

سابقه تاریخی نشان می دهد آسیب به کبد از مصرف زیاد الکل به وجود می آید. مصرف بالای الکل سبب می شود کبد چربی را در خود ذخیره کند، سپس از کار می افتد. با رشد اخیر چاقی نوعی جدید از آسیب به کبد بسیار شایع شده است که آن را بیماری کبد چرب غیر الکلی ( NAFLD ) می نامند. این بیماری معمولا ریشه در رژیم غذایی نا سالم دارد که موجب می شود به مرور چربی تا سطح خطرناکی در کبد انباشته شود. امروزه در آمریکا از هر سه نفر یک نفر دچار بیماری کبد چرب غیر الکلی است.

بیماری کبد چرب غیر الکلی قابل پیشگیری و هم قابل بازگشت است. با تغییرات جدید در رژیم غذایی و سبک زندگی می توانید کبد خود را درمان کنید. در این مقاله می خواهیم  درباره کبد چرب، علت به وجود آمدن این بیماری و راه های پیشگیری از آن صحبت کنیم.

بیماری کبد چرب چیست؟

بیماری کبد چرب یعنی مقدار زیادی چربی در کبدتان انباشته شده باشد. ذخیره کردن مقداری چربی برای کبد طبیعی است. کبد از چربی ذخیره شده هنگامی که انرژی در بدنتان کم است استفاده می کند اما زمانی این بیماری خود را نشان می دهد که چربی بیش از ۵ درصد وزن کبد را به خود اختصاص  دهد. این حالت کبد چرب در نظر گرفته می شود.

بیماری کبد چرب دو نوع اصلی دارد:

• بیماری کبد چرب الکلی که بر اثر مصرف بیش از حد الکل اتفاق می افتد.
• بیماری کبد چرب غیر الکلی که بر اثر سبک زندگی و رژیم غذایی نامناسب اتفاق می افتد.

اگر با بیماری کبد چرب غیر الکلی مقابله نکنید، ممکن است به مشکلی جدی تر تبدیل شود که استئاتواپاتیت غیر الکلی نام دارد.  استئاتواپاتیت غیر الکلی موجب التهاب و زخمی شدن کبد می شود و سلول های کبدتان شروع به مردن می کنند. این التهاب و آُیب منجر به سیروز یا سرطان کبد می شود. میانگین ۷ تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی دچار استئاتواپاتیت غیر الکلی می شوند.

در واقع کبد چرب غیر الکلی یک علامت خطر است. در چنین شرایطی چربی موجود در کبد بیش از حد طبیعی است اما هیچ زخمی وجود ندارد و میزان التهاب بسیار کم است یا اصلا هنوز وجود ندارد. کبد چرب غیر الکلی معمولا به خودی خود آسیبی به کبد نمی زند.

۴ دلیل اصلی ابتلا به بیماری کبد چرب

محققان هنوز دلیل اصلی کبد چرب غیر الکلی را نمی دانند. آنها می دانند این است که این بیماری با تعدادی مشکلات متابولیک از جمله مقاومت به انسولین، دیابت، چاقی، چربی در خون و کلسترول بالا در ارتباط است. رژیم غذایی، ورزش و شاخص های ژنتیکی نقش مهمی در درمان کبد چرب غیر الکلی دارند. باکتری های روده ممکن است روی سلامت کبدتان تاثیر داشته باشند.

۱- رژیم غذایی و بیماری کبد چرب

به نظر می رسد قند از بزرگترین دلایل بیماری کبد چرب غیر الکلی باشد. فروکتوز ( قند موجود در میوه ها و شربت ذرت) فشار زیادی به کبد می آورد و از بزرگترین علل غذایی ذخیره چربی توسط کبد است. ترکیب قند و چربی های اشباع شده بدتر نیز هست ( با این حال چربی های اشباع به تنهایی برای کبدتان مشکلی پیش نمی آورند).

قند باعث می شود گلوکز خون به شدت بالا برود و بدنتان برای خروج گلوکز از خون انسولین را ترشح و سپس گلوکز را به صورت گلیکوژن ذخیره می کند. ذخایر گلیکوژن اندازه دارد، اگر مقدار زیادی قند مصرف کنید و ذخایر گلیکوژن پُر شود کبد گلوکز اضافی را به چربی تبدیل می کند. اگر فردی سالم باشید، چربی اضافی به سلول های چربی تان می رود تا ذخیره شود. در نتیجه وزن اضافه می کنید و  چربی به جایی رفته که متعلق به آن است.

اگر برای طولانی مدت مقدار زیادی قند بخورید ( قند و چربی با هم )، دچار مقاومت به انسولین می شوید. مقاومت به انسولین یعنی بدن پیام های انسولین را به درستی درک نمی کند. در نتیجه چربی ذخیره شده دوباره به جریان خون باز می گردند. سپس بدن دچار تنش می شود و آن چربی را به کبد می فرستد. مقاومت به انسولین حاصل از رژیم غذایی نا مناسب یکی از اصلی ترین دلایل کبد چرب غیر الکلی است.

کبد چرب خسارات زیادی را به بدن وارد می کند چون مستقیم به کبد می رود و تبدیل به چربی می شود. کبد، فروکتوز انتقال دهنده خاص خود را دارد که خارج از سلول های درون روده هستند، درست مانند زمانی که وقتی بدن سالم است بیشتر از آنچه توانش را دارید فروکتوز جذب نمی کند. اگر به صورت مرتب مقدار زیادی فروکتوز بخورید سلول ها، انتقال دهنده های بیشتری می سازند و در نتیجه به فروکتوزهای بیشتری اجازه ورود به کبد را می دهند. این همان زمانی است که شروع به بالا بردن احتمال بیماری کبد چرب غیر الکلی می کنید.

۲- ورزش و بیماری کبد چرب

ورزش ( یا کمبود آن ) نیز نقش مهمی در ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی دارند. ورزش کردن میزان چربی کبد و قند خون را کاهش و حساسیت به انسولین را افزایش می دهد. این یعنی ورزش کردن و افزایش فعالیت بدنی هم سبب کاهش احتمال ابتلا به کبد چرب می شود. همچنین احتمال انباشتن چربی در آینده را هم از بین می برد. ورزش کردن کمک می کند چربی های بدن را آب کنید. چاقی از شاخص های افزایش خطر بیماری کبد چرب غیر الکلی است و همبستگی قوی بین کاهش وزن و سلامت کبد وجود دارد.

۳- ژنتیک و بیماری کبد چرب

برخی از انواع ژنتیکی نیز موجب افزایش احتمال ابتلا به کبد چرب غیر الکلی می شوند و البته برخی نیز موجب می شوند احتمال تبدیل شدن کبد چرب غیر الکلی به استئاتواپاتیت غیر الکلی بالاتر برود. با یک آزمایش ژنتیک متوجه می شوید که آیا ژن هایتان استعداد بالا بردن احتمال بیماری کبد چرب را دارند یا خیر. حتی اگر از نظر ژنتیکی هم مستعد باشید می توانید با رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم از این بیماری پیشگیری کنید.

۴- میکروبیوم روده و بیماری کبد چرب

باکتری های روده نیز در بیماری کبد چرب تاثیر گذار هستند. اگر باکتری های روده از تعادل خارج شوند ممکن است کبد مورد حمله باکتری های مضر قرار بگیرد. باکتری های مضر برای از بین بردن باکتری های مقابله کنند اندوتوکسین تولید می کنند و همبستگی بسیاری بین تعداد اندوتوکسین های درون روده و خطر ابتلا به بیماری کبد چرب وجود دارد.

اندوتوکسین های روده همچنین سبب ایجاد التهاب و تبدیل شدن کبد چرب غیر الکلی به استئاتواپاتیت غیر الکلی می شود. رژیم غذایی از بهترین راه های متعادل نگه داشتن باکتری های روده است. فیبر به صورت ویژه باکتری های روده را تغذیه و  روده را در برابر باکتری های بد محافظت می کند. پرهیز از مصرف قند نیز به بهبود سلامت باکتری های روده کمک خواهد کرد.

آیا می توان بیماری کبد چرب را درمان کرد؟

تغییر سبک زندگی کمک می کند کبد چربی های ذخیره شده را بسوزاند و بیماری کبد چرب از بین ببرد. افزایش وزن از دلایل اصلی بروز بیماری کبد چرب غیر الکلی است. از سوی دیگر کاهش وزن از بهترین کارهایی است که می توانید برای بهبود عملکرد کبد انجام دهید. اگر دچار چاقی یا دیابت نوع ۲ نیز هستید انجام حرکات ورزشی بسیار مفید است. با این حال کاهش وزن به تنهایی ممکن است کلید حل این مشکل نباشد.

پژوهش ها نشان دادند درمان کبد چرب تنها با آب کردن چربی ها نیست بلکه چگونگی کاهش وزن نیز اهمیت دارد. رژیم غذایی و شاخص های سبک زندگی مانند ورزش و پرهیز از شربت ذرت با فروکتوز بالا نقش مهمی در بالا رفتن شانس درمان کبد چرب ایفا دارند. همچنین رژیم غذایی که میکروبیوم روده را تنظیم کند برای بالا بردن سلامت متابولیک بسیار مهم است.

رژیم کتوژنیک و کبد چرب

در رژیم کم کربوهیدرات کتوژنیک، کربوهیدرات بسیار کمی مصرف می کنید و بیشترین کالری دریافتی از پروتئین و چربی است. همانطور که قبلا هم اشاره کردیم انسولین و کربوهیدرات در پیشرفت بیماری کبد چرب نقشی اساسی دارند. رژیم غذایی با کربوهیدرات بالا و چربی پایین می تواند کبد چرب را بدتر کند به خصوص اگر مقدار زیادی قند بخورید اما آن همه چربی که هنگام رژیم کتوژنیک می خورید چه؟ آیا رژیم غذایی با چربی بالا مانند رژیم کتوژنیک سبب کبد چرب می شود؟

پژوهش های نشان دادند که رژیم کتوژنیک برای کبد چرب خوب است. بیشتر چربی هایی که در کبدتان جمع می شوند از DNL می آیند. DNL زمانی به وجود می آید که بدنتان از کربوهیدرات یا پروتئین اضافی چربی می سازد. پژوهش های دیگری نیز  اهمیت رژیم کم کربوهیدرات را برای بهبود کبد و سلامت متابولیک نشان دادند.

• در پژوهشی ۶ ماهه با رژیم کتوژنیک محققان به نتیجه رسیدند که این نوع رژیم سبب کاهش وزن قابل توجه و بهبود بیماری کبد چرب را در افراد دارای اضافه وزن شده است. در پایان ۶ ماه افراد شرکت کننده در پژوهش توانستند حدود ۱۴ کیلو از وزن خود را کم کنند و همچنین مقدار زیادی از التهاب وارد شده به کبد را ترمیم می کنند.
• پژوهشگران در بررسی دیگری افراد سالمی که رژیم کتوژنیک را دنبال می کردند تنها طی ۱۰ روز شاهد کاهش چربی در کبد بودند.
• محققان متوجه شدند شرکت کنندگان مبتلا به کبد چرب غیر الکلی دو هفته پس از رعایت رژیم کتوژنیک ۴۲ درصد کاهش چربی در کبد را تجربه کردند.

با محدود کردن کربوهیدرات به واسطه رژیم کتوژنیک، دیگر قند و فروکتوزی وجود نخواهد داشت که در کبد تبدیل به چربی شود. بعلاوه در برابر مقاومت به انسولین ایمن می شوید که این مورد هم در پیشگیری از کبد چرب موثر است.

رژیم کتوژنیک به چه کسانی توصیه می شود؟

برای آشنایی بیشتر با رژیم کتوژنیک پیشنهاد می کنیم ویدئوی دکتر کرمانی را مشاهده کنید:

• چرا کتوز به کاهش هوس غذایی و گرسنگی کمک می کند؟
• رژیم کتوژنیک به چه کسانی توصیه می شود؟
• بالاخره رژیم غذایی کتوژنیک مفید است یا مضر؟
• مصرف کدام مکمل ها در رژیم کتوژنیک توصیه می شود؟
• رژیم کتوژنیک و اتکینز چه تفاوتی دارند؟
• تاثیر رژیم کتوژنیک بر روی دیابت چیست؟
• آیا رژیم کتوژنیک و کبد چرب با هم ارتباط دارند؟